Αγωνιώδεις προσπάθειες για να υπάρξει κάποιο βήμα αποκλιμάκωσης και να ανοίξει παράθυρο για επανέναρξη διπλωματικών επαφών Ελλάδας -Τουρκίας καταβάλλονται από τον διεθνή παράγοντα καθώς έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση για την πιο κρίσιμη καμπή της πιο δύσκολης κρίσης των τελευταίων δεκαετιών, στα ελληνοτουρκικά τόσο σε χρονική διάρκεια, όσο σε ποιοτικά χαρακτηριστικά και σε ένταση, καθώς μετά τις απανωτές παράνομες NAVTEX η Τουρκία προσεγγίζει προς βορρά την «κόκκινη ζώνη» γύρω από το Καστελόριζο.
Με την τελευταία NAVTEX 1093/20 της 31ης Αυγούστου και με διάρκεια έως τις 12 Σεπτεμβρίου το βορειότερο άκρο της δεσμευμένης περιοχής είναι στα 32 ν.μ. από το Καστελόριζο, και ο προβληματισμός πλέον είναι εάν θα επιχειρηθεί από την Τουρκία νέα παράταση χρονική και επέκταση γεωγραφική των ερευνών καθώς πλέον δεν θα αφορά διεθνή ύδατα και μη οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα, αλλά την Συνορεύουσα Ζώνη του Καστελόριζου η οποία βάσει του Δικαίου της Θάλασσας είναι μέχρι τα 24 ν.μ. ενώ φυσικά πρέπει να συνυπολογισθεί ότι ακόμη και χωρίς να έχει γίνει η άσκηση του δικαιώματος το Καστελόριζο έχει δικαίωμα αιγιαλίτιδας Ζώνης έως 12 ν.μ.
Μια τέτοια κίνηση της Τουρκίας με προώθηση προς βορρά της περιοχής των παράνομων ερευνών του ORUC REIS μια ανάσα από το Καστελόριζο και ουσιαστικά και ψυχολογικά ανεβάζει τον πήχη για τις όποιες ελληνικές αντιδράσεις που προφανώς δεν θα μπορεί να είναι στο ίδιο επίπεδο και στην ίδια κλίμακα όπως τώρα.
Η τακτική που ακολουθεί η Τουρκία είναι προφανής καθώς ξεκινώντας από το κατώτερο σημείο της διεκδικούμενης από την ίδια υφαλοκρηπίδας και στα όρια του διεκδικούμενου σημείου οριοθέτησης μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου (με διαγραφή των ελληνικών νησιών) σε απόσταση σχεδόν 150 ν.μ. από το Καστελόριζο, σταδιακά με τις απανωτές NAVTEX έχει φθάσει σε απόσταση μόλις 32 ν.μ. από το ελληνικό νησί.
Οι απειλές που εκτοξεύθηκαν μέσω της Yieni Safak ότι στις επόμενες φάσεις το ORUC REIS θα φθάσει για έρευνες έξω από όριο των χωρικών υδάτων των 6ν.μ. της Ρόδου και του Καστελόριζου κάθε άλλο παρά είναι ρητορικές.
Ήδη και με τις παλαιότερες παράνομες αδειοδοτήσεις του 2011 είχαν δοθεί για έρευνες στην ΤΡΑΟ Οικόπεδα που αγγίζουν την υφαλοκρηπίδα των νησιών αλλά κυρίως με τις τελευταίες αιτήσεις της ΤΡΑΟ που αφορούν Οικόπεδα που ορίσθηκαν παράνομα βάσει του τουρκολυβικού Μνημονίου οι περιοχές των παράνομων ερευνών θα εκτείνονται ακριβώς μέχρι το όριο των χωρικών υδάτων των 6 ν.μ..
