Ποιοι Λατίνοι συγγραφείς έζησαν την εποχή του Χριστού; (Μέρος 1ον)

Μια σειρά επιστημονικών άρθρων για τους Λατίνους Συγγραφείς, που έζησαν περίπου την εποχή του Ιησού (1ον αι. μ.Χ.) όπου οι αναγνώστες και οι πάσης φύσεως ενδιαφερόμενοι (μελετητές, ερευνητές, φοιτητές κλπ) μπορούν να βρουν χρήσιμα βιβλιογραφικά στοιχεία και όχι μόνον!…

Antistius Labeo, Marcus (Μάρκος Αντίστιος Λαβέων). Νομικός της εποχής που γεννήθηκε ο Χριστός. Γεννήθηκε περί το 50 π.Χ. Ο πατέρας του, A.L. Pacuvius, ήταν επίσης νομικός. Ανήλ­θε την κλίμακα της ιεραρχίας μέχρι το αξίωμα του πραίτορα, ενώ απέρριψε μία υπατεία, [που του πρόσφερε ο Αύγουστος] – άρα πρέπει να ανήκε σε κύκλους της δημοκρατικής αντιπολί­τευσης. Πρέπει να πέθανε πριν από τον σύγχρο­νο του C. Anteius Capito, επίσης αξιόλογο νο­μικό, δηλ. πριν από το 22 μ.Χ.

Ο Α.Λ. είχε γενική και πολύπλευρη μόρφω­ση, αφού παρακολούθησε τα μαθήματα του πα­τέρα του, του Τρεβάτιου Τέστα και άλλων ση­μαντικών δασκάλων της νομικής επιστήμης, στοιχείο που πέρασε στο συναρπαστικό εξειδι­κευμένο έργο του, το οποίο, εκτός από τη νομι­κή επιστήμη, συμπεριλαμβάνει επίσης την Ιστο­ρία, τη Φιλοσοφία, τη Γλωσσολογία και τη Ρη­τορική. Το συνολικό έργο του αριθμούσε τα 400 βιβλία. Μελέτησε το ιερατικό δίκαιο (De iure pontificio) σε 15 βιβλία, υπομνημάτισε το Edictum praetorium και τη Δωδεκάδελτο. Tα έργα Epistulae, Responsa και Pithana πρέπει να πε­ριλάμβαναν νομικά αξιώματα, γνωματεύσεις και πληροφορίες περιπτωσιακού δικαίου (Kasuistik). Μετά τον θάνατο του εκδόθηκαν περισ­σότερα από 40 βιβλία (Libri posteriores), από τα οποία ο Iavolenus έκαμε ένα ανθολόγιο, και τα οποία μεταξύ άλλων περιείχαν γλωσσικές, γραμματικές και ετυμολογικές έρευνες, οι οποίες εξυπηρετούσαν στη διευκρίνηση και ερ­μηνεία νομικών όρων και κανόνων.
Όλα τα έρ­γα του Α.Λ. μας είναι γνωστά μόνον από απο­σπάσματα μεταγενέστερων νομικών, οι οποίοι δείχνουν υψηλό θαυμασμό στο πρόσωπο του. Πολλές γνωματεύσεις του πέρασαν άμεσα ή έμ­μεσα στα Digesta. Ήδη από την αρχαιότητα προσπαθούσαν (άδικα όμως) να αποδώσουν τη διαμάχη μεταξύ των Sabiniani και Proculiani[δύο αντίπαλες νομικές σχολές] στην αντίστοιχη προσωπική διαμάχη μεταξύ Αντίστιου και Kαπίτωνα. Η αντιπαλότητα όμως των δύο σχολών δημιουργήθηκε προφανώς μία γενεά αργότερα (βλ. Masurius Sabinus και Proculus).

Ε: Huschke· Lenel.

Β: Α. Pernice, Μ. Antistius Labeo, III, 1879-1900, ανατ. 1963.

Ateius Capito, Gaius (Γάιος Ατήιος Καπίτων).

Πολιτικός και νομικός της αυγούστειας περιό­δου, ύπατος το 5 μ.Χ., πέθανε το 22 μ.Χ. Έργα του (χαμένα): Coniectanea, De iure pontificio (διασώζονται αποσπ. σχετικά με τους augura-les), De iure sacrificiorum, Epistulae. To είδος των θεμάτων, με τα οποία ασχολήθηκε, είχε ως αποτέλεσμα να μνημονεύεται όχι τόσο από νο­μικούς όσο κυρίως από λεξικογράφους (Festus, Verrius Flaccus). Ε: W. Strzelecki, 1967- Lenel· Huschke.

Carrinas Secundus (Καρρίνας Σεκούνδος). Ρητοροδιδάσκαλος του Ιου αι. μ.Χ. Εξορίστηκε από τον Καλιγούλα εξ αιτίας της εκφώνησης μιας declamatio«εναντίον των τυράννων» το 39, και λίγο αργότερα οδηγήθηκε στην αυτοκτο­νία στην Αθήνα.

Cassius Longinus, Gaius (Γάιος Κάσσιος Λογ­γίνος). Πολιτικός και νομικός του Ιου αι. μ.Χ., ύπατος το 30, εξορίστηκε το 65 από τον Νέρωνα και ανακλήθηκε από τον Βεσπασιανό. Υπήρξε μαθητής του Masurius Sabinus, του αρχηγού δηλ. της σχολής των Σαβινιανών στη Ρώμη, αξιόλογος νομικός, και εργάστηκε ως νομικός σύμβουλος. Το κυρίως έργο του (εκτός από τις παρατηρήσεις στον Βιτέλλιο) ήταν ένα υπόμνη­μα με τίτλο Libri iuris civilis, το οποίο επιτομήθηκε σε 15 βιβλία από τον Iavolenus.

