Η κατά τον π. Τύχωνα (Σταυρονικητιανό) Σύνοδος της Κρήτης (Γ΄)

Πουθενὰ ἡ Ἐκκλησία δὲν δέεται στὸν Κύριο νὰ εὐλογήσει τὴν καλλιέργεια διαλόγων οὔτε νὰ ἀρδεύσει πολυποίκιλες ἀνάμεικτες φυτεῖες ὀρθοδόξων καὶ αἱρετικῶν.
(Συνεχίζουμε τὶς παρατηρήσεις στὸ κείμενο τοῦ π.Τ.) (ΕΔΩ ) & (ΕΔΩ)

Ὁ π. Τ. παραθέτει στὸ κείμενο του τὴν 4η παράγραφο τοῦ 6ου κειμένου τῆς Συνόδου:

Καὶ συμπεραίνει:

Ἄς προσπαθήσουμε ψύχραιμα νὰ προσπελάσουμε τὰ παραπάνω.
Ἄς ἀρχίσουμε ἀπὸ τὸ συνοδικὸ κείμενο. Ἡ ὁρθόδοξος Ἐκκλησία προσεύχεται ἀδιαλείπτως ὑπὲρ της τῶν πάντων ἑνώσεως.

Πράγματι ἡ Ἐκκλησία εὔχεται «Ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν, καὶ τῆς τῶν πάντων ἐνώσεως, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.[1]»Καὶ σὲ ἄλλη στιγμὴ τῆς Λειτουργίας: : «Ἔτι σου δεόμεθα, Μνήσθητι, Κύριε, τῆς Ἁγίας σου Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἀπό περάτων ἔως περάτων τῆς οἰκουμένης, καὶ εἰρήνευσον αὐτήν, ἦν περιεποιήσω τῷ τιμίῳ Αἵματι τοῦ Χριστοῦ σου[2]».

Εἶναι προφανὲς, ὅτι οἱ ἅγιες τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίες τῆς πρώτης δεήσεως εἶναι αὐτὲς ποὺ ἀπαρτίζουν τὴν Ἁγίαν Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν τὴν ἀπὸ περάτων ἔωςπεράτων τῆς οἰκουμένης τῆς δευτέρας δεήσεως.Καὶ γίνεται συνεχὴς δέησις γι᾿ αὐτὲς,τὶς κατὰ τόπους ὁρθόδοξες Ἐκκλησίες, ὥστε νὰ εἶναι ἑνωμένες, τὸ αὐτὸ φρονοῦσες, τὸ αὐτὸ πιστεύουσες, χωρὶς ἔριδες, ἀντιπαλότητες καὶ διαπληκτισμούς.
Διότι ὅπως βλέπουμε δὲνλείπουν ὅλα αὐτὰ ἀπὸ τὴνζωὴ τῶν ἀνθρώπωνκαὶ τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ Θεοῦ. Ἀπλὸ παράδειγμα, τελευταῖο: Ἡ Ἑκκλησία Ἀντιοχείας σὲ μάχη μὲ τὴν Ἐκκλησία Ἱεροσολύμων γιὰ τὸ θέμα τοῦ Κατάρ. Οἱ Ἑκκλησίες Ἀντιοχείας Ρωσίας Βουλγαρίας καὶ Γεωργίας δὲν προσέρχονται στὴν Σύνοδο τῆςΚρήτης λόγῳ τῶν ἐκκρεμοτήτων ποὺ ὑπάρχουνκαὶ ζητοῦνἀναβολὴ τῆς Συνόδου.
Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δὲν θεωρεῖ ὀρθὸν νὰ ἀναβάλλει τὴν Σύνοδο καὶ προχωρᾶ στὴ διεξαγωγή της, παρὰ τὴν ἀπουσία τεσσάρων ἀπὸ τὶς 14 ἐκκλησίες. Ἄρα παρατηροῦμε ἀντιδικίες, ἀντιγνωμίες, ἀντιπαλότητες… Καὶ τὰ ὅσα ἔχουν ἀκολουθήσει μεταξὺ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ μεταξὺ τῶν πιστῶν… Ἀντιλαμβάνεται κανεὶς ὅτι χρειάζεται ὄντως ἀδιάλειπτος προσευχή γιὰ τὴν ἐν πνεύματι καὶ φρονήματι ἔνωσι ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐν τῇ Ἐκκλησία καὶ τῶν Ἐκκλησιῶν μεταξύ τους.

