Η είδηση έσκασε σαν βόμβα στον ιατρικό κόσμο. Πριν από έναν μήνα, στο συνέδριο της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας αποφασίστηκε μεταξύ άλλων να αλλάξουν τα όρια σύμφωνα με τα οποία θεωρείται κάποιος υπερτασικός και να διατυπωθούν νέες κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Κάπως έτσι, το επόμενο πρωί υπολογίζεται ότι περίπου 30 εκατ. πολίτες των ΗΠΑ ξύπνησαν… υπερτασικοί, αφού η Εταιρεία άλλαξε τα όρια από 140/90 σε 130/80. Με απλά λόγια, όποιος έχει πίεση 13,1 (μεγάλη) και 8,1 (μικρή) για τους Αμερικανούς θεωρείται υπερτασικός.
Το κυριότερο που θα μας απασχολήσει εδώ, όμως, είναι πώς οι Αμερικανοί έφτασαν σε μια τέτοια απόφαση βασιζόμενοι σε μια ιδιαίτερα αμφισβητούμενη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2015 με την ονομασία Sprint, η οποία έχει δεχθεί σοβαρότατη κριτική ως προς τα αποτελέσματά της, τόσο εντός Αμερικής όσο και εκτός. Προς το παρόν, η κατάσταση στην Ευρώπη -κατά συνέπεια και στη χώρα μας- μένει αμετάβλητη με τα όρια των ευρωπαϊκών οδηγιών να βρίσκονται στο 140/90.
Οι κακές γλώσσες αναφέρουν πως η συγκεκριμένη αλλαγή αποτελεί ένα χριστουγεννιάτικο δωράκι στις φαρμακευτικές εταιρείες που εμπορεύονται αντιυπερτασικά φάρμακα. Με τη… μόδα των στατινών να ξεφουσκώνει σιγά σιγά, φαίνεται, όπως λένε, ότι στην άλλη άκρη του Ατλαντικού βρήκαν ένα άλλο μοτίβο, ικανό αφ’ ενός να τρομοκρατήσει, αφ’ ετέρου να αποφέρει κέρδη. Οι υποστηρικτές της, αρκετοί εκ των οποίων και εντός της Ελλάδας, προσπαθούν να πείσουν εδώ και μια διετία με άρθρα τους σε ιατρικούς ιστότοπους για το πόσο σημαντική ήταν η εν λόγω μελέτη, όταν αυτή ολοκληρώθηκε -πρόωρα- το 2015.
Εμείς ζητήσαμε την άποψη των ειδικών για το θέμα, ώστε να ξεκαθαρίσει ένα τοπίο που φαντάζει ιδιαίτερα θολό.
«Τα αμερικανικά guidelines τα βρίσκω υπερβολικά», μας λέει ο Βλάσης Πυργάκης, συντονιστής διευθυντής της Καρδιολογικής Κλινικής του ΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς». «Αν ίσχυαν αυτά τα όρια, τότε ο μισός πληθυσμός της Γης θα ήταν υπερτασικός. Οι Ευρωπαίοι γιατροί οφείλουν να πειθαρχούν στις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο 140/90. Από την άλλη, ως κλινικός καρδιολόγος μπορώ να σας πω ότι η κρίση και η ευθύνη του θεράποντος ιατρού που αντιμετωπίζει κάθε περιστατικό υπερκαλύπτει κάθε οδηγία, όταν θα κληθεί να πάρει αποφάσεις», προσθέτει.
Τον ρωτάμε για τη μελέτη Sprint και μας ενημερώνει πως όντως συγκέντρωσε πάνω της μπόλικη κριτική και μάλιστα σοβαρή. «Μια σοβαρή απάντηση στη μελέτη δημοσιεύτηκε πριν από λίγους μήνες στην Jama, την εφημερίδα της Αμερικανικής Ιατρικής Ενωσης, όπου εκεί παρουσιάστηκαν στοιχεία από σειρά άλλων μελετών που αμφισβητούν έντονα τη Sprint. Ευτυχώς που υπάρχουν καλοί βιοστατικολόγοι που κάνουν ουσιαστική έρευνα πάνω σε αυτά τα ζητήματα».