Catullus (Κάτουλλος). Ποιητής του Ιου αι. μ.Χ., συγγραφέας μίμων. Γνωρίζουμε δύο έργα του: το Phasma (ιστορία με φαντάσματα) και τον Laureolus με θέμα την τιμωρία ενός αρχηγού ληστών.

Ε: CRF.

Claudius (αυτοκράτωρ Κλαύδιος). Ο Tiberius Claudius Caesar AugustusGermanicus, γιος του μεγάλου στρατηγού Δρούσου και της Αντωνίας της νεότερης, γεννήθηκε την 1η Αυγούστου του 10 π.Χ. στη σημερινή Λυόν. Μεγάλωσε ορ­φανός από πατέρα και πάσχοντας από μια επί­μονη ασθένεια (νηπιακή παράλυση, επιληψία κ.ά.), η οποία έφθειρε μονίμως την υγεία του. Η δυσμορφία του προσώπου του αλλά κυρίως η αποκλίνουσα συμπεριφορά του αποτελούσε για την αυλή του Αυγούστου και αργότερα του Τιβερίου διαρκές πρόβλημα, το οποίο οδήγησε στην απομόνωση του. Ωστόσο το θετικό στοιχείο αυ­τής της υπόθεσης ήταν η στροφή του Κλ. προς τις ελευθέριες σπουδές. Κατά προτροπή του Τ. Λιβίου αποφάσισε να γράψει ρωμαϊκή ιστορία για τα έτη που ακολούθησαν τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα. Ακόμη έγραψε και μια ιστό-ρία των Τυρρηνών και των Καρχηδονίων.
Περί το 39 μ.Χ., επί Καλιγούλα, θα τελέσει σε ηλικία σαράντα οκτώ ετών τον τρίτο του γάμο με την δεκατετράχρονη καλλονή Βαλερία Μεσσαλίνα. Στις 24 Ιανουαρίου του 41 μ.Χ. δολοφονείται ο Καλιγούλας, και η πραιτοριανή φρουρά ανακη­ρύσσει τον Κλ. αυτοκράτορα (ίσως όχι τόσο τυ­χαία όσο περιγράφεται από τον Σουητώνιο στη γνωστή σκηνή με τον λεγεωνάριο που βρήκε τον Κλ. να κρύβεται πίσω από τις κουρτίνες).

Αντιμετώπισε με επιτυχία τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα του κράτους (επισιτι­σμός της Ρώμης, συνωμοσία του Σκριβωνιανού, στάσεις στη Μαυριτανία, την Αλεξάνδρεια και τη Γερμανία, εκστρατεία εναντίον της Βρετα­νίας) έχοντας στην υπηρεσία του μια πληθώρα απελεύθερων (Νάρκισσος, Πάλλας, Κάλλιστος κ.ά.), στους οποίους είχε αναθέσει υπουργικά καθήκοντα. Πρόβλημα ωστόσο αποτελούσε η σύζυγος του Μεσσαλίνα, η οποία είχε δημιουρ­γήσει έναν κύκλο παραεξουσίας. Όμως η απίθα­νη ερωτική ιστορία της με τον ύπατο Γάιο Σίλιο (Tac. Ann. XI 26-38) οδήγησε στην καταστρο­φή της. Ο Κλ. στη συνέχεια (49 μ.Χ.) παντρεύ­τηκε τη φιλόδοξη ανεψιά του Ιουλία Αγριππίνα, μητέρα του Νέρωνα και κόρη του αδελφού του, από την οποία και δηλητηριάστηκε, όπως πι­στεύεται, μετά από συμβίωση πέντε ετών (13 Οκτ. 54 μ.Χ.), με σκοπό να προωθηθεί ο Νέρων στην εξουσία.

Όταν ήταν αυτοκράτορας συνέθεσε μια αυ­τοβιογραφία καθώς και ένα απαντητικό κείμενο προς κάποιο λογοτεχνικό φυλλάδιο του Ασίνιου Γάλλου. Είχε φιλολογικά ενδιαφέροντα και προ­σπάθησε να εμπλουτίσει το ρωμαϊκό αλφάβητο με τρία νέα γράμματα. Μια ομιλία του, χαραγ­μένη σε μπρούντζινη πλάκα, η οποία βρέθηκε αποσπασματικά στη Λυόν, μας επιτρέπει να την παραβάλουμε με το κείμενο που παραδίδει ο Τάκιτος (Ann. XI 24) για την ίδια περίπτωση. Ένα αυτοκρατορικό διάταγμα του έτους 46 βρέ­θηκε στην πόλη Trient, χαραγμένο επίσης σε μπρούντζο.

Ε: HRR Επιγρ. της Λυόν: CIL 13,1668· Dessau 212-Επιγρ. της Trient: CIL 5,5050′ Dessau 206· σχο­λιασμός από Th. Mommsen, Ges. Schr. IV, 1905.

Β: Τ. Kenner, Ein Edikt d. Kaisers C, Wien 1869-Th. Mommsen, Ges, Schr. VIII, 1913· F. Biiche-ler, Kl. Schr. I 1,1915· Ph. Fabia, La table Claudienne de Lyon, Lyon 1929· J. Stroux(SB. Miin-chen 8), 1929- U. Schillinger-Hafele (Hermes 95,1967)· Κ. Μπουραζέλη,Παρατηρήσεις στην Tab. Claudiana (ILS 212), Πρακτικά Γ‘ Συμπ. Λατ. Σπουδών (191-213), θεσ/νίκη 1989.

Συνεχίζεται…

ΠΗΓΗ