Γιὰ τοῦτο δέεταιὁ λειτουργός καὶ γιὰ ὅλους τοὺς πιστεύοντες στὴν Ἐκκλησία καὶ μετέχοντες σ᾿ αὐτὴν: «Ἡμᾶς δὲ πάντας, τοὺς ἐκ τοῦἑνός Ἄρτου καὶ τοῦ Ποτηρίου μετέχοντας, ἐνώσαις ἀλλήλοις εἰς ἑνός Πνεύματος Ἁγίου κοινωνίαν». Ὥστε νὰ ὧσι ἕν. Τὰ μέλη τῆς ὁρθοδόξου ἐκκλησίας νὰ γίνουν ἕνα. Οἱ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου καὶ τοῦ ποτηρίου μετέχοντες, νὰ ἐνωθοῦν. Ὄχι οἱ τῆς ἐκκλησίας μὲ τοὺς πάσης φύσεως αἱρετικοὺς, ὅπως ἐννοοῦν οἱ τὰ οἰκουμενιστικὰ φρονοῦντες.

Στὸ συνοδικὸ κείμενο ὅμως, αὐτὴ ἡ λειτουργικὴ προσευχὴ ἐμφανίζεται νὰ ἀφορᾶ τὴν ἕνωσι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τοὺς ἐξ αὐτῆς διεστῶτας δηλαδὴ τοὺς αἱρετικούς:Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, λέει τὸ κείμενο, ἀδιαλείπτως προσευχομένη ὑπὲρ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεωςἐκαλλιέργει πάντοτε διάλογον μετὰ τῶν ἐξ αὐτῆς διεστώτων, τῶν ἐγγὺς καὶ τῶν μακράν. Πότε ἡ Ἐκκλησίαἐκαλλιέργειτέτοιους διαλόγους; Τὸ συνοδικὸ κείμενο λέει:πάντοτε.Πάντοτε;
Ἕγιναν προσπάθειες κυρίως μὲ ἀφορμὴ λόγους πολιτικούς, καὶ μὲ τὴν πίεσι τῶν πολιτικῶν προσώπων ἐσύρθη ἡ Ἐκκλησία διὰ τοῦ δόλου καὶ διὰ τῆς βίας σὲ διαλόγους παρωδίες (Λυῶν , Φερράρα-Φλωρεντία) πού κατέληξαν σὲ τραγωδίες. Δὲν ὑπάρχει λοιπὸν τέτοιο πράγμα.
Ἀπὸ ποὺ προκύπτει αὐτὴ ἡ ἀνάγκη τοῦ διαλόγου, ὅπως τὴν θέτει τὸ κείμενο, γιὰ νὰ δικαιολογήσει τὰ τόσα χρόνια τέτοιω νδιαλόγων, ποὺ ἔχουν προηγηθεῖ; . Ἀπὸ πουθενά. Βεβαίως ἡ Ἐκκλησία πολλάκις στὸ παρελθὸν ἐκανε διαλόγους ἀλλὰ ἐπὶ ὀρθοδόξων βάσεων, μὲ σεβασμὸ στὸν κάθε ἕνα ἀλλὰ καὶ στὴν ἀλήθειά της, πράγμα ποὺ δὲν γίνεται τώρα.

Πουθενὰ ἡ Ἐκκλησία δὲν δέεται στὸν Κύριο νὰ εὐλογήσει τὴν καλλιέργεια διαλόγων οὔτε νὰ ἀρδεύσει πολυποίκιλες ἀνάμεικτες φυτεῖες ὀρθοδόξωνκαὶ αἱρετικῶν.

