Ελλιπής η πολιτική για τα νησιά της Ευρώπης

Άρθρο του Νίκου Νικολόπουλου (*)

Ειδικά μέτρα και καταλληλότερα κριτήρια επιλεξιμότητας για την στήριξη από τα διαρθρωτικά ταμεία στην μελλοντική ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής (2020-2027), ζητά για τις επιχειρήσεις σε νησιωτικές περιοχές η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών, δια στόματος της Marie-Antoinette Maupertuis, μέλους του εκτελεστικού συμβουλίου της Κορσικής.

Η επιτροπή διαπίστωσε ότι τα 362 νησιά της ΕΕ αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές και μόνιμες προκλήσεις που δεν εμφανίζονται αλλού και που ενέχουν πρόσθετο κόστος για τις επιχειρήσεις τους, κόστος που υπονομεύει τις αναπτυξιακές τους προοπτικές. Στην πλειονότητα των νησιωτικών αυτών περιοχών δεν σημειώθηκε οικονομική σύγκλιση τη δεκαετία του 2000 και η κατάστασή τους έχει μάλιστα επιδεινωθεί έκτοτε, λόγω, πρωτίστως, της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της έλλειψης καινοτομίας.

Η ΕτΠ υπογραμμίζει ότι η πολιτική συνοχής της ΕΕ αποτελεί την καταλληλότερη πολιτική όσον αφορά την αντιστάθμιση των διαφορών ανάπτυξης μεταξύ των νησιών και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών περιφερειών. Ωστόσο οι νησιωτικές περιφέρειες δεν έχουν ειδικό καθεστώς στην ισχύουσα πολιτική συνοχής. Για αυτό το λόγο, η ΕτΠ ζητεί από τον ευρωπαίο νομοθέτη να υπερβεί την απλή αναγνώριση των δομικών μειονεκτημάτων των νησιών, συμπεριλαμβάνοντας μία «ρήτρα νησιωτικού χαρακτήρα» στην μελλοντική πολιτική συνοχής. 

Αυτό προϋποθέτει συγκεκριμένα την εφαρμογή νέων δεικτών μέτρησης της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης για τον καθορισμό της κατανομής των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων με κριτήρια που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την προσβασιμότητα και την ανταγωνιστικότητα των νησιών σε ορισμένους κλάδους (γαλάζια οικονομία, πράσινη ενέργεια, αειφόρος τουρισμός ειδικότερα). Κατόπιν αιτήματος της Μαλτέζικης Προεδρίας της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών υιοθέτησε γνωμοδότηση με στόχο τον εντοπισμό πιθανών λύσεων για την τόνωση του επιχειρηματικού πνεύματος και την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής ανάπτυξης των νησιών. Εκτός των διαφορετικών μορφών πρόσθετου κόστους που συνδέονται με τον νησιωτικό τους χαρακτήρα, τα νησιά χαρακτηρίζονται επίσης από ελάχιστα διαφοροποιημένο οικονομικό ιστό, μεγάλο ποσοστό μικρομεσαίων και πολύ μικρών επιχειρήσεων και σημαντικό αριθμό επιχειρηματιών που αναπτύσσουν πολλαπλές δραστηριότητες.

Η ΕτΠ ζητεί επίσης τη δημιουργία συστήματος λειτουργικών ενισχύσεων για τις νησιωτικές επιχειρήσεις προκειμένου να αντισταθμίζεται το πρόσθετο κόστος του νησιωτικού τους χαρακτήρα. Οι ενισχύσεις αυτές πρέπει να διέπονται από τις ίδιες ρυθμίσεις έγκρισης και εξαίρεσης με ό,τι ισχύει για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες και τις λιγότερο κατοικημένες περιοχές. Στο ίδιο πνεύμα, η ΕτΠ προτείνει μεγαλύτερη ευελιξία του κανόνα περί ενισχύσεων ήσσονος σημασίας (που απαλλάσσει το κράτος μέλος από την υποχρέωση να κοινοποιεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις ενισχύσεις που καταβάλλονται στις επιχειρήσεις εφόσον δεν υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο ύψος) για τα νησιά, καθώς και των απαιτήσεων όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενθαρρύνεται εξάλλου να καταρτίσει ειδικό πρόγραμμα καινοτομίας προς όφελος των νησιωτικών οικονομιών. Η θέσπιση αυτού του προγράμματος θα επιτρέψει την αντιστάθμιση του ανταγωνιστικού μειονεκτήματος των επιχειρήσεων των νησιωτικών περιοχών έναντι των ηπειρωτικών όσον αφορά τις προκηρύξεις έργων λόγω των σαφώς μεγαλύτερων δαπανών και περιορισμών που υφίστανται.

