Tου Γιώργου Ευγενίδη
Η συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα µε τον οµόλογό του της ΠΓΔΜ, Ζόραν Ζάεφ, στο Νταβός επιβεβαίωσε δύο πράγµατα: αφενός, υπάρχουν βούληση και καλή προαίρεση και από τις δύο πλευρές, προκειµένου να βρεθεί λύση στο ονοµατολογικό, αφετέρου, όµως, οι δυσκολίες είναι πολλές και σηµαντικές. Πρώτη και κυριότερη, δε, είναι το Σύνταγµα της γείτονος, εκεί που αποτυπώνονται µε ευκρίνεια σε αρκετά σηµεία αλυτρωτικές αναφορές, των οποίων η άρση αποτελεί για την Αθήνα προϋπόθεση, προκειµένου να βρεθεί λύση για την ονοµασία.
Κάπως έτσι, οι δύο πλευρές προχωρούν µε προσεκτικά βήµατα, ενώ έµπειρες διπλωµατικές πηγές επισηµαίνουν ότι, το πολύ έως το τέλος Φεβρουαρίου, θα γνωρίζουµε σε ποια κατεύθυνση πηγαίνουν τα πράγµατα. Όπως και να έχουν τα πράγµατα, το Μέγαρο Μαξίµου είναι αντιµέτωπο µε ένα δίστρατο: στο καλό σενάριο, η πίεση που ασκείται από ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ευρωπαϊκές χώρες στην ΠΓΔΜ θα έχει αποτέλεσµα και θα λειτουργήσει προωθητικά για την εξεύρεση λύσης. Στο αρνητικό σενάριο, όµως, η προϋπόθεση της αλλαγής των συνταγµατικών προβλέψεων της γείτονος θα αποδειχθεί τροχοπέδη και κάπου εκεί θα «σκαλώσει» η διαδικασία, µε τις δύο πλευρές να µπαίνουν σε αυτή την περίπτωση σε µια κατάσταση διαχείρισης της ευθύνης, το περίφηµο «blame game», ιδίως από τη στιγµή που θα εκκρεµεί και το ενδεχόµενο πιέσεων να ενταχθεί η ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ το καλοκαίρι µε µια ονοµασία µόνο γι’ αυτόν τον σκοπό.
Οικοδόµηση εµπιστοσύνης
Σε αυτήν τη φάση, πάντως, για το Μέγαρο Μαξίµου προηγείται η οικοδόµηση εµπιστοσύνης µεταξύ των δύο πλευρών. Ήδη, έχουν γίνει βήµατα αναβάθµισης της διαπραγµάτευσης, ώστε η συνεννόηση να είναι αµεσότερη και να αποφεύγονται παρερµηνείες και προσκόµµατα ενδιαµέσων. Ενδεικτικά, ο κ. Τσίπρας αποφάσισε να συναντηθεί µε τον οµόλογό του, κ. Ζάεφ, κάτι που είχε να συµβεί σχεδόν 7 χρόνια, ενώ έχει αποφασιστεί η διαπραγµάτευση να φύγει από το επίπεδο των εθνικών διαπραγµατευτών, να περάσει σε επίπεδο διµερών επαφών των υπουργών Εξωτερικών κ.κ. Κοτζιά και Ντιµιτρόφ, υπό τη στενή εποπτεία των δύο πρωθυπουργών και εντός του πλαισίου του ΟΗΕ. Σε αυτό το πλαίσιο, δε, η Αθήνα αναµένει µε ενδιαφέρον και την επίσκεψη του ειδικού διαπραγµατευτή του ΟΗΕ Μάθιου Νίµιτς αυτή την εβδοµάδα σε Αθήνα και Σκόπια.
Από εκεί και πέρα, η Αθήνα αντιµετωπίζει θετικά και την ανακοίνωση εκ µέρους του κ. Ζάεφ της µετονοµασίας του αεροδροµίου και κεντρικών λεωφόρων της γείτονος, κάτι που είχε «κλειδώσει» εδώ και αρκετές µέρες στο παρασκήνιο. Άλλωστε, οι συγκεκριµένες ονοµασίες έχουν αποτελέσει στο παρελθόν αντικείµενο έντονης διελκυστίνδας, ιδίως την εποχή Γκρουέφσκι. Το «πότε», βέβαια θα γίνουν αυτές οι αλλαγές είναι ένα αντικείµενο προς συζήτηση. Γι’ αυτήν τη σκοπιανή παραχώρηση, τα «αντίδωρα» από ελληνικής µεριάς θα είναι η προώθηση, εκ µέρους της κυβέρνησης, της υποψηφιότητας της γείτονος χώρας στην πρωτοβουλία Αδριατικής-Ιονίου και η κύρωση και της δεύτερης φάσης της συµφωνίας σύνδεσης της χώρας µε την ΕΕ στο ελληνικό Κοινοβούλιο.
