Νέα τροπή στο περιβόητο φαραωνικό σχέδιο της εκτροπής του Αχελώου στον Θεσσαλικό κάμπο έφερε η υπογραφή από την κυβέρνηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης για τη λειτουργία του Υδροηλεκτρικού Εργου (ΥΗΕ) και του φράγματος Μεσοχώρας Τρικάλων.
Αν και η κυβέρνηση διαβεβαιώνει, ακόμη και διά στόματος του πρωθυπουργού, ότι το σχέδιο της εκτροπής του Αχελώου εγκαταλείπεται, η αναφορά του Αλέξη Τσίπρα στο ενδεχόμενο ολοκλήρωσης της κατασκευής του ημιτελούς φράγματος του ΥΗΕ στη Συκιά προκαλεί έντονες αμφιβολίες.
Κι αυτό διότι τα δύο έργα, στη Μεσοχώρα και στη Συκιά, είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα μεταξύ τους και συναποτελούν το βασικό έργο της εκτροπής στον άνω ρου του Αχελώου.
Αυτό το γεγονός ενισχύει τους φόβους ότι η κυβέρνηση ενδέχεται να επιλέγει μια τακτική τμηματικής υλοποίησης του έργου και, πάντως, αφήνει ανοιχτό τον δρόμο ολοκλήρωσης της εκτροπής για τις κυβερνήσεις που θα ακολουθήσουν, με ένα έργο που έχει απορριφθεί για περιβαλλοντικούς λόγους, επειδή παραβιάζει τη νομοθεσία της Ελλάδας και της Ε.Ε., από έξι αποφάσεις του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας, ενώ εκκρεμεί ακόμη μια προσφυγή στο ΣτΕ.
Φάμελλος και Τσίπρας
Στις αρχές Αυγούστου (2/8), ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σ. Φάμελλος, ανακοίνωσε την υπογραφή της Απόφασης Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ) του ΥΗΕ στη Μεσοχώρα.
Η συγκεκριμένη απόφαση ανάβει το πράσινο φως για να υλοποιηθεί ένα εξαιρετικά βλαπτικό έργο στα βουνά της νότιας Πίνδου, στην περιοχή της Μεσοχώρας, που περιλαμβάνει ένα φράγμα ύψους 150 μέτρων, έναν ταμιευτήρα με επιφάνεια 7,8 τετραγωνικών χιλιόμετρων και με χωρητικότητα 358 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού και έναν υδροηλεκτρικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ισχύος 160 MW.
Το έργο έχει τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά που είχε και όταν χαρακτηριζόταν «έργο κεφαλής» της εκτροπής του Αχελώου. Σημειώνεται ότι το φράγμα και ο υδροηλεκτικός σταθμός έχουν ολοκληρωθεί από το 2001.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του κ. Φάμελλου, η λειτουργία του φράγματος και του ταμιευτήρα της Μεσοχώρας θα αποτελεί ένα αυτόνομο -και μάλιστα «πράσινο»- ενεργειακό έργο που δεν θα υποστηρίζει την εκτροπή του Αχελώου.
Στη συνέχεια, ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, από τα Τρίκαλα, έβαλε ένα τέλος στην προοπτική του έργου εκτροπής του Αχελώου.
«Δεν είναι δυνατόν η κυβέρνηση να ρισκάρει το μέλλον της χώρας με καθυστερήσεις που μπορεί να προκύψουν, είτε με προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, είτε με αντιδικίες με τους Αιτωλοακαρνάνες, σε ό,τι αφορά το έργο εκτροπής του Αχελώου», ανέφερε.