Ὅλα αὐτὰ ποὺ ἔχουν διαδραματιστεῖ μετὰ τὸ 1900 πρωτοστατοῦντος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, οἱ διάλογοι μὲ τοὺς αἱρετικούς, δὲν μποροῦν νὰ θεωρηθοῦν ὡς δεδομένη πρακτικὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ νὰ ἐξεταστοῦν λεπτομερῶς καὶ ὡς πρὸς τὴν σκοπιμότητά τους, καὶ ὡς πρὸς τὸν τρόπο ποὺ διεξήχθησαν, καὶ ὡς πρὸς τὰ ἀποτελέσματα ποὺ ἔφεραν.

Αὐτὰ ἔπρεπε νὰ κάνει μιὰ ὀρθόδοξος Σύνοδος. Ὄχι νὰ τὰ δέχεται ἀσυζητητὶ ὡς τετελεσμένα καὶ ὡςπαγία πρακτικὴ τῆς Ἐκκλησίας.

Φυσικὰ ἡ Έκκλησία δὲν ἀδιαφορεῖ γιὰ τὸ πλάσμα τοῦ Θεοῦ ποὺ ἐνεργείᾳ τοῦ μισοκάλου ἔφυγε ἀπὸ κοντά της(τοὺς σημερινοὺς ἐκ παραδόσεως αἱρετικούς) καὶ ζεῖ μακρυὰ (κατὰ τὸ πνεῦμα ἐννοεῖται) καὶ ἀγωνίζεται(ὁ .ανθρωπος ἐννοεῖται) καὶἀγωνιᾶ καὶ ὑποφέρει. Γι᾿ αὐτὸ εὔχετε: «Τοὺς ἐσκορπισμένους ἐπισυνάγαγε, τοὺς πεπλανημένους ἐπανάγαγε, καὶ σύναψον τῇ Ἁγίᾳ σου Καθολική, καὶ Ἀποστολική Ἐκκλησίᾳ[3]»
Αὐτὴ ἡ δέησις ἀφορᾶ τοὺς ἐκ τῆς ἐκκλησίας διεστῶτας ὅπως τοὺς ἀντιλαμβάνεται, ὀρθῶς, ὁ π.Τ. (ἀλλὰ ὅχι καὶ τὸ κείμενο τῆς συνόδου): Ἡ φράσις «τῶν ἐξ αὐτῆς διεστώτων» σημαίνει, αὐτῶν οἱ ὁποῖοι, διὰ διαφόρους λόγους καὶ εἰς διαφόρους ἱστορικὰς στιγμὰς, ἀπομακρύνθηκαν ἀπὸ τὴν πίστι τῆς Ἐκκλησίας τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ ἀκολούθησαν, προτίμησαν καὶ ἐν τέλει ἀποδέχθηκαν ἄλλες ἑτερόδοξες καὶ αἱρετικές διδασκαλίες.(Καὶ ὅπως συνεχῶς βλέπουμε οἱ ψηφοφόροι τῆς συνόδου καὶ οἱ ὁμόφρονές τους ἐξακολουθοῦν νὰ τοὺς βλέπουν ὡς κανονικὲς κανονικότατες ἐκκλησίες[4]).

Ἄν ἡ Σύνοδος ἀντιλαμβανόταν τὰ πράγματα κατὰ τὸν παραπάνω τρόπο, ὅπως θέλει νὰ μᾶς πείσει ὁ π.Τ., θὰ μποροῦσε νὰ πεῖ ὅτι:

Ποιὸς ὁ λόγος νὰ μὴν διατυπωθοῦν ἔτσι τὰ πράγματα; Ὑπάρχει κάτικακὸ σὲ αὐτὸ; Προσβλητικὸ, μειωτικὸ, ὑποτιμητικό; Ὅταν στὴν Θεία Λειτουργία τοὺς ἀποκαλεῖ «σκορπισμένους» καὶ «πλανεμένους» τοὺςπροσβάλει; Ὅταν οἱ Πατέρες τοὺς ἀποκαλοῦν αἱρετικοὺς τοὺς προσβάλλουν;
Καὶ εἶναι πιὸ εὐαίσθητοι οἱ τῆς συνόδου ὁργανωτὲς καὶ ἐκτελεστὲς ἀπὸτοὺς ἁγίους πατέρες; Λόγῳ εὐαισθησίας συμπροσεύχονταιμὲ τοὺς πάσης φύσεως αἱρετικοὺς; Προσεύχονται καὶ κατὰ μόνας ἄρα γε μὲ δάκρυα καὶ συντριβὴγι᾿ αὐτοὺς ὅπως ἔκανανοἱ ἅγιοι πατέρες;
Ὁ π. Παϊσιος(καὶ ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας) ἀρνήθηκε ἱδιωτικῶς νὰ πεῖ τὸ Πάτερ ἡμῶν μὲ τὸν Παπικὸ ποὺ τοῦ τὸ ζήτησε. Γιατὶ; Τὸλέει ὁ ἴδιος:

