Αν επιχειρούσαμε να ορίσουμε τι εννοεί ο Αριστοτέλης με την έννοια ευδαιμονία συμφώνως προς την ετυμολογική της ανάλυση, θα οδηγούμασταν σε λάθος ατραπούς (ευδαίμων = αυτός που προστατεύεται από τον δαίμονα, δηλαδή τον θεό). Για τον Αριστοτέλη η ευδαιμονία δεν συνιστά την λεγομένη καλοτυχία ή ευημερία. Ο φιλόσοφος ορίζει την ευδαιμονία στο χωρίο 1176b όπου λέγει: «Πρέπει να ορίσουμε την ευδαιμονία ως ένα είδος ενέργειας, και αν άλλες από τις ενέργειες γίνονται υποχρεωτικά και επιλέγονται για χάρη κάποιων άλλων πραγμάτων, ενώ κάποιες άλλες επιλέγονται καθαυτές, είναι φανερό ότι την ευδαιμονία πρέπει κανείς να την εντάξει σ’ αυτές που επιλέγονται καθαυτές και όχι σ’ αυτές που επιλέγονται για χάρη κάποιου άλλου πράγματος· γιατί η ευδαιμονία δεν έχει ανάγκη από τίποτα άλλο: Είναι αυτάρκης». Συνεπώς η ευδαιμονία είναι ενέργεια και μάλιστα αυτάρκης, δηλαδή ενέργεια που δεν χρησιμοποιείται ως μέσο για την επίτευξη κάποιου σκοπού. Μάλιστα ο φιλόσοφος συνεχίζει λέγοντας πως οι καθαυτές ενέργειες είναι αυτές από τις οποίες κανείς δεν ζητά τίποτα άλλο πέρα από την ίδια την ενέργεια. Τέτοιες ενέργειες για τον Αριστοτέλη σχετίζονται με πράξεις, που είναι σύμφωνες με την αρετή.
Ευδαίμων άνθρωπος είναι ο έχων αρετή
Η ευδαιμονία λοιπόν σχετίζεται με τις ενάρετες πράξεις. Ποιες όμως είναι αυτές οι ενάρετες πράξεις; Ο φιλόσοφος εξετάζει αν ο βίος της ψυχαγωγίας οδηγεί στην ευδαιμονία, καθώς άνθρωποι της δυνάμεως και της εξουσίας ξοδεύουν τον ελεύθερο τους χρόνο σε αυτόν. Παρά το γεγονός ότι οι διασκεδάσεις προσφέρουν χαρά και ευεξία, ο Αριστοτέλης απορρίπτει τον βίο αυτό ως ευδαίμονα για δύο λόγους: α) Σχετίζεται με μικρά πράγματα τα οποία αποκαλεί παιδαριώδη β) Η διασκέδαση αποτελεί μέσο προς εξυπηρέτηση σκοπού, άρα δεν είναι αυτάρκης….
Ως προς τον πρώτο λόγο ο φιλόσοφος λέγει χαρακτηριστικά :«άλλα τα πράγματα που έχουν αξία για τα παιδιά και άλλα αυτά που έχουν αξία για τους ώριμους άνδρες». Επίσης σε άλλο σημείο αναφέρει «Κατά την κοινή αντίληψη ευδαίμων βίος είναι ο σύμφωνος με την αρετή βίος, αυτός είναι ο βίος που συνοδεύεται από κόπο και σοβαρές ενασχολήσεις και όχι ο βίος των διασκεδάσεων» (χωρίο 1176b). Ως προς τον δεύτερο λόγο: «Η ευδαιμονία δεν βρίσκεται στις ψυχαγωγικές ασχολίες και διασκεδάσεις θα ήταν, πράγματι αδιανόητο η ψυχαγωγία και η διασκέδαση να είναι ο τελικός στόχος του ανθρώπου» και συνεχίζει:«Η ανάπαυση δεν είναι τέλος, αφού γίνεται χάρη της ενέργειας» (χωρίο 1776b). Δηλαδή η διασκέδαση απλώς συνιστά ένα απαραίτητο διάλειμμά, ώστε ο άνθρωπος να ασχοληθεί πάλι με σοβαρότητα στα έργα του.