Η αδειοδότηση της Μεσοχώρας και οι δηλώσεις του κ. Φάμελλου προκάλεσαν την άμεση αντίδραση του Πανελλαδικού Δικτύου Μεσοχώρα – Αχελώος SOS:
«Με τη συγκεκριμένη περιβαλλοντική αδειοδότηση ανοίγει ο δρόμος για να ξαναρχίσουν τα έργα στον άνω ρου του Αχελώου, με πρώτα και “καλύτερα” το φράγμα στη Μεσοχώρα, την τεχνητή λίμνη (ταμιευτήρα) που θα δημιουργηθεί και το υδροηλεκτρικό έργο (ΥΗΕ). Κι αυτά τα έργα είναι που θα φέρουν και τα επόμενα (φράγμα και ταμιευτήρας στη Συκιά, λειτουργία της σήραγγας εκτροπής προς τον Θεσσαλικό κάμπο). Γιατί τα έργα αυτά είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα μεταξύ τους και συναποτελούν το συνολικό έργο της εκτροπής του Αχελώου», ανέφερε σε ανακοίνωσή του.
Σχεδόν δύο μήνες μετά τις εξαγγελίες Φάμελλου για τη Μεσοχώρα, οι ανησυχίες του Δικτύου επιβεβαιώθηκαν, αυτή τη φορά από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, όταν από το βήμα του Περιφερειακού Συνεδρίου Θεσσαλίας για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση (11/10) δήλωσε ότι εγκαταλείπεται το σχέδιο της εκτροπής του Αχελώου, όμως, με διόλου πειστικό τρόπο.
Θα το ξανασυζητήσουμε, είπε στην ομιλία του ο Αλέξης Τσίπρας, αν δεν αποδώσει το εναλλακτικό σενάριο της καλύτερης αξιοποίησης των νερών της Θεσσαλίας.
Επιπλέον, ο πρωθυπουργός έδωσε το πράσινο φως για την ολοκλήρωση της κατασκευής του φράγματος και του ΥΗΕ στη Συκιά λέγοντας: «Σε ό,τι αφορά τα ημιτελή έργα, όπως αυτό της Συκιάς, να διερευνηθεί η δυνατότητα να λειτουργήσει σαν υδροηλεκτρικό έργο».
Οπως δείχνουν τα πράγματα, η κυβέρνηση δρομολογεί τη λειτουργία των δύο γιγαντιαίων φραγμάτων -των δύο από τα κυριότερα έργα του σχεδίου της εκτροπής-, ενώ αφήνει ανοιχτό το ζήτημα της λειτουργίας, σε μελλοντικό χρόνο, του τρίτου, δηλαδή της σήραγγας εκτροπής.
Ανοιχτός… λογαριασμός
Το γεγονός ότι η εκτροπή του Αχελώου δεν έχει βγει από το «μυαλό» της κυβέρνησης ενισχύεται και από το γεγονός ότι το έργο εξακολουθεί να χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Κάθε χρόνο, καταλογίζονται κονδύλια στον λογαριασμό με τίτλο «ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΧΕΛΩΟΥ», που δημοσιοποιούνται στους «Πίνακες πιστώσεων συνεχιζόμενων έργων» των υπουργείων Οικονομίας και Οικονομικών.
Τη χρονιά που διανύουμε, για παράδειγμα, έχουν πιστωθεί τα ποσά των 2.139.000 ευρώ (21/3/2017) και των 41.409 ευρώ (24/2/2017).
Εξάλλου, το γεγονός ότι η εκτροπή του Αχελώου δεν έχει εγκαταλειφθεί διαφαίνεται από δηλώσεις κύκλων της ΔΕΗ.
Σε ερώτηση της δημοσιογράφου Νόνης Καραγιάννη στον ραδιοσταθμό «Αθήνα 9,84» (21/2/2017) για την πιθανότητα να υλοποιηθεί στο μέλλον η εκτροπή του Αχελώου, ο αντιπρόεδρος της ΔΕΗ, Γιώργος Ανδριώτης, απάντησε:
«Απ’ ό,τι ξέρω, η σημερινή πολιτική ηγεσία είναι εναντίον του έργου, τι να σας πω;Αλλά μεθαύριο μπορεί να έρθει μια άλλη ηγεσία η οποία να το επαναφέρει. Στην Ελλάδα έχουμε τέτοιες πολιτικές αλλαγές, επομένως τίποτε δεν αποκλείεται».