Ρωτάμε τον κύριο Πυργάκη πώς μπορεί κάποιος να αποφύγει την υπέρταση. «Για να φροντίσουμε να έχουμε καλή πίεση και κατ’ επέκταση καλή υγεία, φροντίζουμε πρώτα απ’ όλα να κόψουμε το κάπνισμα», μας λέει. «Εν συνεχεία προτείνω σταθερή άσκηση τουλάχιστον 45 λεπτά για πέντε φορές την εβδομάδα και υιοθέτηση της ευλογημένης μεσογειακής διατροφής που δρα προστατευτικά τόσο στην καρδιά όσο και ενάντια στον καρκίνο».
Παράγοντες ρίσκου
«Θα έλεγα να περιμένουμε να δούμε και τις ευρωπαϊκές οδηγίες», δηλώνει από την πλευρά του ο καθηγητής Παθολογίας-Υπέρτασης στην Γ’ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική του Νοσοκομείου «Σωτηρία», Γεώργιος Στεργίου.
«Δεν νομίζω ότι θα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες των Αμερικανών. Εχουν αλλάξει τα δεδομένα για την υπέρταση την οποία μελετάμε χρόνια. Μπορεί όντως να είναι “επιθετική” αυτή η πολιτική των Αμερικανών, ωστόσο έχουν δημιουργηθεί και κάποιες παρεξηγήσεις εδώ. Δεν λένε οι Αμερικανοί πως αν έχεις πίεση, π.χ., 130/90 κινδυνεύεις άμεσα. Αυτό που λένε είναι πως οφείλεις να προσέξεις για το μέλλον, πως πρέπει να ενεργοποιηθείς, ειδικά αν έχεις κι άλλους παράγοντες ρίσκου. Και υπάρχει κι ένα θέμα στο πώς ορίζεται η “φυσιολογική” και πώς η “άριστη” πίεση. Για παράδειγμα, τα όρια του φυσιολογικού είναι 130/84. Τα όρια του άριστου είναι 120/80.
»Οι Αμερικανοί λοιπόν εδώ ουσιαστικά λένε πως το άριστο είναι και το φυσιολογικό. Οφείλω να σας πω ότι τα τελευταία 3,5 χρόνια χάρη σε αυτή την “επιθετική” πολιτική η Αμερική μείωσε τους σχετικούς θανάτους κατά 30%. Και μην ξεχνάτε και κάτι άλλο, πως η μελέτη Sprint, για την οποία μπορεί να γίνει μεγάλη κουβέντα, ήταν μια επένδυση των Αμερικανών. Ηταν μια μελέτη που έγινε από το κράτος και όχι από φαρμακοβιομηχανίες. Σε κάθε περίπτωση, τον Μάιο στη Βαρκελώνη που θα γίνουν γνωστά τα ευρωπαϊκά guidelines, θα μπορούμε να πούμε περισσότερα».
DreamstimeΤον ρωτάμε για τα ελληνικά δεδομένα και μας αναφέρει πως η Ελλάδα βρίσκεται πίσω στο θέμα της ρύθμισης της πίεσης των υπερτασικών. «Σε σχετική μελέτη στην Ελλάδα σε 6.000 ασθενείς το 37% ήταν υπερτασικό και απ’ αυτούς μόνο το 19% είχε ρυθμίσει την πίεσή του. Χρειάζεται ωστόσο ιδιαίτερη προσοχή στην καταμέτρηση της πίεσης και στη θεραπεία της ώστε να μη βλάψουμε τον ασθενή αντί να του κάνουμε καλό».
Υπέρταση και χοληστερίνη
Μια άλλη διάσταση στο θέμα δίνει από την πλευρά του ο Χρήστος Ντέλος, διευθυντής καρδιολογικού τμήματος στο Τζάνειο Νοσοκομείο, συνδέοντας την υπέρταση με τη χοληστερίνη.
