Σε λίγες ημέρες τα σχολεία θα ανοίξουν και πάλι τις «πύλες» τους να υποδεχτούν τους παλιούς και τους νέους μαθητές τους. Τα παιδιά, μικρά και μεγάλα, διακατέχο- νται συνήθως από αγωνίες και άγχη για τον τρόπο που θα εξελιχθεί η νέα σχολική χρο- νιά. Εκπαιδευτικοί και γονείς διερωτώνται εάν η κάθε πλευρά θα ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της άλλης πλευράς. Τι μπορεί να κάνει η οικογένεια να υποστη- ρίξει τις αξίες και τις πρακτικές του σχολείου και τι θα κάνει το σχολείο για να ανταπο- κριθεί στις ανάγκες και τις φιλοδοξίες της οικογένειας σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών τους; Θεωρείται δεδομένο ότι σχο- λείο και οικογένεια προσπαθούν να βρουν τρόπο να συνεργαστούν για να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, στην καλλιέργεια των μαθησιακών δεξιοτήτων, στην προαγωγή των εκπαιδευτικών εμπει- ριών και στην ανάπτυξη των επιδόσεων των μαθητών. Σχολείο και οικογένεια, ενώ αποτελούν δυο διαφορετικά συστήματα, συνθέτουν ταυ- τόχρονα ένα ενιαίο πλαίσιο ζωής, καθώς συνδέονται στενά με την ανάπτυξη και την εξέλιξη του παιδιού. Τα δύο αυτά συστήματα είναι σημαντικό να βρίσκονται σε ανοιχτή γραμμή συνεννόησης και επικοινωνίας, να συνεργάζονται αποτελεσματικά, να αλληλο- συμπληρώνονται όπου χρειάζεται, για να μπορούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παιδιού. Όμως, κάποιες φορές, παρα- τηρείται διάσταση απόψεων μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών, που συνήθως οφείλεται στη σύγχυση των ρόλων τους. Το είδος και η ποιότητα της σχέσης που θα αναπτυχθεί ανάμεσα στα δύο συστή- ματα επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς θα εμπλακούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η γονεϊκή εμπλοκή μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, όπως ενδεικτικά: Υποστήριξη της μελέτης στο σπίτι. Συμμετοχή στις συναντήσεις γονέων και εκπαιδευτικών. Εποπτεία συμπεριφορών που συνδέονται με τη σχολική εργασία. Συμμετοχή σε δραστηριότητες και εκδη- λώσεις. Εμπλοκή σε συλλογικές οργανώσεις γονέων. Συμμετοχή σε συνεργασίες σχολείου και κοινότητας. Αυτό που υποστηρίζεται από τη σχετική έρευνα και βιβλιογραφία είναι ότι όλες οι μορφές γονεϊκής εμπλοκής συμβάλλουν στη διαμόρφωση μια εποικοδομητικής συνερ- γασίας και μπορούν να έχουν θετική επί- δραση στη μάθηση των παιδιών. Για να επιτευχθεί όμως η αρμονική συνεργασία, σχολείο και οικογένεια, χρειάζεται να υπερ- βούν κάποια εμπόδια. Α. Το πρώτο εμπόδιο έχει να κάνει με κά- ποιες πρακτικές δυσκολίες που αντιμετω- πίζουν οι οικογένειες, αφού απαιτείται να ανταποκριθούν σε απαιτητικά προγράμματα και βιώνουν έντονη πίεση. Αυτή η πίεση αυξάνεται αν συνυπολογίσουμε το εργασι- ακό άγχος, τα οικονομικά προβλήματα, την έλλειψη χρόνου κ.ά. Όλοι αυτοί οι λόγοι δεν διευκολύνουν την ενεργή εμπλοκή των γονέων στη σχολική ζωή. Προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα προ- βλήματα εμπλοκής των γονέων στη σχολι- κή ζωή θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τα παρακάτω: Τακτικές συναντήσεις εκπαιδευτικών και γονέων. Συναντήσεις σε διαφορετικούς χώρους, όπου είναι δυνατόν (βιβλιοθήκες, δημοτι- κή αίθουσα). Διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων προς τους γονείς για τις δραστηριότητες του σχολείου. Χρήση τετραδίου επικοινωνίας γονέων- εκπαιδευτικών. Τηλεφωνική