Αλλά και σε σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε η ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ, την ίδια μέρα με την υπογραφή της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τη Μεσοχώρα από τον κ. Φάμελλο, αναφέρεται:
«Με τη σημερινή υπογραφή της ΑΕΠΟ από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανοίγει ο δρόμος για την υλοποίηση μιας μεγάλης επένδυσης που μπορεί να είναι πολλαπλά επωφελής για το περιβάλλον, την αγροτική παραγωγή και τον τομέα της ενέργειας».
Και είναι να αναρωτιέται κανείς ποια αγροτική παραγωγή έχει υπόψη της η ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ ότι θα ωφελήσει το φράγμα της Μεσοχώρας, χωρίς να γίνει η εκτροπή του Αχελώου που προοριζόταν να ποτίσει τον Θεσσαλικό κάμπο.
Αυτός, όμως, που ενίσχυσε το ενδεχόμενο της διγλωσσίας από την πλευρά της κυβέρνησης για το αν εγκαταλείπεται ειλικρινά το σχέδιο της εκτροπής του Αχελώου ήταν ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Βασίλης Κόκκαλης, ο οποίος προέρχεται από τους ΑΝ.ΕΛΛ. και προανήγγειλε πολιτικές πρωτοβουλίες για τη μερική εκτροπή του Αχελώου σε συνάντηση που είχε στη Λάρισα (26/8) με αντιπροσωπεία Θεσσαλών εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης και επιστημονικών οργανώσεων.
«Η εφαρμογή των σχεδίων διαχείρισης (υδάτων) του 2014, τα οποία προβλέπουν τη μερική μεταφορά υδάτων από τον Αχελώο προς τη Θεσσαλία, αποτελεί μονόδρομο ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και την ανάπτυξη της περιοχής», δήλωσε μεταξύ άλλων.
Κερδισμένοι και χαμένοι
Αν κάποιον εξυπηρετεί -κατ’ αρχήν και άμεσα- η λειτουργία της Μεσοχώρας (φράγμα, τεχνητή λίμνη-ταμιευτήρας, υδροηλεκτρικός σταθμός), με αποπεράτωση και λειτουργία του έργου το 2020, όπως εξαγγέλθηκε, είναι η ΔΕΗ, η οποία συνεχίζει να εκποιεί στο ιδιωτικό κεφάλαιο τις υποδομές και τα περιουσιακά της στοιχεία.
Δεδομένου ότι η επιχείρηση πρέπει να ικανοποιήσει τις μνημονιακές απαιτήσεις για πώληση του 40% των λιγνιτικών και υδροηλεκτρικών της σταθμών, η ιδιωτικοποίηση ενός φράγματος και σταθμού που δεν έχουν ακόμα λειτουργήσει θα είναι μια εύκολη κίνηση, ανάλογη με την πώληση του λιγνιτικού σταθμού «Μελίτη ΙΙ» που, αν και δεν έχει ξεκινήσει να κατασκευάζεται στη Φλώρινα, πωλείται σε ιδιώτη επενδυτή της «μικρής ΔΕΗ» με την υποχρέωση να τον οικοδομήσει ο ίδιος.
«Μας τρομάζει η ιδέα ότι, σταδιακά, το νερό θα πάψει να υφίσταται ως κοινό αγαθό και ο έλεγχος της διαχείρισής του θα περάσει στους κερδοσκόπους», σχολιάζει το Δίκτυο Μεσοχώρα – Αχελώος SOS.
Ωστόσο, οι μεγάλοι χαμένοι από τη λειτουργία αυτού του έργου θα είναι οι ίδιοι οι Μεσοχωρίτες και το χωριό τους που, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα σβήσει από τον χάρτη.
