Ο κ. Βαρουφάκης ήταν από τους αναλυτές την περίοδο της κρίσης που κατέκριναν τη στάση των ελληνικών κυβερνήσεων της περιόδου 2010-2014 και αρθρογραφούσαν (ορθώς) για τη μη βιωσιμότητα του χρέους τονίζοντας την ανάγκη «κουρέματος», ώστε να μπορέσει η ελληνική οικονομία να ανακάμψει.
Ως υπουργός Οικονομικών στη νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ βοήθησε ώστε το χρέος να καταστεί κεντρικό σημείο αναφοράς.
Ομως η διαπραγματευτική δεινότητα του κ. Βαρουφάκη έμεινε στάσιμη στο σημείο αυτό, ενώ αδυνατούσε να αξιοποιήσει τη συγκυρία και τη δυναμική της νέας κυβέρνησης για την επίτευξη λύσης στο χρέος.
Οχι μόνο δεν πέτυχε να οδηγήσει τους δανειστές σε δεσμεύσεις για το χρέος και σε εξασφάλιση της χρηματοδότησης για την οικονομία, αλλά προκάλεσε ένα είδος ρήξης, με συνέπεια την καθυστέρηση από την πλευρά των δανειστών και τον περιορισμό της ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα από την πλευρά της ΕΚΤ.
Κύρια αιτία για την αποτυχία φαίνεται ότι ήταν η έλλειψη στρατηγικού σχεδίου και η εγωκεντρική, ενίοτε προκλητική, στάση διαπραγμάτευσης του κ. Βαρουφάκη, που ναι μεν ικανοποιούσε συμβολικά την επιθυμία των Ελλήνων για αντίσταση στη συνεχή λιτότητα των θεσμών, όμως αποδυνάμωνε τη δυνατότητα ανατροπής αυτής της λιτότητας.
Ενδεικτικά είναι τα παρακάτω γεγονότα:
◼ κατάφερε να τον απομονώσουν οι υπόλοιποι υπουργοί στις συναντήσεις του Eurogroup και να μην έχει κανένα σύμμαχο (ούτε τους παραδοσιακούς),
◼ αφιέρωνε περισσότερο χρόνο σε συνεντεύξεις και δημόσιες εμφανίσεις παρά σε διαβουλεύσεις,
◼ δεν ακολουθούσε πάντα τους κανόνες λειτουργίας των διαφόρων θεσμών (π.χ. πώς λειτουργεί η ΕΚΤ) και
◼ παρερμήνευσε κάποιες αποφάσεις του Eurogroup [π.χ. τον Φεβρουάριο του 2015 η απόφαση ανέφερε ότι «οι ελληνικές αρχές θα παρουσιάσουν έναν πρώτο κατάλογο μεταρρυθμιστικών μέτρων, επί τη βάσει της τρέχουσας συμφωνίας, ώς το τέλος της Δευτέρας 23ης Φεβρουαρίου (2015)», και ο κ. Βαρουφάκης δήλωνε ότι θα γράψει σε μια σελίδα χαρτί τις προτάσεις του!].
Επειδή στο τελευταίο βιβλίο του «Adults in the room» εκτιμώ πως ο κ. Βαρουφάκης παρουσιάζει τις προσωπικές πολιτικές ανησυχίες και πρωτοβουλίες του ως συλλογικές πολιτικές, που έχουν αποφασιστεί σε κυβερνητικό επίπεδο, θέλω να του θέσω δύο ερωτήματα:
Μέχρι σήμερα έχει δημοσιεύσει την ιδέα του για το Παράλληλο Σύστημα Πληρωμών (ΠΣΠ) και το πώς αυτό λειτουργεί θεωρητικά. Επίσης, έχει διαβεβαιώσει ότι παρουσίασε την ιδέα του τον Νοέμβριο 2014 σε Τσίπρα, Δραγασάκη και Παππά και την άνοιξη 2015 στο υπουργικό συμβούλιο.
Αλλο πράγμα είναι όμως η προφορική ή γραπτή παρουσίαση μιας ιδέας κι άλλο είναι η αναλυτική κατάθεση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου, στο οποίο περιλαμβάνονται οι προϋποθέσεις, οι στόχοι και τα μέσα υλοποίησης του σχεδίου με ποσοτικοποιημένες εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις του στην οικονομία βάσει σεναρίων για τις πιθανές αντιδράσεις των θεσμών.