Τα υλικά αγαθά είναι μέσον και όχι σκοπός
Ο Αριστοτέλης επίσης καταδικάζει γενικώς τον βίο των σωματικών απολαύσεων, διότι αυτόν τον βίο μπορεί ο καθείς να τον αποκτήσει ανεξαρτήτως αν είναι άνθρωπος αξιόλογος. Η ευδαιμονία λοιπόν είναι κατ’ εξοχήν πνευματική αρετή που δεν μπορεί να στέκεται στις σαρκικές απολαύσεις και την υλική ζωή. Ο Φιλόσοφος λέγει για αυτό τα ακόλουθα: «Τις σωματικές επίσης, ηδονές μπορεί να τις απολαύσει και το πρώτο τυχαίο πρόσωπο – ακόμα και ένας δούλος- όχι λιγότερο από τον καλύτερο και τον πιο αξιόλογο άνθρωπο» (χωρίο 1177a).
Η ύλη οφείλει να είναι απλά το μέσο και όχι ο σκοπός, αφού ο οποιοσδήποτε για να επιβιώσει και να ασχοληθεί με πνευματικά ζητήματα πρέπει να έχει εξασφαλίσει τα προς το ζην. Ο Αριστοτέλης λοιπόν θεωρεί πως ο βίος που στοχεύει στα εξωτερικά αγαθά, δηλαδή τον πλούτο δεν φέρνει την ευδαιμονία. Μπορεί κάποιος με μέτρια μέσα να κατακτήσει την ευδαιμονία με ενάρετες πράξεις. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «Μπορεί κανείς να πράττει ωραίες πράξεις· γιατί και με μέτρια μέσα μπορεί, λέω, να ενεργεί κανείς με τον τρόπο που υπαγορεύει η αρετή» (χωρίο1179a).
Ο Αριστοτέλης επίσης εξετάζει τον πολιτικό και πολεμικό βίο. Αυτοί οι βίοι στερούνται ελευθέρου χρόνου, πράγμα το οποίο είναι απαραίτητο για την ανασύνταξη των δυνάμεων προς επίτευξη του τελικού σκοπού (χωρίο1177α). Πέραν αυτού όμως, η πολιτική αποτελεί αυτή καθ’ αυτή μέσο και όχι τέλος. Όπως αναφέρει ο During: «Η πεμπτουσία όλων των ανθρωπίνων δεξιοτήτων είναι η πολιτική τέχνη, που, όπως η αρχιτεκτονική, σχεδιάζει τη συμβίωση των ανθρώπων. Στόχος της πολιτικής είναι η ευδαιμονία». Άρα οι πολιτικές ή πολεμικές πράξεις (καθώς ο πόλεμος αποτελεί συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα) συνιστούν ενέργειες, που οδηγούν στην ευδαιμονία και δεν χαρακτηρίζονται αυτές κάθε αυτές πράξεις ευδαιμονίας.
Ο φιλόσοφος σχετίζει την ευδαιμονία με τις ηθικές και διανοητικές αρετές. Οι ηθικές αρετές χαρακτηρίζονται για την λεγομένη μεσότητά τους. Η μεσότητα αυτή δεν έχει να κάνει με το μέσο όρο των μαθηματικών, έχει να κάνει με την επίτευξη του αρίστου ανάμεσα σε δύο ακραίες καταστάσεις. Έτσι για να είναι κάποιος ανδρείος (άριστη ιδιότητα) πρέπει να μην είναι ούτε θρασύς (υπερβολή) ούτε δειλός (έλλειψη). Περιγράφει όμως και διανοητικές αρετές όπως την δύναμη του νου (χωρίο 1177a) αλλά και της φρονήσεως (χωρίο 1178a). Η δε φρόνηση ορίζεται ως η αρετή της ικανότητας για κρίση. Συνεπώς πράξεις που σχετίζονται με την επίτευξη των διανοητικών και ηθικών αρετών, είναι αυτές που οδηγούν στην ευδαιμονία.