Σύνταγµα, «erga omnes», λύση-πακέτο
Πέραν, όµως, των κινήσεων καλής θέλησης, οι οποίες αποτυπώνουν µεν τη βούληση, αλλά όχι απολύτως τη δυναµική επίλυσης, τα ακανθώδη ζητήµατα για το Μέγαρο Μαξίµου είναι δύο: ο αλυτρωτισµός των Σκοπιανών και το εύρος της χρήσης της όποιας σύνθετης ονοµασίας συµφωνηθεί. Παρασκηνιακά, κυβερνητικές πηγές ήδη από τον Δεκέµβριο εξηγούν ότι η άρση του αλυτρωτισµού των Σκοπίων είναι εκ των ων ουκ άνευ, προκειµένου να υπάρξει λύση. Κάπως έτσι, σύµφωνα µε την ανάλυση του Μεγάρου Μαξίµου, µετά και την ευκρινή αποτύπωση της προϋπόθεσης αυτής από τον Αλέξη Τσίπρα, στην τρέχουσα συγκυρία η πίεση βρίσκεται στη µεριά της ΠΓΔΜ, γι’ αυτό και σήµερα συγκαλείται στη γείτονα σύσκεψη συντονισµού υπό τον ΠτΔ Γκιόργκι Ιβάνοφ, µε τη συµµετοχή και του προέδρου του VMRO κ. Μιτσκόφσκι, προκειµένου να συζητηθούν όλα τα ανοιχτά ζητήµατα. Πάντως, λεκτικά, ο κ. Ζάεφ ξόρκισε κάθε µορφής αλυτρωτισµό από το Νταβός. Όµως, επί της ουσίας, είναι ένα κρίσιµο ερώτηµα, τι περιθώρια παραχωρήσεων έχει η γειτονική χώρα στο θέµα του Συντάγµατος. Μάλιστα, ο κ. Ζάεφ εµφανίστηκε στη συζήτηση µε τον κ. Τσίπρα προσεκτικός για το ζήτηµα, αναγνωρίζοντας πως πρόκειται για ιδιαίτερα δύσκολο θέµα στο εσωτερικό της γείτονος. Αυτή η παράµετρος, δε, θα είναι, σύµφωνα µε έµπειρους διπλωµάτες, και το «κλειδί» για να διαπιστωθεί αν υπάρχει δυναµική επίλυσης.
Ακόµα, πέραν του Συντάγµατος, κοµβική για την Αθήνα είναι η τήρηση του «erga omnes» στην ονοµασία της γείτονος, κάτι που πάλι περνά µέσα από τη συνταγµατική αναθεώρηση και την άρση του αλυτρωτισµού. Υπό αυτό το πρίσµα, ο κ. Τσίπρας εξήγησε στον κ. Ζάεφ ότι το όνοµα «Μακεδονία-Σκόπια» δεν είναι αποδεκτό ως βάση συζήτησης, διότι ουσιαστικά πρόκειται για διπλή ονοµασία και όχι για ονοµασία µε χρήση έναντι όλων. Σύµφωνα µε κυβερνητικές πηγές, δε, ο κ. Ζάεφ φαίνεται να κατανοεί ότι αυτή δεν είναι πλέον η βάση συζήτησης, µένει, όµως, να φανεί αν αυτό είναι διαχειρίσιµο στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ. Τέλος, ιδιαίτερη σηµασία έχει και η αναφορά του κ. Τσίπρα, ότι «θα πρέπει να βρούµε λύση στο σύνολο των ανοιχτών θεµάτων». Κάπως έτσι, ο πρωθυπουργός ξόρκισε το ενδεχόµενο κατάτµησης της διαδικασίας, εν όψει της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο, επιµένοντας στην πάγια «γραµµή» της Αθήνας ότι, αν δεν υπάρξει συµφωνία εφ’ όλης της ύλης, τότε δεν µπορεί να προωθηθεί η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Μάλιστα, σε αυτό το πλαίσιο, το Μέγαρο Μαξίµου αποτιµά ως κοµβική την παρέµβαση του Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενµπεργκ προ ηµερών, κατά την επίσκεψή του στα Σκόπια, όταν και πίεσε µε σαφέστατο τρόπο τη µεριά της γείτονος, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν υπάρχει είσοδος στο ΝΑΤΟ, χωρίς επίλυση του ονοµατολογικού.
Λύση ή µη λύση
Με αυτά τα δεδοµένα, καθώς η διαδικασία δείχνει να προχωρά µε ένταση, δύο είναι τα σενάρια στο τραπέζι. Αν η ηγεσία της ΠΓΔΜ κάνει την υπέρβαση, κατόπιν και των διεθνών πιέσεων, τότε µπορεί να δροµολογηθεί η λύση, µε βάση όλες τις ανωτέρω παραµέτρους. Και, φυσικά, τότε θα είναι και η ώρα για την κυβέρνηση να αντιµετωπίσει το εσωτερικό της µέτωπο. Αν, όµως, η ηγεσία της γείτονος δεν καταφέρει να υπερβεί τον σκόπελο των συνταγµατικών αλλαγών, τότε de facto η διαδικασία θα «κολλήσει» και θα ξεκινήσει άλλου είδους διαχείριση, δηλαδή του ποιος ευθύνεται για την εξέλιξη αυτή. Μέχρι τότε, πάντως, για την κυβέρνηση, η µπάλα βρίσκεται αυτήν τη στιγµή στο σκοπιανό γήπεδο, άρα και η όποια ευθύνη.