Οι υποσχέσεις που δόθηκαν δεν αποτρέπουν τις συνέπειες από την κατασκευή και λειτουργία του έργου, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και ο κατακλυσμός μεγάλου μέρους του σημερινού οικισμού.
Κινητοποιήσεις κατοίκων της Μεσοχώρας κατά της εκτροπής του | Σύμφωνα με την κυβέρνηση και τη ΔΕΗ, πρώτα θα γίνει η μετεγκατάσταση των κατακλυζομένων και μετά η έμφραξη του φράγματος, η μετεγκατάσταση θα γίνει σε έκταση όμορη του υφιστάμενου οικισμού, εκτός από τις αποζημιώσεις θα δοθούν νέες κατοικίες με έξοδα της ΔΕΗ, θα διασφαλιστεί η ευστάθεια του μη κατακλυζόμενου τμήματος της Μεσοχώρας και θα μπορούν να αποζημιωθούν και κάτοικοι του μη κατακλυζόμενου τμήματος, αν θέλουν να παραχωρήσουν τις ιδιοκτησίες τους.
Στην πορεία, τα δεδομένα άλλαξαν και γίνεται πλέον λόγος για επιδότηση ενοικίου αν δεν έχει ολοκληρωθεί η μετεγκατάσταση, προτείνεται ακατάλληλη περιοχή για τη μετεγκατάσταση (Βαρκό), αναιρείται η υπόσχεση για παραχώρηση κατοικιών και προβλέπονται αποζημιώσεις σε περιπτώσεις ζημιών εξαιτίας εδαφικής αστάθειας.
Σε αυτά προστέθηκαν και αόριστες υποσχέσεις για την εκπόνηση ειδικού αναπτυξιακού σχεδίου με ευθύνη του δήμου και της περιφέρειας.
Πολιτικές απώλειες
Ο Αλ.Τσίπρας σε επίσκεψή του στη Μεσοχώρα | Αν κάτι είναι βέβαιο είναι ότι, με το πέρασμα των χρόνων, το θέμα της εκτροπής του Αχελώου έχει αναχθεί σε ένα κορυφαίο περιβαλλοντικό και κοινωνικό ζήτημα και, άρα, σε μείζον πολιτικό θέμα.
Η αντίσταση στην υλοποίηση της εκτροπής από τους ντόπιους κρατάει εδώ και περίπου 30 χρόνια και, συν τοις άλλοις, το κίνημα που έχει αναπτυχθεί κατά της εκτροπής έχει πανελλαδική και έντονη δυναμική.
Η κυβέρνηση τα γνωρίζει όλα αυτά. Και οπωσδήποτε θυμάται ότι τα στελέχη του κυβερνώντος κόμματος, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού, είχαν ταχθεί ένθερμα τόσο κατά της υλοποίησης του έργου της Μεσοχώρας όσο και συνολικότερα κατά της εκτροπής.
«Το υπαρκτό πρόβλημα της λειψυδρίας στη Θεσσαλία, με την περιβαλλοντική και οικονομική διάστασή του, δεν λύνεται ασκώντας βία στη φύση και στον άνθρωπο. Γι’ αυτό η εκτροπή του Αχελώου δεν είναι η λύση. Είναι παρεκτροπή σε βάρος του οικοσυστήματος, του ποταμού και των τοπικών κοινωνιών της Μεσοχώρας και των γύρω χωριών. Ο ΣΥΝ τάχθηκε από την αρχή κατά του φαραωνικού αυτού έργου και συνεχίζει -αψηφώντας το πολιτικό κόστος- να απαιτεί να σταματήσουν αμέσως τα καταστροφικά έργα. Στηρίζουμε τον αγώνα των κατοίκων της Μεσοχώρας που αγωνίζονται για να μην αφανιστεί το χωριό τους», είχε δηλώσει ο Αλέξης Τσίπρας στο trikalanews.gr ως πρόεδρος του ΣΥΝ, σε επίσκεψή του στη Μεσοχώρα τον Αύγουστο του 2009.