Ὅμως αὐτὸ δὲν ἦταν ἀποτέλεσμα ἐλείψεως ἀγάπης, φανατισμοῦ, μισαλοδοξίας καὶ ὅλα ὅσα ἀκοῦμε συνεχῶς καὶ ἀδιαλείπτως ἀπὸ τὰ συνεχῶς ἐκρηγνυόμενα οἰκουμενιστικὰ ἠφαίστεια ἀγαπολογίας:

Κατανοητά ἤ μπερδεμένα τὰ λόγια καὶ οἱ πράξεις τοῦ ἁγίου Παϊσίου; Χρειάζονται διερμηνέα, ὅπως οἱ διατυπώσεις τῆς Συνόδου; Ἄν ἔτσι ξεκάθαρα καὶ ὀρθόδοξα μιλοῦσε ἡ Σύνοδος θὰ ὑπῆρχε λόγος νὰ αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκη καὶ νὰ προσπαθεῖ νὰ ἐρμηνεῦσει ὁ π. Τ. τὰ πορίσματα τῶν κειμένων της:

Γιατὶ δὲν τὸ ἔγραψε αὐτὸ ἡ Σύνοδος; Ἔγιναν τόσα καὶ τόσα. Ἄνθρωποι διώκονται, ὑβρίζονται, ἀλληλοϋποβλέπονται, μιλοῦνκαὶ γράφουν Πατριάρχες, Θεολόγοι, μικροὶκαὶμεγάλοι, μέχρικαὶ ἄσχετοι σὰνἐμένα κατήντησαν νὰ γράφουν κουραστικὲς κοινοτοπίες, καὶ ὅλα αὐτὰ γιὰ αὐτὰ ποὺ ὑπέγραψε αὐτὴ ἡ Σύνοδος.
Γιατὶ διατυπώνουν ἔτσι τὰπράγματα ποὺ καὶλάθος εἶναι καὶ προβλήματα δημιουργοῦνται καὶ ἀναγκάζεται νὰ βγεῖ ἕνας ἁγιορείτης μοναχὸς νὰ διακόψει τὴνἄσκησί του γιὰ νὰ μᾶς πεῖ καὶ νὰ μᾶς πείσει ὅτι στὴν Σύνοδο φρονοῦν ὅρθοδόξως, θεωροῦν τοὺςαἱρετικοὺς αἱρετικοὺς, ἀλλὰ δὲντὸλένε ἀπὸ εὐγένεια, γνωρίζουν ὅτι δὲν ἔχουν σχέση μὲ τὴν μία καὶμοναδικὴ ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἀλλὰ τοὺς λένε ἐκκλησίες γιὰ λόγους ἱστορικοὺς, κοινονιολογικοὺς, ἐπιστημονικοὺς;

