Την επίσημη εκκίνηση της συζήτησης για τη μετάβαση των νησιών της Ε.Ε. στην καθαρή ενέργεια, θέμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, λόγω του έντονα νησιωτικού χαρακτήρα της χώρας, αλλά και εν μέσω ραγδαίων αλλαγών στις ενεργειακές αγορές, με πολλαπλά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, σηματοδοτεί η επικείμενη, εναρκτήρια συνεδρίαση του ειδικού ευρωπαϊκού φόρουμ στα Χανιά.
Όπως έχει ήδη προαναγγελθεί από τον περασμένο Μάιο, στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε. στη Μάλτα, δημιουργείται φόρουμ για την καθαρή ενέργεια στα ευρωπαϊκά νησιά (Clean Energy for All European Islands), πρωτοβουλία που περιλαμβάνεται στο πλαίσιο του πακέτου προτάσεων της Κομισιόν για την Καθαρή Ενέργεια (Νοέμβριος 2016).
Στόχος της πρωτοβουλίας είναι να συμβάλει ώστε τα νησιά της Ε.Ε. να μειώσουν τα υψηλά ενεργειακά κόστη -αφού η παραγωγή για την ηλεκτροδότησή τους βασίζεται κυρίως στο εισαγόμενο πετρέλαιο- όχι μόνο για τους κατοίκους τους, αλλά και συνολικά σε επίπεδο χωρών (π.χ. οι ελληνικές Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας -ΥΚΩ- που επωμίζονται όλοι οι καταναλωτές ηλεκτρισμού), να ενδυναμώσουν την ενεργειακή ασφάλεια, να δοθεί ώθηση στην διείσδυση των ΑΠΕ και να χρησιμοποιηθούν πιο καινοτόμες ενεργειακές τεχνολογίες.
Η δημιουργία του φόρουμ αφορά όλους τους ενδιαφερόμενους για τη μετάβαση των νησιών στην καθαρή ενέργεια, ώστε να γίνει ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και να υποστηριχθεί η δημιουργία ενός μακροπρόθεσμου πλαισίου που θα προάγει τη χρηματοδότηση και την τεχνική βοήθεια.
Το πρώτο φόρουμ
Στο πλαίσιο του εναρκτήριου φόρουμ, που πραγματοποιείται στις 22 Σεπτεμβρίου στα Χανιά Κρήτης, αναμένεται να φιλοξενηθούν δυο στρογγυλά τραπέζια συζητήσεων που θα αναδείξουν τις τρέχουσες καλύτερες πρακτικές και τα νέα projects στα πεδία των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, της έρευνας, της καινοτομίας και της ενεργειακής απόδοσης.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα στη συνεδρίαση θα παρευρεθούν ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας, ο Ευρωπαίος επίτροπος για την Κλιματική Αλλαγή και την Ενέργεια M.A. Canete και ο γενικός διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας (DG Energy) της Κομισιόν D. Ristori, ο υπουργός ΠΕΝ Γ. Σταθάκης και ο υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Ν. Σαντορινιός, ενώ υψηλού επιπέδου εκπροσώπηση θα υπάρξει από τη Μάλτα, την Κορσική, τις νήσους Φερόε, τη Σικελία, τα Κανάρια νησιά, τις νήσους Αζόρες κ.ά.
Ειδικότερα κατά τη διάρκεια του φόρουμ θα πραγματοποιηθούν συνεδριάσεις για:
– Τις υπάρχουσες βέλτιστες πρακτικές και πρωτοπόρα έργα στους τομείς των ΑΠΕ, στην έρευνα και καινοτομία και στην ενεργειακή απόδοση.
– Τη μετάβαση για τα μεγάλα νησιά.
– Τη μετάβαση για τα μικρά νησιά.
– Την απεξάρτηση από τον άνθρακα των νησιών της Ε.Ε., αλλά και τα οικονομικά – χρηματοδοτικά ζητήματα που συνδέονται με το θέμα αυτό.
Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ «14» ΓΙΑ ΤΗ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
Μείωση του ενεργειακού κόστους, περιορισμός του “θερμοκηπίου”
Στην κατεύθυνση της μετάβασης των ευρωπαϊκών νησιών στην καθαρή ενέργεια υπεγράφη τον περασμένο Μάιο, στη Βαλέτα της Μάλτας η πολιτική διακήρυξη μεταξύ Κομισιόν και 14 κρατών – μελών της Ε.Ε.