Πολύ πιο πρόσφατα, στις 2/2/2015, το Τμήμα Οικολογίας-Περιβάλλοντος-Χωρικού Σχεδιασμού του ΣΥΡΙΖΑ ανέφερε σε ανακοίνωσή του για την ΜΠΕ του ΥΗΣ Μεσοχώρας:
«Είναι απολύτως υποκριτικοί οι ισχυρισμοί ότι η ΔΕΗ υφίσταται οικονομική ζημιά από τη μη ολοκλήρωση του φράγματος της Μεσοχώρας. Εάν πράγματι το ζήτημα είναι τα οικονομικά της ΔΕΗ, τότε η μάχη πρέπει να δοθεί στο να μην προχωρήσει το ξεπούλημα, τόσο της ίδιας της Δημόσιας Επιχείρησης, όσο και των ήδη κατασκευασμένων ΥΗΣ και των ταμιευτήρων τους. Να μη χρηματοδοτήσει δηλαδή η σημερινή δημόσια ΔΕΗ την ολοκλήρωση του φράγματος ώστε στη συνέχεια να δοθεί “πεσκέσι” στους ιδιώτες».
Αναζητώντας συναίνεση
Υπό αυτά τα… όχι και τόσο παλιά δεδομένα, δεν είναι τυχαίο που ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, Σ. Φάμελλος, σε συνάντηση που είχε με μέλη του Δικτύου «Μεσοχώρα – Αχελώος SOS» τον περασμένο Ιούλιο, τους κάλεσε να εγκαταλείψουν το «περιθώριο», όπως ανέφερε, και να συνταχθούν με το ευρύ μέτωπο που έχει σχηματιστεί και το οποίο, κατά τον Σ. Φάμελλο, περιλαμβάνει τους Θεσσαλούς, αλλά και τους θεσμικούς φορείς της Αιτωλοακαρνανίας, υπέρ της λειτουργίας του φράγματος της Μεσοχώρας ως υδροηλεκτρικού έργου.
Ωστόσο, απ’ ό,τι φαίνεται, η ποθούμενη από τον κ. Φάμελλο και την κυβέρνηση συναίνεση δεν πρόκειται να βρεθεί.
«Τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ, με την υπογραφή για να λειτουργήσει το έργο (της Μεσοχώρας), πατάει τη σκανδάλη για τη χαριστική βολή, ξεχνώντας ότι στο παρελθόν το συγκεκριμένο κόμμα και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, σε επίσκεψή του στη Μεσοχώρα, χαρακτήρισε το έργο φαραωνικό και καταστροφικό και ότι πρέπει να σταματήσει εδώ και τώρα! Σε πολλούς μάλιστα αγώνες είχαμε τον ΣΥΡΙΖΑ αρωγό αλλά αυτά ήταν, τελικά, κούφια λόγια. Κύριε υπουργέ, λέτε όχι στην εκτροπή αλλά με το φράγμα τοποθετείτε αμετάκλητα τη μαγιά γι’ αυτήν!» ανέφερε ο Σύλλογος Κατακλυζομένων Μεσοχώρας, έπειτα από τη συνάντηση που είχε με τον κ. Φάμελλο στις 2/2/2017, τη μέρα που υπογράφηκε η αδειοδότηση της Μεσοχώρας.
