Ενιαία εικόνα για το σύνολο των οφειλών ιδιωτών και επιχειρήσεων θα μπορεί να έχει το Δημόσιο, αλλά και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μέσω της νέας Ανεξάρτητης Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης, όπως προβλέπει νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών που τέθηκε πρόσφατα σε δημόσια διαβούλευση.
Η Αρχή, που θα αποτελεί φορέα του Δημοσίου, θα συγκεντρώνει και θα ομαδοποιεί πληροφορίες σχετικά με τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις και τις συμπεριφορές πληρωμών προς όλες τις οντότητες του Δημόσιου τομέα, με σκοπό την παραγωγή πιστοληπτικής βαθμολόγησης για φυσικά και νομικά πρόσωπα.
Το νομοσχέδιο που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση θεσμοθετεί το διπλό… «φακέλωμα» οφειλετών, από δύο νέα γραφεία που θα λειτουργούν στα πρότυπα του σημερινού Τειρεσία, με στόχο να «εξυγιάνουν» το ιδιωτικό χρέος των πολιτών που σήμερα ξεπερνά τα 250 δισ. ευρώ!
Ειδικότερα, με το νομοσχέδιο δημιουργούνται:
1. Η Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης (Credit Bureau) που θα συγκεντρώνει όλα τα χρέη των πολιτών και των επιχειρήσεων προς το Δημόσιο (Εφορία, ΕΦΚΑ, Τοπική Αυτοδιοίκηση) και παράλληλα θα βαθμολογεί φυσικά και νομικά πρόσωπα για την πιστοληπτική τους συμπεριφορά.
Η «Ανεξάρτητη Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης» θα έχει λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και δεν θα υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές Αρχές.
Θα έχει ως σκοπό:
- Τη συλλογή, αποθήκευση και επεξεργασία πρωτογενών δεδομένων πιστοληπτικής συμπεριφοράς, φυσικών και νομικών προσώπων, όπως ορίζονται στην αξιολογούμενη ρύθμιση,
- Την παραγωγή και χορήγηση πιστοληπτικής βαθμολόγησης των προσώπων,
- Την παροχή αξιόπιστης αξιολόγησης της πιστοληπτικής συμπεριφοράς των φυσικών και νομικών προσώπων προς χρήση από δημόσιους οργανισμούς και φορείς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή/και λοιπούς ιδιώτες, στο πλαίσιο μείωσης των επιπέδων των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και των ληξιπρόθεσμων οφειλών, καθώς και για την πρόληψη του φαινομένου της υπερχρέωσης των ιδιωτών.
Η Αρχή θα συγκεντρώνει και θα ομαδοποιεί πληροφορίες σχετικά με τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις και τις συμπεριφορές πληρωμών προς όλες τις οντότητες του Δημόσιου τομέα, με σκοπό την παραγωγή πιστοληπτικής βαθμολόγησης για φυσικά και νομικά πρόσωπα.
2. To Κεντρικό Μητρώο Πιστώσεων (Central Credit Registry) που θα δημιουργηθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος και θα καταγράφει σε λεπτομερή βάση το ιστορικό πληρωμών κάθε μεμονωμένου δανείου που χορηγείται.
Ο δεύτερος φορέας παρακολούθησης, τo Κεντρικό Μητρώο Πιστώσεων , θα παρέχει πληροφορίες για τα τραπεζικά δάνεια των πολιτών. Το κέντρο ενημερώνουν όλοι οι χρηματοπιστωτικοί φορείς που έχουν εξουσιοδοτηθεί και παρέχουν πίστωση ύψους άνω των 2.000 ευρώ σε ιδιώτες / καταναλωτές και άνω των 5.000 ευρώ σε ΜΜΕ, επαγγελματίες, εταιρείες, συνεταιρισμούς, αποκλειστικούς εμπόρους.