Μέχρι σήμερα δεν έχει υποπέσει στην αντίληψή μου ένα τέτοιο σχέδιο – όπως αντίθετα υπήρξε στην περίπτωση του Geuro από πλευράς Levy Institute και στην περίπτωση Grexit από πλευράς Μαριόλη/Λαπαβίτσα.
Αν υπάρχει, γιατί δεν το δημοσιεύει ο κ. Βαρουφάκης, αλλά προτιμά να δημοσιεύει ως απόδειξη μαγνητοφωνημένους προσωπικούς διαλόγους με κυβερνητικά στελέχη;
Υπάρχει καλύτερη διάψευση του πρωθυπουργικού ισχυρισμού ότι το σχέδιο Βαρουφάκη ήταν ανάξιο να στηρίξει την κυβερνητική πολιτική από την ίδια τη δημοσίευση του πλήρους κι αναλυτικού σχεδίου;
Ή μήπως δεν υπάρχει τέτοιο σχέδιο κι ο πρωθυπουργός έχει δίκιο;
Τι ακριβώς πιστεύει ο κ. Βαρουφάκης ότι θα κέρδιζε η χώρα με το ΠΣΠ; Οτι δεν θα κλείνανε οι τράπεζες κι ότι θα είχαμε περισσότερη ρευστότητα και άρα χρόνο για καλύτερη διαπραγμάτευση;
Μα ακόμη κι αν εφαρμοζόταν το ΠΣΠ, η διάρκεια ζωής του θα ήταν πολύ μικρή (το μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ Νοβότνι μιλά μόλις για μία εβδομάδα) και εάν ακολουθούνταν από την καθιέρωση Παράλληλου Νομίσματος (ΠΝ), όπως είναι το πιο πιθανό, τότε θα ήταν δεδομένη η άρνηση της Ε.Ε. και των θεσμών σε ένα σχέδιο που αφαιρεί το προνόμιο της αποκλειστικής/μονοπωλιακής έκδοσης χρήματος από την ΕΚΤ.
Αρα η απάντηση στην προσπάθεια χαλάρωσης της ασφυκτικής πίεσης θα ήταν η άσκηση μεγαλύτερης πίεσης και όχι κάποιος έντιμος συμβιβασμός, όπως επιθυμούσε ο κ. Βαρουφάκης.
Παρεμπιπτόντως, να πούμε πως ο μόνος συμβιβασμός είναι αυτός που υπαγορεύει ο εκάστοτε συγκεκριμένος συσχετισμός των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και όχι κάποια τεχνικά μέσα και εργαλεία όπως το ΠΣΠ.
Αυτός ο συσχετισμός ήταν σε βάρος της Ελλάδας πανευρωπαϊκά, γιατί τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο πολύ περισσότερο ο κ. Βαρουφάκης (ο οποίος κινούνταν ατομικά) δεν είχαν δώσει την πρέπουσα σημασία στη διαμόρφωση ευνοϊκών συμμαχιών στην Ε.Ε.
Τέλος, η άποψη του κ. Βαρουφάκη, ότι δεν θα μπορούσαν ΕΚΤ και θεσμοί να μας αποτρέψουν από την εφαρμογή των ΠΣΠ/ΠΝ, δεν ισχύει, στον βαθμό που οι τράπεζες δεν είχαν κλείσει και παρέμεναν εξαρτημένες, αφού δανείζονταν μέσω του ELA. Τι θα συνέβαινε εάν η ΕΚΤ μάς έκοβε και το ELA;
Μάλλον θα είχαμε την άμεση μετάβαση από το ΠΣΠ στο ΠΝ -ο κ. Βαρουφάκης εκτιμά ότι γίνεται «με το πάτημα ενός κουμπιού»- και αμέσως μετά στη δραχμή, καθώς θα συνεχιζόταν η πιστωτική ασφυξία.
Δεν το έβλεπε αυτό ο κ. Βαρουφάκης, μολονότι δήλωνε εχθρός της καταστροφικής επιστροφής στη δραχμή;