Πιο συγκεκριμένα οι Ελλάδα, Κύπρος, Κροατία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Μάλτα, Πορτογαλία, Ισπανία και Σουηδία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψαν πολιτική διακήρυξη για καθαρή ενέργεια στα νησιά της Ε.Ε.
Η πρωτοβουλία αυτή αποσκοπεί στην επιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια των περισσότερων από 2.700 νησιών της Ευρώπης συμβάλλοντας στη μείωση της εξάρτησης των νησιών από ενεργειακές εισαγωγές, προωθώντας τη χρήση των δικών τους πηγών ανανεώσιμης ενέργειας και υιοθετώντας περισσότερο σύγχρονα και καινοτόμα ενεργειακά συστήματα. Με τον τρόπο αυτόν επιδιώκονται τόσο η μείωση του ενεργειακού κόστους όσο και η βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας και ο περιορισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Σύμφωνα με τη διακήρυξη αναγνωρίζονται τα κοινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν διαφορετικά νησιά, ενώ θα ληφθούν υπόψη οι καλύτερες πρακτικές και η εμπειρία από σχετικά πιλοτικά προγράμματα. Επίσης προβλέπεται η διευκόλυνση της πρόσβασης σε νέες ενεργειακές τεχνολογίες, αλλά και σε πηγές χρηματοδότησης.
Κατέστη σαφές ότι λόγω της θέσης τους πολλά ευρωπαϊκά νησιά έχουν υψηλού κόστους ενεργειακές υποδομές με βάση το πετρέλαιο που σημαίνει ότι εξαρτώνται ακόμη από τις ακριβές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Στόχος είναι να υπάρξει πρόσβαση αυτών των νησιών στην υποστήριξη, την εξειδικευμένη τεχνογνωσία και τη χρηματοδότηση που απαιτούνται ώστε να κινηθούν τοπικά και να παραγάγουν τη δική τους καθαρή, χαμηλού κόστους ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές.
Παράλληλα αναγνωρίζεται ότι ακριβώς η ιδιαίτερη θέση τους καθιστά τα νησιά ιδιαίτερα “δεκτικά” στην εισαγωγή καινοτόμων λύσεων, αλλά και στην προσέλκυση ενεργειακών επενδύσεων που ενσωματώνουν την τοπική παραγωγή με ΑΠΕ, εγκαταστάσεις αποθήκευσης και την ανταπόκριση στη ζήτηση, προκειμένου να επιτευχθεί η δημιουργία διαλειτουργικών, οικονομικών, περιβαλλοντικά φιλικών και βιώσιμων ενεργειακών συστημάτων, στο πλαίσιο και των πολιτικών στόχων της Ε.Ε. για καθαρή ενέργεια. Λαμβάνονται δε υπόψη ο τουρισμός, που αποτελεί τομέα – κλειδί για την οικονομία πολλών ευρωπαϊκών νησιών, και η ενεργειακή κάλυψη που έχει ιδιαίτερη σημασία κυρίως στις περιόδους τουριστικής αιχμής, καθώς και οι ανάγκες για ειδικές δεξιότητες και θέσεις εργασίας των κατοίκων στις νησιωτικές περιοχές.
Την ίδια στιγμή, επισημαίνεται, πολλά νησιά και τα θαλάσσια ύδατά τους αποτελούν μοναδικά οικοσυστήματα που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή κατά τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη υποδομών.
ΛΥΣΗ – ΠΙΛΟΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ
Έχει ρεύμα… το πρότζεκτ Τήλος
Ως, τουλάχιστον, πολλά υποσχόμενο στην κατεύθυνση αυτή, απαντώντας στους στόχους της Ε.Ε. για καθαρή ενέργεια, αλλά και στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, και όχι μόνο, μπορεί να χαρακτηριστεί το καινοτόμο έργο που εκπονείται στο ακριτικό νησί της Τήλου και διαθέτει όλα τα εχέγγυα ώστε να αποτελέσει πρότυπο για παρόμοιες εφαρμογές σε άλλα νησιά.
Πρόκειται για το πρότζεκτ Tilos, η πρωτοποριακή διάσταση του οποίου δεν εξαντλείται μόνο στην ανάπτυξη και εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών, αλλά εκτείνεται στην πολυεπίπεδη συνεργασία των συμμετεχόντων, στην καταλυτική συνεισφορά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας του νησιού, στη συμμετοχή των ίδιων των τελικών χρηστών ενέργειας αλλά και στην αλληλεπίδραση με το ηλεκτρικό σύστημα άλλων νησιών.