«Η μελέτη Sprint για την υπέρταση έπαιξε τον ίδιο ρόλο με τη μελέτη Improve-it για τη χοληστερόλη. Να επαναφέρει και στην υπέρταση την απαράδεκτη επιστημονικά θεωρία τού “όσο πιο χαμηλά τόσο πιο καλά” για τις τιμές της αρτηριακής πίεσης, ώστε να χαρακτηριστεί ο μισός ενήλικος πληθυσμός υπερτασικός! Αγνοώντας το σύνολο των μελετών και προσβάλλοντας τη νοημοσύνη των γιατρών με χρόνια εμπειρία στην υπέρταση, προτείνουν “ένα νούμερο παπούτσι” για όλους τους ανθρώπους και μάλιστα πολύ στενό! Είναι καλό να έχουμε από μόνοι μας και χωρίς φάρμακα χαμηλές τιμές αρτηριακής πίεσης. Ο στόχος όμως 130/80 είναι επικίνδυνος για τους ηλικιωμένους και όσους βρίσκονται σε φαρμακευτική αγωγή!».
Και συνεχίζει: «Με την καθιέρωση μάλιστα του “score καρδιαγγειακού κινδύνου”, όποιος χαρακτηρίζεται υπερχοληστερολαιμικός παίρνει και πιο εύκολα αντιυπερτασική αγωγή και, αντίστροφα, όσοι θα χαρακτηριστούν υπερτασικοί, θα γίνουν κατάλληλοι και για χορήγηση στατινών, έστω και με χαμηλές τιμές χοληστερόλης! Οι κύριες αιτίες όμως που τροφοδοτούν την υπέρταση, τον διαβήτη και την υπερλιπιδαιμία είναι η παχυσαρκία, που καλπάζει στην Αμερική και την Ευρώπη, και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Η μαζική όμως χορήγηση φαρμάκων σε υγιείς ανθρώπους, όπου θα μπει αυθαίρετα η ταμπέλα της “υπερχοληστερολαιμίας” και της “υπέρτασης”, θα δημιουργήσει, εκτός από έντονα ψυχολογικά και οικονομικά προβλήματα, την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και ότι δεν είναι απαραίτητη η αλλαγή στον τρόπο ζωής, όπως η διακοπή του καπνίσματος, η απώλεια βάρους και η άσκηση».
Ποια είναι η επίμαχη μελέτη
Η μελέτη Sprint (Systolic Blood Pressure Intervention Trial) είναι μια κλινική μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (NIH). Αρχισε το 2009 και περιέλαβε περισσότερους από 9.300 συμμετέχοντες, άνδρες και γυναίκες από περίπου 100 κέντρα των ΗΠΑ και του Πουέρτο Ρίκο, ηλικίας 50 ετών και άνω, με αρχική μέση 130 mmHg και στοιχεία καρδιαγγειακής νόσου, χρόνιας νεφρικής νόσου, 10ετή καρδιαγγειακό κίνδυνο Framingham score ≥15% ή ηλικία ≥75 ετών.
Μετά τη μελέτη, ωστόσο, οι επιστήμονες επισήμαναν πως η διατήρηση της συστολικής πίεσης στο 120 θα μπορούσε να είναι σωτήρια για ενήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω, οι οποίοι έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση και τουλάχιστον έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου για καρδιακές παθήσεις.
H μελέτη έδειξε, επίσης, ότι στην ομάδα με τη χαμηλότερη πίεση υπήρχαν περισσότερες υποτάσεις και περισσότερες περιπτώσεις οξείας νεφρικής ανεπάρκειας και συνεπώς οι ασθενείς θα πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό τους για να καθορίσουν εάν αυτή η χαμηλότερη τιμή είναι η καλύτερη για την ατομική φροντίδα τους.