και ηλεκτρονική επικοινωνία. Ενημερωμένος ιστότοπος για τις δραστηρι- ότητες του σχολείου. Β. Ένα δεύτερο εμπόδιο φαίνεται να είναι οι προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες γονέ- ων και εκπαιδευτικών. Αρνητικές εμπειρίες του παρελθόντος μπορεί να κάνουν και τους δύο να διατηρούν μια επιφυλακτική στάση ή και να αποφεύγουν τελείως την επαφή. Είναι πολύ πιθανόν να αισθάνονται ότι θα αμφισβητηθούν ως προς την επάρκειά τους να υποστηρίξουν το ρόλο τους (γονε- ϊκό ή εκπαιδευτικό αντίστοιχα) ή ότι αυτή η συνεργασία δεν έχει κάτι να προσφέρει. Επιβαρυντικά μπορεί να λειτουργήσουν και οι δικές τους εμπειρίες ως μαθητές. Τι μπορεί να γίνει για να αρθεί αυτό το εμπόδιο: Ενημέρωση/επιμόρφωση εκπαιδευτικών και γονέων για τη σημασία της συνεργασίας καθώς και για στρατηγικές διευκόλυνσης της συνεργασίας. Τακτική επικοινωνία για να αναπτυχθεί σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Αποφυγή απόδοσης ευθυνών «στην άλλη πλευρά» για αποτυχίες και αρνητικά συμβάντα.
Επικοινωνία με αφορμή θετικά γεγονότα (όχι μόνον όταν συμβαίνει κάτι αρνητικό). Γ. Ένα ακόμα σοβαρό εμπόδιο φαίνεται να είναι οι διαφορετικές αξίες και πεποιθήσεις. Οικογένεια και σχολείο μπορεί να έχουν διαφορετικές αντιλήψεις και αξίες σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και την εκ- παίδευσή τους. Αυτό μπορεί να δυσκολεύει την εύρεση κοινών στόχων και να μεταφέρει στα παιδιά ένα αμφίσημο μήνυμα σχετικά με τη συμπεριφορά και την προσπάθειά τους στο σχολείο. Τι μπορούμε να κάνουμε:
Προσπάθεια να αντιληφθούμε την οπτική του άλλου. Έμφαση στις διαφορές ως ένα θετικό σημείο, το οποίο προωθεί την ανάπτυξη και τη μάθηση των παιδιών. Ανταλλαγή πληροφοριών για το παιδί, σκέψεων και προβληματισμών. Σχεδιασμός από κοινού και λήψη αποφάσεων που εξυπηρετούν τις ανάγκες όλων (μα- θητών, εκπαιδευτικών και γονέων). Σχεδιασμός ενημερωτικού φυλλαδίου με τους κανόνες για τη λειτουργία του σχολείου και με οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν οι γονείς να συνεισφέρουν. Οι σημερινές δύσκολες κοινωνικο- οικονομικές συνθήκες καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για επικοινωνία και συνεργασία με περισσότερα ποιοτικά χαρακτηριστικά, καθώς η εκπαιδευτική διαδικασία χρειάζεται τη συνεισφορά εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών.
Τα οφέλη αυτής της συνεργασίας δεν αφορούν μόνο τα παιδιά αλλά και τους εκπαιδευτικούς, το σχολείο, τους γονείς και ολόκληρη την κοινωνία. Μέσα από τη συνεργασία με το σχολείο, οι γονείς αισθάνονται ότι μαθαίνουν από την καθημερινότητα της σχολικής ζωής του παιδιού τους, συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία και υποστηρίζουν καλύτερα το εκπαιδευτικό έργο. Όσο για το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, είναι σε θέση να γνωρίσουν καλύτερα το κάθε παιδί και να προγραμματίσουν τη διδασκαλία προς όφελός του. Αισθάνονται ότι αναγνωρίζεται το έργο τους και μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα εμπόδια και πρακτικές δυσκολίες, έχοντας συνοδοιπόρους τους γονείς.
«Πίσω από κάθε παιδί που πιστεύει στον εαυτό του υπάρχει ένας ενήλικας που πίστεψε πρώτα σε αυτό» (Mathew Jacobson). Καλή και δημιουργική σχολική χρονιά!
* Ο Θεόδωρος Μπαρής είναι Προϊστάμενος Επιστημονικής – Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Δ. Ελλάδας