Η περίοδος του τριμήνου που προβλέπεται ως τυπική προθεσμία για να εγκριθούν οι άδειες λήγει στα μέσα Σεπτεμβρίου και είναι προφανές ότι μια τέτοια απόφαση (που είναι δεδομένη) θα πυροδοτήσει εκ νέου την ένταση. Η Τουρκία βεβαίως έχοντας, ως επιτιθέμενη, την πρωτοβουλία των κινήσεων ,μπορεί να επιλέξει την δημοσίευση των αδειοδοτήσεων στην ΤΡΑΟ αλλά την μη άμεση ενεργοποίηση των αδειών αυτών που εκ των πραγμάτων απαιτούν χρόνο μέχρις ότου αρχίσει η εφαρμογή τους. Όμως θα έχει την δυνατότητα εφόσον το επιλέξει να επιχειρήσει έρευνες στις περιοχές αυτές, κάτι που είναι δεδομένο ότι θα προκαλέσει την αναβαθμισμένη αντίδραση της Ελλάδας. Θεωρητικά είναι ακριβώς ίδιου μεγέθους πρόκληση οι παράνομες έρευνες σε οποιοδήποτε σημείο της ελληνικής μη οριοθετημένης υφαλοκρηπίδας.
Πως η Τουρκία μετακινεί προς βορρά με κάθε NAVTEX που εκδίδει από τις 10 Αυγούστου και μετά το πεδίο δράσης του Oruc Reic, προσεγγίζοντας ολοένα και περισσότερο το Καστελόριζο
Όμως η απόπειρα πραγματοποίησης παράνομων ερευνών σε περιοχή που η απόσταση της δεν είναι 100 η 150 ν.μ. από ελληνικό νησί (όπου η Τουρκία προβάλλει το επιχείρημα της μειωμένης επήρειας κ.α.) είναι εντελώς διαφορετική με την πραγματοποίηση ερευνών στα 8 η στα 12 μίλια από τις ακτές κάποιου ελληνικού νησιού, καθώς θα σήμαινε αποδοχή όχι απλώς μειωμένης επήρειας αλλά πρακτικά μηδενικής επήρειας των ελληνικών νησιών…
Ο Ερντογάν έχοντας στην «τσέπη» το Τουρκολυβικό Μνημόνιο, την έμπρακτη αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ανατολική Μεσόγειο, καθώς ακόμη και «φίλοι» της Ελλάδας δεν είναι τόσο ένθερμοι υποστηρικτές της αντίληψης περί πλήρους επήρειας νησιών όπως το Καστελόριζο, αλλά και με δημοσιευμένες τις νέες αδειοδοτήσεις, πιθανότατα θα επιλέξει την γνωστή τακτική, όπου μεταλλασσόμενος σε «περιστερά» θα προτείνει διάλογο για kazan -kazan λύσεις διαμοιρασμού στην Μεσόγειο .
Ο Ερντογάν έτσι θα μπορούσε να αποφύγει τον κλοιό πιέσεων ο οποίος υποχρεωτικά σφίγγει καθώς ακόμη και οι φιλικές προς την Τουρκία χώρες δεν μπορούν να μείνουν απαθείς σε αυτό το επιθετικό παραλήρημα του Τούρκου ηγέτη και την υπερεπέκταση της Τουρκίας
Βεβαίως πόσο από τις «φιλειρηνικές» προτάσεις Ερντογάν κρύβονται και λεπτομέρειες: Αποκλείει την Κύπρο από αυτό τον διάλογο, κάτι που φυσικά δεν είναι αποδεκτό από την Ελλάδα, αλλά και πρακτικά δεν μπορεί να ισχύσει, καθώς οριοθέτηση συνολική χωρίς την Κύπρο δεν μπορεί να γίνει . Η Τουρκία θέλει συνολική επαναδιαπραγμάτευση αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα πρέπει να επανεξετασθούν και οι συμφωνίες της Κύπρου με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, ενώ είναι σαφής η θέση της για ακύρωση της Ελληνοαιγυπτακής Συμφωνίας. Συγχρόνως δηλώνει σε κάθε επίπεδο ότι η διατήρηση του Τουρκολυβικού Μνημονίου είναι «κόκκινη γραμμή» για την ίδια.