Τί συμβαίνει; Φοβᾶμαι ὅτι ἀπλῶς δὲν φρονοῦν κατὰ τὸν τρόπο αὐτὸν ποὺ παρουσιάσαμε παραπάνω. Φρονοῦν ὅτι οἱ αἱρετικοὶ δὲν εἶναι αἱρετικοί. Γι᾿ αὐτὸ καὶ πουθενὰ δὲν τοὺς ἀναφέρουν ὡς τέτοιους. Τὸν Πάπα τῆς Ρώμης ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης τὸν Προσφώνησε: «Ἡ Αὐτοῦ ἁγιότης ὁ Πάπας, χθὲς κατὰ τὴν καθιερωμένην μεσημβρινὴν προσευχὴν ἑκάστης Κυριακῆς ηὐχήθη ὑπὲρ τῆςἐπιτυχίας τῶν ἐργασιῶν μας καὶ ὄχι μόνον κατὰ τὴν καθιερωμένην προσευχὴν αὐτὴν ἀλλὰ καὶ μέσον τοῦ twitter εἶχε τὴν καλωσύνην νὰ ἀναφερθεῖ εἰς τὴν Σύνοδόν μας καὶ νὰ εὐχηθῆ διὰ τὴν ἐπιτυχίαν της καὶ ἐκφράζομεν ὅλοι μαζὶ τὰς θερμὰς εὐχαριστίας μας[7]» Ἡ Αὐτοῦ Ἁγιότης, λοιπὸν.
Ὁ παναιρετικὸς Πάπας (κατὰ τὸν ἅγιο Ἰουστίνο Πόποβιτς) κατονομάζεται Αὐτοῦ ἁγιότης ἀπὸ τὸν Πατριάρχη ἐντὸς τῆς Συνόδου.Δὲν τὸ ἄκουσε ὁ π.Τ.; Μὰ ἦταν ἐντὸς τῆς συνόδου. Εἶναι σίγουρος ὁ π. Τ. ὅτι τὸν θεωρεῖ αἱρετικὸ τὸν Πάπα ὁ Πατριάρχης μας; Στὸν προηγούμενο Πάπα μέχρι καὶ πολυχρόνιο ἔψαλαν παρουσία τοῦ Πατριάρχου: «Πολυχρόνιον ποιῆσαι Κύριος ὁ Θεὸς τὸν Ἁγιώτατον καὶ Μακαριώτατον Πάπαν Ρώμης κ.κ. Βενέδικτον .Κύριε φύλατε αὐτὸν εἰς πολλὰ ἔτη[8]». Ἔτσι κάνουν μὲ τοὺς αἱρετικοὺς οἱ ὀρθόδοξοι; Αὐτὴ εἶναι ἡ πίστιςτῆς ἀρχαίας ἐκκλησίας τῶν ἐπτὰ οἰκουμενικῶν συνόδων;

Τελικῶς πλανώμεθα ἤ κοροϊδευόμεθα; Ποιὸς δουλεύει ποιόν; Οἱ «ἡγέτες» τῆς ἐκκλησίας μας δυστυχῶς φαίνεται ὅτι ξέρουν τί κάνουν, ὡς τὰ οἰκουμενιστικὰ φρονοῦντες. Καὶ τὶς συμπροσευχὲς θέλουν, καὶ τοὺς ἱεροὺς κανόνες θέλουν νὰ ἀλλάξουν, καὶ τοὺς αἱρετικοὺς τοὺς θεωροῦν ἐν Χριστῷ ἀδελφοὺς καὶ ὄχι αἱρετικούς καὶ γιὰ τὴν ἕνωσι τῶν πάντων («ἐκκλησιῶν» καὶ θρησκειῶν) ἐργάζονται. Καὶ οἱ ὑπόλοιποι ἐκόντες ἀκόντες ἀκολουθοῦν. Γιατί;

Καὶ ἐμεῖς πρέπει νὰ κάνουμε ὅτι δὲν βλέπουμε, νὰ προσποιούμεθα ὅτι δὲν καταλαβαίνουμε, νὰ λέμε: «Ἐντάξει καὶ τί ἔγινε; -Τί ἄλλαξε; – Ὅλα τελείωσαν. Πάει ἡ Σύνοδος. Ἔκανε ὁ πατριάρχης τὸ κομμάτι του. Αὐτό ἦταν. -Ἐγὼ συνεχίζω τὴν προσευχή μου (ἤ τὴν διακονία μουἤ -γιὰ νὰ εἴμαστε εἰλικρινεῖς- τὴν άδιαφορία μου καὶ τὸν ἐγωκεντρισμό μου καὶ τὸ βόλεμά μου μὲ σύγχρονη ὀρολογία) καὶ δὲν χάνω τὸν χρόνο μου ἀσχολούμενος μὲ τέτοια πράγματα κατακρίνων πράξεις ἱεραρχῶν[9]»