«Κάνουν λάθος στην κυβέρνηση αν πιστεύουν ότι το κίνημα κατά της εκτροπής και των έργων στον άνω ρου του Αχελώου θα “θαμπωθεί” από το ψεύτικο σκηνικό της ακύρωσης της εκτροπής, που υλοποιείται μέσω της κατασκευής των βασικών έργων της εκτροπής. Η προσπάθεια για να αποκαλυφθούν τα επικοινωνιακά τρικ της κυβέρνησης, για την ουσιαστική πληροφόρηση των πολιτών και για τη διεύρυνση και τον πολλαπλασιασμό των αντιδράσεων και των κινητοποιήσεων θα συνεχιστεί με αμείωτο ρυθμό», προειδοποιεί το Δίκτυο Μεσοχώρα – Αχελώος SOS, υπενθυμίζοντας αυτά που έχουν συναποφασίσει οι κάτοικοι της Μεσοχώρας και το κίνημα κατά της εκτροπής του Αχελώου και αφορούν την οριστική και αμετάκλητη ακύρωση του σχεδίου της εκτροπής του Αχελώου, κάτι που απαιτούν να αποτυπωθεί ρητά στα νέα σχέδια διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών των υδατικών διαμερισμάτων Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας.
Κι ακόμη πιο ξεκάθαρα, επαναδιατυπώνοντας το αίτημα για την κατεδάφιση των φραγμάτων στον άνω ρου του Αχελώου (Μεσοχώρα και Συκιά) και τη σφράγιση της σήραγγας εκτροπής των νερών προς τη Θεσσαλία, με την παράλληλη εκπόνηση και υλοποίηση σχεδίου περιβαλλοντικής αποκατάστασης της περιοχής.
Η πρώτη ιδέα το 1925, η πρώτη εξαγγελία το 1964
Συντάκτης: Χαρά Τζαναβάρα
Η… προϊστορία του Αχελώου ξεκινά από το 1925, όταν υποβλήθηκε η ιδέα του καθηγητή του Πολυτεχνείου Απόστολου Κουτσοκώστα προς τη ΔΕΗ.
Η πρώτη εξαγγελία της εκτροπής πάντως έγινε το 1964 από τον Γεώργιο Παπανδρέου σε προεκλογική συγκέντρωση στη Λάρισα.
Ακολούθησε μια εικοσαετία μελετών, με σπουδαιότερη αυτή του μηχανικού της ΔΕΗ Στέλιου Μαγειρία.
Τον Μάρτιο του 1983, σε εκδήλωση για το Κιλελέρ, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ένταξη του έργου στο πενταετές πρόγραμμα ανάπτυξης και ένα χρόνο αργότερα έγινε γνωστό ότι η εκτροπή αφορά 1,1-1,5 δισ. κυβικών τον χρόνο, ενώ διατυπώθηκαν οι πρώτες επιφυλάξεις από τις Βρυξέλλες.
Η σύμβαση των πρώτων έργων υπογράφηκε το 1993 από κυβέρνηση της Ν.Δ., παρόλο που ήδη έχει γίνει γνωστή η αρνητική θέση της Ε.Ε. και είχε κατατεθεί η πρώτη προσφυγή στο ΣτΕ από περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Η πρώτη ακυρωτική απόφαση εκδόθηκε το 2000 και οδήγησε σε νέα μελέτη με την οποία μειώνονται στο μισό οι ποσότητες του νερού που θα εκτραπούν από τον Αχελώο προς τον Θεσσαλικό κάμπο.
Τα έργα κεφαλής προχωρούν και έχουν ήδη διατεθεί 600 εκατ. ευρώ που προέρχονται αποκλειστικά από εθνικούς πόρους, παρότι ακολούθησαν άλλες τέσσερις ακυρωτικές αποφάσεις από το ΣτΕ.
Οι προβλεπόμενες ποσότητες νερού έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια στα 250 εκατ. κυβικά τον χρόνο και για την ολοκλήρωση των έργων χρειάζονται άλλα 400 εκατ. ευρώ, στα οποία έχει αποκλειστεί η κοινοτική χρηματοδότηση.
Με την 26/2014, έκτη κατά σειρά, απόφαση του ΣτΕ, η εκτροπή έχει χαρακτηριστεί ως επιζήμια για το περιβάλλον και ανάλογη είναι η τοποθέτηση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου σε πλήθος προδικαστικών ερωτημάτων που έχουν υποβληθεί από την ελληνική δικαιοσύνη.