Αποφεύγει να δεσμευθεί ότι τελική κατάληξη μιας διαδικασίας διαλόγου σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία θα είναι η προσφυγή στην Χάγη . Συγχρόνως βεβαίως η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να επιδιώξει όταν και εφόσον υπάρξει τέτοιος διάλογος να αφορά το σύνολο της υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία από τις εκβολές του Έβρου μέχρι την Στρογγύλη και όχι αποσπασματικά. Συνεπώς οι γενικόλογες προτάσεις για διάλογο και διαπραγμάτευση κάθε άλλο παρά αποτελούν «μήνυμα συνεννόησης» από τον Ερντογάν .
.jpeg?w=740&ssl=1)
Οι επίδοξοι μεσολαβητές
Το επεισόδιο με τον ΓΓ του ΝΑΤΟ Γ.Στόλτενμπεργκ δείχνει την αγωνία ορισμένων διεθνών παραγόντων να προκαταλάβουν τις εξελίξεις και να δεσμεύσουν έτσι τις δυο πλευρές σε διαδικασίες υποτιθέμενης αποκλιμάκωσης και αποφυγής ατυχημάτων οι οποίες είναι ασαφείς και ίσως προβληματικές.
Το ΝΑΤΟ είναι ίσως ο λιγότερο κατάλληλος οργανισμός που θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια πρωτοβουλία για την μείωση των εντάσεων και την αποφυγή ατυχημάτων, καθώς δεν διαθέτει τέτοια κουλτούρα αντιμετώπισης ενδονατοϊκών αντιπαραθέσεων μεταξύ κρατών μελών που αφορούν και θέματα κυριαρχικών δικαιωμάτων, πολύ περισσότερο όταν και τα δυο μέλη έχουν δικαίωμα βέτο.
Το ΝΑΤΟ όσο καλές προθέσεις και να έχει ο κ. Στόλτενμπεργκ δεν έχει δυνατότητα ανάπτυξης μηχανισμού που θα αποτρέψει τον κίνδυνο προσέγγισης π.χ. μιας ελληνικής και μιας τουρκικής φρεγάτας όταν επιχειρείται όπως έγινε πρόσφατα, η παραβίαση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από ένα τουρκικό ερευνητικό το οποίο «προστατεύει» η τουρκική φρεγάτα. Πως θα επιβάλει ο κ. Στόλτενμπεγκ code of conduct όταν είναι προφανές ότι η αποστολή της ελληνικής φρεγάτας είναι η προάσπιση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων; Και ο κίνδυνος φυσικά είναι τα μέτρα για αποφυγή ατυχημάτων, να οδηγούνε τελικά σε περιορισμό της άσκησης του πρωτίστου καθήκοντος, της άμυνας της χώρας.
Εξάλλου η εμπειρία και από την συμφωνία που είχε επιτευχθεί επί ΣΥΡΙΖΑ για εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην επιτήρηση των προσφυγικών ροών στο Αιγαίο όχι μόνο ήταν αναποτελεσματική αλλά εξαίρεσε το Νότιο Αιγαίο μετά από απαίτηση της Τουρκίας η οποία ήθελε να διατηρήσει και σε επίπεδο ΝΑΤΟ το «γκριζάρισμα» των Ιμίων και άλλων νησίδων
Ο κ. Στόλτενμπεργκ βιαστικά παρέδωσε την πρόταση του στους Έλληνες στρατιωτικούς εκπροσώπους στο ΝΑΤΟ, μετά από συνεννόηση που είχε με τις δυο πρωτεύουσες. Όταν αυτοί επιφυλάχθηκαν να απαντήσουν και μάλιστα μετά από συνεννόηση μέσω sms, ο ΓΓ του ΝΑΤΟ θεώρησε ότι έπρεπε να ανακοινώσει την έναρξη διαλόγου για τον «μηχανισμό στρατιωτικής αποσυμφόρησης για τη μείωση του κινδύνου συμβάντων και ατυχημάτων στην Ανατολική Μεσόγειο».