Στην ΕΕ υπάρχουν 362 νησιά με περισσότερους από 50 κατοίκους, ήτοι συνολικά 17,7 εκατομμύρια άτομα (εκ των οποίων 3,7 εκατομμύρια στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες). Το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ στις περιοχές αυτές ανέρχεται (για το 2010) στο 79,2 % του μέσου όρου της Ένωσης περίπου, ενώ μεγάλο μέρος από αυτές εξακολουθούν να υπάγονται στην κατηγορία των λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών.

Οι νησιωτικές περιοχές παρουσιάζουν ιδιαίτερα γεωγραφικά, οικονομικά, δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά, τα οποία συνεπάγονται ιδιαίτερες προκλήσεις κατά την εφαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών: μικρό μέγεθος (έκταση, πληθυσμός, οικονομία), περιορισμένη τοπική αγορά και δυσκολία επίτευξης οικονομιών κλίμακας, υψηλό κόστος μεταφορών, ανεπαρκώς ανεπτυγμένες σχέσεις οριζόντιας ή κάθετης ενοποίησης της παραγωγής, έλλειψη επιχειρηματικής τεχνογνωσίας, υποδομών και προσφοράς υπηρεσιών για τις επιχειρήσεις (σε σύγκριση με τις ηπειρωτικές περιοχές).

Η Ελλάδα ως κατεξοχήν παράκτια χώρα είναι μοναδική στην Ευρώπη με χαρακτηριστικά «πολυνησίας». Για το λόγο αυτό είναι σαφές ότι πρέπει να βρίσκεται στο ρόλο «οδηγού» σε ότι αφορά τις πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενός ξεχωριστού Ευρωπαϊκού Διαρθρωτικού «Ταμείου Νησιωτικότητας», το οποίο θα δίνει λύσεις στα πολύ συγκεκριμένα προβλήματα και ιδιαιτερότητες των νησιών της Ευρώπης.

Αποδεικνύεται λοιπόν εμπράκτως η μεγάλη ανάγκη και ζήτηση για επενδύσεις στα νησιά από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, αφού ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να συμβάλει σημαντικά τόσο στην υποβοήθηση της πρόσβασης των νησιωτικών επιχειρήσεων σε κεφάλαια. Δυστυχώς το πρόγραμμα αυτό έληξε το Ιανουάριο του 2017 χωρίς να έχει προβλεφθεί η συνέχεια του.

Το υπουργείο ναυτιλίας και νησιώτικης πολιτικής πρέπει να αναλάβει  άμεσα πρωτοβουλίες, έτσι ώστε σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο να ληφθούν οι απαραίτητες αποφάσεις που να οδηγούν σε μια προσαρμοσμένη και ειδική πολιτική που θα καταλήγει σε απτά αποτελέσματα για τα νησιά της Ευρώπης. Σε εθνικό επίπεδο, οφείλει να αναβαθμισθεί το λήξαν πρόγραμμα «Νησιωτική Επιχειρηματικότητα» σε «Ταμείο Επιχειρηματικότητας Νήσων», έτσι ώστε να συνεχισθεί απρόσκοπτα η χρηματοδοτική ρευστότητα των επιχειρήσεων στα νησιά μας.

(*) Ο Νίκος Νικολόπουλος είναι ανεξάρτητος Βουλευτής και Πρόεδρος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος Ελλάδος