Επιπλέον, θα καλύπτει όλα τα είδη χρηματοδότησης (προσωπικά δάνεια, δάνεια καταναλωτών, επιχειρηματικά δάνεια, χρηματοδοτική μίσθωση, factoring, πιστωτική υποθήκη κτλ). Η νέα υπηρεσία θα λειτουργεί σε πλήρη ευθυγράμμιση με το υφιστάμενο σύστημα του ιδιωτικού «Τειρεσία» (που συγκεντρώνει τα χρέη προς τις τράπεζες) και με την προτεινόμενη Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης. Πρόσβαση στο Μητρώο θα έχουν και οι επενδυτές που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε τιτλοποιήσεις είτε μέσω του προγράμματος «Ηρακλής», είτε μέσω αγορών δανειακών χαρτοφυλακίων από τις τράπεζες ή funds ενόψει και της ανάπτυξης της δευτερογενούς αγοράς μη εξυπηρετούμενων
δανείων.
Το Μητρώο θα καταγράφει σε αναλυτική βάση το ιστορικό πληρωμών, τα είδη των παρεχομένων εξασφαλίσεων και κάθε άλλη πληροφορία που σχετίζεται με κάθε μορφής πίστωση προς φυσικά ή νομικά πρόσωπα από πιστωτικά και εν γένει χρηματοδοτικά ιδρύματα που έχουν την καταστατική τους έδρα στην Ελλάδα, καθώς και από τα υποκαταστήματα αλλοδαπών πιστωτικών ή χρηματοδοτικών ιδρυμάτων που λειτουργούν στην Ελλάδα.
Βάσει των πληροφοριών που τηρούνται στο Μητρώο, θα καταρτίζεται επίσης πιστωτική έκθεση για όλα τα πιστοδοτούμενα πρόσωπα, το περιεχόμενο της οποίας θα διαφοροποιείται ανάλογα με τον αποδέκτη της, σε κάθε όμως περίπτωση δεν θα περιέχει αξιολόγηση και βαθμολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας του δανειολήπτη.
Με πράξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, θα καθορίζονται:
- Οι πιστωτές που εκάστοτε συνδέονται με το Μητρώο.
- Ο χρόνος και η συχνότητα της περιοδικής πρόσβασης του Μητρώου στα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς που τηρούνται από τους πιστωτές και της άντλησης των δεδομένων τους.
- Οι τεχνικές λεπτομέρειες και οι λειτουργικές προδιαγραφές του Μητρώου, καθώς και ο τρόπος διασύνδεσής του με τους φορείς.
- Το περιεχόμενο των αιτήσεων χορήγησης πιστωτικών εκθέσεων, οι όροι και οι προϋποθέσεις υποβολής τους στο Μητρώο και η άσκηση από τα υποκείμενα των δεδομένων των δικαιωμάτων τους.
- Η μέθοδος επεξεργασίας των δεδομένων από το Μητρώο.
- Ο χρόνος τήρησης στο Μητρώο των δεδομένων, ήτοι των προσωπικών πληροφοριών και των δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς, ανάλογα με την κατηγορία αυτών και την εξόφληση ή μη της οφειλής, τηρουμένης της κείμενης νομοθεσίας.
- Το περιεχόμενο της Πιστωτικής Έκθεσης ανάλογα με τον αποδέκτη της.
Προφανώς, οι δυο Αρχές θα συνεργάζονται, αφού θα συλλέγουν τα ίδια στοιχεία για τη δυνατότητα πληρωμών των πολιτών και τη συνέπια που έχουν επιδείξει στην εξυπηρέτηση των οφειλών τους.
Η Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης θα ανταλλάσσει πληροφορίες και βαθμολογίες με άλλους φορείς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, όπως για παράδειγμα ο Τειρεσίας. Έτσι, εκτιμάται πως οι τράπεζες, θα μπορούν να καθορίζουν καλύτερα την χρηματοδοτική τους πολιτική γνωρίζοντας για τον κάθε δανειολήπτη, τις συνολικές του οφειλές. Παράλληλα κάθε πολίτης ή επιχείρηση θα μπορεί να αξιοποιεί το Πιστοποιητικό Πιστοληπτικής Ικανότητας που θα εκδίδει η Ανεξάρτητη Αρχή ώστε να διαπραγματευτεί τη δανειακή του σύμβαση ή ακόμη και κάποια ρύθμιση οφειλών με το Δημόσιο.
Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών βασικός στόχος είναι να λυθεί η ασύμμετρη πληροφόρηση ως προς την πιστοληπτική ικανότητα των οφειλετών, που – όπως αναφέρεται στην ανάλυση συνεπειών της προτεινόμενης ρύθμισης- οδηγεί σε μη επιθυμητά αποτελέσματα, όπως, ενδεικτικά:
- ότι οι οφειλέτες δανείζονται περισσότερα χρήματα από όσα είναι σε θέση να εξοφλήσουν υπό κανονικές συνθήκες ή ότι οι πιστωτές είναι πρόθυμοι να δανείσουν ένα μόνο μέρος των χρημάτων που ο οφειλέτης μπορεί σταθερά να εξοφλεί,
- ότι όσο οι οφειλέτες έχουν πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες από τους πιστωτές, αυτοί δύνανται να συνάπτουν συμβάσεις δανείου χωρίς καμία πρόθεση να τις εξυπηρετήσουν,
- ότι οι πιστωτές τείνουν να μην εγκρίνουν τις αιτήσεις δανειοδότησης σε οφειλέτες που διαθέτουν στην πραγματικότητα επαρκή πιστοληπτική ικανότητα, ελλείψει επαρκών στοιχείων για τις οφειλές τους προς το Δημόσιο και είναι πιθανό να εγκρίνουν αιτήσεις οφειλετών που δεν είναι αξιόχρεοι προς το Δημόσιο, αλλά επιδιώκουν περισσότερο ενεργά τη χορήγηση δανείου.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος της ασύμμετρης πληροφόρησης αποσκοπεί στη διευκόλυνση της διαθεσιμότητας αξιόπιστης πιστοληπτικής αξιολόγησης για πάσης φύσεως πρόσωπα, προς χρήση από φορείς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και λοιπούς ενδιαφερόμενους, στο πλαίσιο μείωσης των επιπέδων των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) και των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς δημόσιους φορείς και λοιπούς ιδιώτες, καθώς και για την πρόληψη του φαινομένου της υπερχρέωσης
Τι συμβαίνει στις άλλες χώρες της ΕΕ
Η νέα αυτή Αρχή σχεδιάζεται να λειτουργήσει στην Ελλάδα στα πρότυπα αντίστοιχων υπηρεσιών που λειτουργούν εδώ και χρόνια σε άλλες χώρες της Ευρώπης όπως για παράδειγμα:
ΙΡΛΑΝΔΙΑ
Στην Ιρλανδία λειτουργεί από το 1965 το Ιρλανδικό Γραφείο Πίστωσης (Irish Credit Bureau) που είναι μια ιδιωτική εταιρία και με τη θέσπιση του Credit Reporting Act 2013 δημιουργήθηκε πλέον στην Ιρλανδία Κεντρικό Πιστωτικό Μητρώο (Central Credit Register) υπό την Κεντρική Τράπεζα της Ιρλανδίας, σε εφαρμογή της Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πίστωση των Καταναλωτών (Consumer Credit Directive/2008)
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Στην Γερμανία λειτουργεί από το 1927, η εταιρία συμμετοχών Schufa Holding AG, στης οποίας τη μετοχική σύνθεση περιλαμβάνονται τράπεζες και εμπορικές επιχειρήσεις. Βασική της λειτουργία είναι η παροχή αναφορών αξιολόγησης σχετικά με την πιστοληπτική ικανότητα φυσικών και νομικών προσώπων, ενώ ελέγχεται από την αρμόδια αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων. Από τις σημαντικότερες υπηρεσίες της είναι η βαθμολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των υποκείμενων δεδομένων. Σκοπός της βαθμολόγησης (scoring) είναι να καθοριστεί η πιθανότητα ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο να ανταπεξέλθει στις οικονομικές του υποχρεώσεις. Η διαδικασία υπολογισμού της βαθμολόγησης αναπτύχθηκε από μαθηματικούς και στατιστικολόγους και στηρίζεται στη μέθοδο της «λογιστικής παλινδρόμησης» (logistic regression). Πρόκειται για ένα μαθηματικό-στατιστικό μοντέλο που δίνει τη δυνατότητα πρόβλεψης της πιθανότητας εμφάνισης χρηματοπιστωτικού κινδύνου. Το 2014 το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο (Bundesverfassungsgericht) έκρινε ότι η πιστοληπτική βαθμολόγηση πρέπει να καλύπτει τις νομικές προϋποθέσεις που τίθενται στη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα, πλην όμως η μαθηματική και στατιστική μέθοδος στην οποία αυτή βασίζεται μπορεί να προστατευθεί ως εμπορικό απόρρητο (German Constitutional Court, Case n. 1 BvR 756/2014).