Ναὶ ἀλλὰ τὰ λόγια τοῦ θεόπτου πατρὸς Σοφρωνίου πού πάνε: «Στὴ ζωή μας ἀγωνιζόμαστε, ὄχι ὅτι στρεφόμαστε «ἐναντίον» κάποιων (μή γένοιτο!), ἀλλὰ ὅτι θέλουμε νὰ διαφυλάξουμε ἀβλαβῆ καὶ ἀμείωτη ἀπὸ τὶς διδαχὲς τῶν ἀνθρώπων ἐκείνη τὴν ἀλήθεια ποὺ διδαχθήκαμε ἀπὸ τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους καὶ τοὺς Πατέρες. Ἀναγκαζόμαστε ἐξαιτίας αὐτοῦ νὰ ἀποκλίνουμε ἀπὸ κάθε διαστροφὴ τῆς ἀληθείας ἁπὸ ὁπουδήποτε καὶ ἄν προέρχεται αὐτή[10]».

Καλὸ θὰ ἦταν γιὰ ὅλους μας, ποιμένες καὶ ποιμενομένους, νὰ προσπαθήσουμε νὰ ἀντιληφθοῦμε τὰ ὅσα μᾶς συμβαίνουν στὸν κακό μας ἐτοῦτο τὸν καιρὸ ὑπό τὸ φῶς τὸν λογίων τοῦ ἁγίου γέροντος.Ἡ μετάνοια πρέπει νἄνε μεγάλο πράγμα, ἀπ᾿ ὅτι λένε οἱ ἅγιοι, καὶ ἀφορᾶ ὅλους μας ποιμένες καὶ ποιμενομένους.
Μακάρι νὰ ξανασκεφτοῦν οἱ ποιμένες μας τί ἔχουν κάνει καὶ πόσο ἔχουν σκανδαλίσει τοὺς ἐλαχίστους ἀδελφούς τους. Ἡ εὐθύνη γιὰ ὅσα συμβαίνουν καὶ γιὰ ὅσα θὰ συμβοῦν στὸ μέλλον εἶναι πρωτίστως καὶ κυρίως δική τους καὶ ἀκολούθως ἡμῶν τῶν ὑπολοίπων γιὰ ὅσα κάνουμε λάθος (ποὺ δὲν πρέπει νὰ κάνουμε) καὶ γιὰ ὅσα δὲν κάνουμε (ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ κάνουμε).

Γεώργιος Κ. Τζανάκης Ἀκρωτήρι Χανίων[1] Θεία Λειτουργία Μ. Βασιλείου.
[2]Θεία Λειτουργία Μ. Βασιλείου.
[3] Θεία Λειτουργία Μ. Βασιλείου.
[4]Ἕνα μόνο παράδειγμα:Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀναφερόμενος στὴν μοναστικὴ άδελφότητα τοῦ Μποζὲ (6/9/2017) ἐδήλωσε: «Προσπαθοῦν νὰ μεταδώσουν αὐτήν τὴν σοφίαν τῶν Πατέρων τῆς ΑδιαιρέτουἘκκλησίαςεἰς τὸν σημερινό κόσμο, εἰς τοὺς πιστοὺςἀμφοτέρων τῶν Ἐκκλησιῶν, Καθολικῆς καὶ Ὀρθοδόξου»http://aktines.blogspot.gr/2017/09/blog-post_61.html#more
[5]Δ.Τάτση: Ὀ Γέροντας Παΐσιος. Δ’ ἐκδ. 1996σελ. 215-216
[6]Δ.Τάτση: Ὁ Γέροντας.. ὃ.π. σελ.72
[7] Ἐναρκτήριος ὁμιλία τοῦ Πατριάρχου στὴν σύνοδο τοῦ Κολυμβαρίου
[8]https://www.youtube.com/watch?v=-IZlDxnPYLQ
[9] Ἀπαντήσεις «πνευματικῶν» ποὺ δυστυχῶς κατ᾿ ἰδίαν ἤ δημοσίως ἀκοῦμε…
[10]Ἀρχιμ. Σωφρονίου: Τὸ Μυστήριο τῆς Χριστιανικῆς ζωῆς. Β΄ ἔκδοσις. 2011. σελ. 290