Η Ιερά Μονή Χρυσοποδαρίτισσας Χρυσοπηγής είναι ένα θρησκευτικό σύμβολο για την Αχαΐα
Είναι χτισμένη ψηλά πάνω σε ένα σπήλαιο του Ερυμάνθου και το όνομα της το έχει πάρει, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή από το «χρυσό», δηλαδή, το θαυματουργό πόδι της Παναγίας που σπεύδει να βοηθήσει όσους επικαλούνται την βοήθεια της.
Μιλάμε φυσικά για την Ιερά Μονή Χρυσοποδαρίτισσας Χρυσοπηγής, μία μονή που έχει την δική της ιστορία και αποτελεί σύμβολο για το βουνό του Ερυμάνθου, αλλά και καμάρι για την τοπική κοινότητα της Χρυσοπηγής.
Η μονή βρίσκεται πάνω σχεδόν στον πυθμένα της κοιλάδας του Πείρου και είναι περικυκλωμένη από αιωνόβια δέντρα, αλλά και κήπους που υπάρχουν κοντά στις όχθες του ποταμού.
Το κτίριο της κτισμένο πάνω σε ένα σπήλαιο, μοιάζει να κρέμεται από τους βράχους και αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό το απομονωμένο της μοναστικής ζωής, σαν ένα καταφύγιο από τον κόσμο που φυλάσσεται από την ίδια την Παναγιά.
Το άβατο που διατηρεί η μονή για τις γυναίκες, αλλά και για τους επισκέπτες της, τις περισσότερες φορές, έρχεται για να συμβαδίσει με όλα τα παραπάνω. Πρόκειται για μία ανδρώα κοινοβιακή μονή που έχει ακόμα ζωή και στην οποία διαμένουν στις μέρες μας εννέα καλόγεροι.
Στην μονή απαγορεύεται η προσέλευση των γυναικών με μοναδική εξαίρεση την ημέρα που γιορτάζει, δηλαδή στις 23 Αυγούστου, ανήμερα της Απόδοσης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στα Εννιαήμερα της Παναγίας.
Η μονή ιδρύθηκε στα τέλη του 12ου αιώνα και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το κτίριο της, διακρίνεται για την μοναστηριακή – παραδοσιακή αρχιτεκτονική και για αυτόν τον λόγο έχει κηρυχτεί ως διατηρητέο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού.
Σύμφωνα με το ιστορικό της μονής ο πρώτης της ναός λειτούργησε μέσα σε σπήλαιο με σταλαγμίτες, ενώ στα τοιχώματα του σπηλαίου – ναού, σώζονται ακόμα οι αγιογραφίες – τοιχογραφίες που την διακοσμούν.
Πριν από την ίδρυση της, στον χώρο όπου βρίσκεται η μονή, υπήρχαν δεκάδες ασκητήρια στην περιοχή , όπου οι ασκητές και οι προσκυνητές διέμεναν για να προσευχηθούν.
Όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές δύο άλλες εκδοχές του ονόματος της έχουν να κάνουν με το χρυσό αφιέρωμα πιστού για τη θεραπεία του ποδιού ή των ποδιών του, επικαλούμενου την βοήθεια της Παναγίας, αλλά και ότι η εικόνα της Παναγίας μετακινήθηκε, όταν επρόκειτο να κτιστεί το μοναστήρι σε άλλη θέση από το σπήλαιο στο οποίο είχε βρεθεί.
Η μονή είχε παίξει σημαντικό ρόλο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και σε αυτή σύχναζε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Απέχει οδικώς περίπου 20 χιλιόμετρα από την Χαλανδρίτσα, έδρα του Δήμου Ερυμάνθου, 40 χιλιόμετρα από την Πάτρα και 44 χιλιόμετρα από τα Καλάβρυτα.