ΑΥΣΤΡΙΑ
Στην Αυστρία λειτουργεί από το 1870 ο όμιλος εταιρειών KSV1870 με σκοπό την προστασία των πιστωτών και των μελών του από κινδύνους πτώχευσης. Ο KSV1870 κατέχει πληροφορίες πιστοληπτικής ικανότητας για ~600 χιλ. αυστριακές επιχειρήσεις, ενώ παρέχει στους πελάτες του ηλεκτρονική πρόσβαση σε πληροφορίες πιστοληπτικής ικανότητας για ~93 εκ. νομικά πρόσωπα και 7 εκ. φυσικά πρόσωπα. Προκειμένου να διασφαλίσει την ποιότητα των δεδομένων που διαχειρίζεται, έχει εντάξει στο δυναμικό του 100 πράκτορες (information agents) οι οποίοι συλλέγουν καθημερινά πληροφορίες σχετικά με την αποπληρωμή οικονομικών υποχρεώσεων καθώς και άλλες σημαντικές πληροφορίες (ανακοινώσεις πτώχευσης, αλλαγές στην οργανωτική δομή εταιρειών). Πηγές άντλησης θετικών και αρνητικών πληροφοριών (πάροχοι δεδομένων) είναι οι τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης. Για τη βαθμολόγηση (scoring) λαμβάνονται υπόψη οικονομικοί παράγοντες με ορισμένους συντελεστές στάθμισης και συγκεκριμένους συνδυασμούς. Τα επιστημονικά και στατιστικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για τη βαθμολόγηση έχουν διαμορφωθεί σύμφωνα με τα κριτήρια της Βασιλείας ΙΙ και χρησιμοποιούν στοιχεία όπως ο μέσος όρος πληρωμών και η νομική μορφή της εταιρείας.
ΓΑΛΛΙΑ
Στην Γαλλία λειτουργεί από το 1989 η αρχή/ μητρώο πιστοληπτικής πληροφόρησης FICP (“Fichier national des Incidents de remboursement des Crédits aux Particuliers ”), με εποπτική αρχή την Τράπεζα της Γαλλίας (Banque de France) και το μητρώο πιστοληπτικής πληροφόρησης FIBEN (“Fichier bancaire des entreprises”).
ΒΕΛΓΙΟ
Στο Βέλγιο λειτουργεί από το 2012 πιστοληπτικό μητρώο το οποίο προσιδιάζει στο αντίστοιχο της Γαλλίας. Το μητρώο αξιολόγησης του Βελγίου υπάγεται και καταγράφει δεδομένα για λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας του Βελγίου (Nationale Bank Van Belgie) και διακρίνεται σε δύο επιμέρους μητρώα (α) το Central Credit Register Reporting for Enterprises, CKO2/CCE2, μητρώο που αφορά τις επιχειρήσεις και (β) το Central Credit Register Reporting for Private Persons, CKP/CCP, μητρώο που αφορά τα φυσικά πρόσωπα.
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Στην Πορτογαλία λειτουργεί από το 1978 το πορτογαλικό κεντρικό χρηματοπιστωτικό μητρώο αξιολόγησης (“Central de Responsabilidades de Cridito”) που διευθύνεται από τον Κλάδο Στατιστικής της Τράπεζας της Πορτογαλίας (Banco de Portugal).