Η κατανάλωση ηλεκτρισμού της Τήλου των περίπου 500 κατοίκων ανέρχεται σε 3 GWh ετησίως και σήμερα ικανοποιείται σχεδόν αποκλειστικά από εισαγόμενο πετρέλαιο μέσω υποβρύχιας διασύνδεσης με την Κω.
Το έργο φιλοδοξεί να μεγιστοποιήσει την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του νησιού από ΑΠΕ σε συνδυασμό με αυξημένη ασφάλεια τροφοδοσίας, αλλά και να μετατρέψει το νησί σε πρότυπο δημιουργίας έξυπνων μικροδικτύων, με βάση τη βέλτιστα συνδυασμένη χρήση και συνεργασία τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας, παραγωγής ΑΠΕ, τεχνικών διαχείρισης της ηλεκτρικής ζήτησης και της υφιστάμενης ηλεκτρικής διασύνδεσης.
Υπενθυμίζεται ότι το έργο “κέρδισε” και το ευρωπαϊκό κοινό όταν τον περασμένο Ιούνιο με 10.000 ψήφους, σε ανοικτή διαδικτυακή ψηφοφορία, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Βιώσιμης Ανάπτυξης, απένειμε στο Tilos το πρώτο βραβείο της κατηγορίας πολιτών, ενώ κατόπιν σχετικής αξιολόγησης από την Κομισιόν το έργο αναδείχθηκε νικητής και στην κατηγορία “ενεργειακά νησιά”.
Περιγραφή του έργου
Αποτελεί ευρωπαϊκό έργο, που εγκρίθηκε ως πρώτο ανάμεσα σε 80 άλλα ανταγωνιστικά έργα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού προγράμματος Horizon 2020. Επικεφαλής είναι η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Ήπιων Μορφών Ενέργειας και Προστασίας του Περιβάλλοντος του ΑΕΙ Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα, με επικεφαλής τον Ι.Κ. Καλδέλλη, ενώ συμμετέχουν συνολικά 13 Ευρωπαίοι εταίροι (από Ελλάδα, Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Σουηδία, Ιταλία, Ισπανία), ο ΔΕΔΔΗΕ, το WWF Ελλάς καθώς και η ελληνική εταιρεία Eunice.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 15 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 11 εκατ. προέρχονται από χρηματοδότηση της Ε.Ε. (μέσω του Horizon 2020) και τα υπόλοιπα από την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Το πρότζεκτ αφορά την ανάπτυξη και λειτουργία στην Τήλο πρότυπου υβριδικού σταθμού παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας που θα αποτελείται από μεσαίας κλίμακας ανεμογεννήτρια 800 kW, μικρής κλίμακας φωτοβολταϊκό πάρκο 160 kW και σύστημα αποθήκευσης ενέργειας συσσωρευτών (μπαταριών) με ενεργειακή χωρητικότητα 2,88 MWh.
Παράλληλα εγκαθίστανται έξυπνοι μετρητές και συσκευές διαχείρισης της ζήτησης τόσο στις κατοικίες του νησιού όσο και σε άλλα κεντρικά φορτία (όπως δημοτικά αντλητικά συγκροτήματα), ενώ αναπτύσσεται έξυπνο σύστημα ενεργειακής διαχείρισης για τον συντονισμό των επιμέρους τμημάτων της εγκατάστασης και για την επίτευξη μέγιστης ενεργειακής αυτονομίας και εξισορρόπησης μεταξύ της μεταβλητής παραγωγής ΑΠΕ και της ηλεκτρικής ζήτησης (π.χ. διακοπή ηλεκτροδότησης επιλεγμένων ελαστικών φορτίων σε περίπτωση ελλείμματος ενέργειας ή/και δυνατότητα ενεργοποίησης φορτίων όπως οι ηλεκτρικοί θερμοσίφωνες σε περίπτωση εμφάνισης πλεονάσματος ενέργειας ΑΠΕ).
Επιπλέον το έξυπνο μικροδίκτυο της Τήλου θα αλληλεπιδρά με το ηλεκτρικό σύστημα Κω – Καλύμνου πραγματοποιώντας εισαγωγές και εξαγωγές ενέργειας, μεγιστοποιώντας τα οφέλη σε επίπεδο ευρύτερου συστήματος.