Ήρθε η οργισμένη αντίδραση της Αθήνας η οποία επανέλαβε με κατηγορηματικό τρόπο ότι δεν υπάρχει τέτοια Συμφωνία, καθώς η απλή παράδοση ενός εγγράφου και η απαίτηση για απάντηση εντός μιας εβδομάδος δεν συνιστά έναρξη διαλόγου, αλλά κυρίως η Αθήνα έθεσε την πραγματική βάση και προϋπόθεση για να υπάρξει τέτοιος διάλογος: την απόσυρση των τουρκικών σκαφών από την ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Και ουσιαστικά βεβαίως κάθε μηχανισμός τέτοιος θα είναι άχρηστος όσο η Τουρκία επιδιώκει δια την βίας την ανατροπή του status quo αλλά και τον σφετερισμό κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας η οποία προφανώς δεν μπορεί να παραμείνει θεατής δεσμευόμενη από κάποιο «μηχανισμό αποφυγής ατυχημάτων» του κ. Στόλτενμπεργκ.
.jpg?w=740&ssl=1)
Οι Γερμανοί και Αμερικανοί
Μετά από σχεδόν δέκα ημέρες που ο κ. Ερντογάν δεν ανταποκρίνονταν, τελικά επικοινώνησε με την κ. Μέρκελ την πέμπτη δημιουργώντας προσδοκίες στο Βερολίνο ότι Έτσι θα άνοιγε παράθυρο για επανάληψη της μεσολαβητικής προσπάθειας που διακόπηκε λόγω της απόφασής της Τουρκίας να στείλει το Oruc Reis στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Από το Βερολίνο δεν είχε υπάρξει καμιά επίσημη αντίδραση αλλά οι διαρροές από την Άγκυρα αποκάλυπταν ένα πολύ βαρύ κλίμα, καθώς ο κ. Ερντογάν βρήκε την ευκαιρία περισσότερο να επιτεθεί στην Ελλάδα και στην Γαλλία αλλά και στην ίδια την Ε.Ε. παρά να συζητήσει τρόπους αποκλιμάκωσης και επανέναρξης των διπλωματικών επαφών. Για το Βερολίνο φυσικά κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει η προσπάθεια, καθώς ο χρόνος μετράει αντίστροφά για την Σύνοδο Κορυφής στο τέλος Σεπτεμβρίου, όπου εάν δεν έχει υπάρξει κάποια σημαντική εξέλιξη η απόφαση για λήψη σκληρών μέτρων εναντίον της Τουρκίας (κάτι που δεν επιθυμεί το Βερολίνο) θα είναι μονόδρομος .
Σε ότι αφορά στους Αμερικανούς, υπάρχει ένας πυρήνας στελεχών της γραφειοκρατίας που αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο από τον «τυφώνα» Ερντογάν και κάνει συχνές τοποθετήσεις εναντίον της τουρκικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όμως ο Μ. Πομπέο ενώ προχώρησε σε υλοποίηση της νομοθεσίας East Med Act για άρση του εμπάργκο μη φονικών οπλών στην Κυπριακή Δημοκρατία, την επομένη ημέρα έσπευσε να υιοθετήσει πολιτική ίσων αποστάσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας καλώντας τα δυο μέρη σε αποκλιμάκωση και διάλογο …Εκφράζοντας κυρίως την βούληση του Αμερικανού Προέδρου ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποκαλύπτει έτσι αυτή την διγλωσσία των ΗΠΑ την οποία επιχειρεί να εκμεταλλευθεί η Άγκυρα για όσο διάστημα ακόμη θα παραμένει στον Λευκό Οίκο ο «φίλος» του Τούρκου προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ.