Όπως επισημαίνει ο συντονιστής του πρότζεκτ (ΑΕΙ Πειραιά) Δ. Ζαφειράκης, μιλώντας στην “Αυγή” της Κυριακής, η υβριδική ενεργειακή λύση που αναπτύσσεται στο νησί μπορεί να επιτύχει ενεργειακή αυτονομία της τάξεως του 75%, κάτι που ισοδυναμεί με εξοικονόμηση περίπου 300.000 ευρώ ετησίως σε κατανάλωση πετρελαίου. Απώτερος στόχος μας, προσθέτει, είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου τεχνολογικού “εργαλείου” επιπέδου κοινότητας, το οποίο θα δοκιμαστεί για πρώτη φορά στην Τήλο ως μια λύση για την αντιμετώπιση των ενεργειακών αναγκών των νησιών μας με όρους καθαρής ενέργειας.
Όπως τονίζει, η λύση που αναπτύσσεται είναι σπονδυλωτού χαρακτήρα και ως τέτοια δύναται να εφαρμοστεί σε πλήθος νησιών μικρής και μεσαίας κλίμακας (μέχρι 5.000 κατοίκων). Σε αντίθεση με άλλα επιδεικτικά χρηματοδοτούμενα έργα, αναφέρει χαρακτηριστικά, “εμείς επιλέξαμε τον δύσκολο δρόμο” επιδιώκοντας να μακροημερεύσει το έργο, με ορίζοντα τα επόμενα 15-20 χρόνια, και να μην περιοριστεί σε επίπεδο δοκιμών και επίδειξης, αλλά να αποτελέσει πιλότο για την εξέλιξη του πλαισίου για τα μη διασυνδεδεμένα νησιά και για το άνοιγμα της εγχώριας αγοράς ενέργειας αναφορικά με τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και δη συσσωρευτών.
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη σημαντική συμβολή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της δημάρχου Τήλου Μ. Καμμά – Αλιφέρη στην υλοποίηση του έργου, καθώς και στην απόλυτη συναίνεση και στήριξή του από την τοπική κοινωνία.
Εξέλιξη – επόμενα βήματα
Η έναρξη λειτουργίας αναμένεται τον Ιανουάριο του 2018, αφού προηγηθεί η σύνδεση και η δοκιμαστική λειτουργία των εγκαταστάσεων.
Σύμφωνα με τον Δ. Ζαφειράκη έως τα τέλη Σεπτεμβρίου θα μεταφερθεί στο νησί ο βαρύς εξοπλισμός που αφορά τις μπαταρίες, ενώ ήδη έχει γίνει η εγκατάσταση των μονάδων ΑΠΕ στο νησί (φωτοβολταϊκός σταθμός και μεσαίας κλίμακας ανεμογεννήτρια), έχουν τοποθετηθεί οι “έξυπνοι” μετρητές σε περίπου 75 κατοικίες (επί συνόλου 150) και γενικότερα προχωρούν εντατικά οι εργασίες ώστε να ξεκινήσει αμέσως μετά η δοκιμαστική λειτουργία.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι το τελευταίο και δυσκολότερο βήμα πριν από την τελική εγκατάσταση αφορά την υπογραφή της σύμβασης πώλησης σε σχέση όχι μόνο με την παραγόμενη ενέργεια, αλλά κυρίως με τη σύνδεση στο δίκτυο μεταξύ του ΔΕΔΔΗΕ και του παραγωγού του έργου, δεδομένου ότι το καθεστώς αποζημίωσης και τιμολόγησης για υβριδικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας βρίσκεται σε διαδικασία αναμόρφωσης.
Για το θέμα υπάρχει επικοινωνία με το ΥΠΕΝ και αναμένεται άμεση διευθέτηση, δεδομένου και του ώριμου χαρακτήρα του έργου.
Πρόκειται για τη μόνη σοβαρή εκκρεμότητα που υπάρχει, κατά τον Δ. Ζαφειράκη, ο οποίος συγχρόνως εκφράζει τον προβληματισμό του για τυχόν περαιτέρω καθυστερήσεις, που θα έχουν αντίκτυπο στην ίδια την υλοποίηση του έργου, καθώς, για παράδειγμα, είναι αναγκαία η άμεση λειτουργία των μπαταριών, προκειμένου να μην υποστούν μη αναστρέψιμες βλάβες, διότι σημειωτέον, αποτελούν ιδιαίτερα ακριβό εξοπλισμό, αξίας 2 – 2,5 εκατ ευρώ.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες επισημαίνει την ανάγκη προσαρμογής στα νέα δεδομένα τόσο του πλαισίου αδειοδότησης όσο και του κώδικα διαχείρισης των μη διασυνδεδεμένων νησιών, θέματα που αναμένεται να αναδείξει και κατά την ομιλία του στο επερχόμενο φόρουμ της Κρήτης.
