ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΙΕΣ

Τι έγραφε ο Μ. Βασίλειος για τον Μ. Αλέξανδρο

Από τη Βάσω Κόλλια

Η ομιλία «Προς τους νέους» είναι ένα από τα πιο γνωστά κείμενα του Μεγάλου Βασιλείου, το οποίο σώθηκε σε εκατοντάδες χειρόγραφα και υπήρξε αγαπημένο ανάγνωσμα τόσο στη Δύση κατά την εποχή της Αναγέννησης όσο και στην Ελλάδα κατά την Τουρκοκρατία. Ο Μέγας Βασίλειος, ένας εκ των Τριών Ιεραρχών, ανήκει στους κορυφαίους παιδαγωγούς του αρχαίου ελληνικού και του χριστιανικού κόσμου και οι συμβουλές του προς τους νέους έμειναν αθάνατες. Εν όψει του αυριανού συλλαλητηρίου παραθέτω μερικά αποσπάσματα. Τα συμπεράσματα, δικά σας.

«Αλλά και σπουδαίες πράξεις των αρχαίων (Ελλήνων) σώθηκαν στη μνήμη ως τις ημέρες μας, οι καταγραμμένες στις σελίδες των ποιητών και των πεζογράφων. Ας μην παραμελήσουμε και τη δική τους ωφέλεια. Κάποτε, λόγου χάρη, ένας χυδαίος άνθρωπος έβριζε τον Περικλή, ενώ ο μεγάλος πολιτικός δεν έδινε καμιά σημασία. Ολη τη μέρα ο άνθρωπος εκείνος περιέλουζε με βρισιές τον Περικλή, αλλ’ αυτός έμενε αδιάφορος. Οταν, λοιπόν, έπεσε το βράδυ και σκοτείνιασε κι εκείνος αποκαμωμένος απομακρυνόταν, ο Περικλής, πιστός στην άσκηση της φιλοσοφίας, πρόσταξε να του φωτίσουν τον δρόμο που περπατούσε.

Μια άλλη φορά, πάλι, ένας άνθρωπος οργισμένος εναντίον του Ευκλείδη, του φιλοσόφου από τα Μέγαρα, τον απείλησε, και μάλιστα με όρκο, ότι θα τον σκότωνε. Αλλά κι ο Ευκλείδης τού ορκίστηκε ότι θα τον ικανοποιούσε και θα τον έβγαζε από την οργή του. Τι σπουδαίο θα ήταν αν όσοι παρασύρονται στο πάθος του θυμού έφερναν στον νου τους τέτοια περιστατικά! Γιατί δεν πρέπει να πιστεύουμε στην τραγωδία, που διδάσκει ότι η οργή οπωσδήποτε αρματώνει το χέρι εναντίον του εχθρού μας και να ερεθιζόμαστε απ’ αυτή. Κι αν αυτό είναι δύσκολο, πρέπει να χρησιμοποιούμε τη λογική εναντίον της και να της κόβουμε τα φτερά.

Ας γυρίσουμε πάλι στα παραδείγματα σπουδαίων πράξεων. Ορμησε κάποιος εναντίον του φιλοσόφου Σωκράτη και τον χτυπούσε αλύπητα στο πρόσωπο. Αλλά εκείνος δεν έφερε αντίσταση. Αφησε τον μεθυσμένο να χορτάσει την οργή του, ωσότου η όψη του είχε μελανιάσει και πρησθεί από τα χτυπήματα. Οταν το ξύλο σταμάτησε καμιά φορά, ο Σωκράτης έκανε μονάχα αυτό: Εγραψε στο μέτωπό του «ο τάδε το ‘κανε», όπως επιγράφουν στους ανδριάντες το όνομα του γλύπτη.
Ηταν η μόνη του εκδίκηση. Τα παραδείγματα αυτά έχουν σχεδόν την ίδια επιδίωξη με την Αγία Γραφή μας.

Οποιος προγυμνασθεί στα αρχαία εκείνα παραδείγματα δεν θα δυσπιστήσει στις εντολές του Ευαγγελίου σαν ακατόρθωτες. Δεν θα λησμονήσω την πράξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου που, αφού έπιασε αιχμάλωτες τις πανέμορφες, όπως λέγεται, κόρες του Δαρείου, δεν καταδέχθηκε ούτε να τις κοιτάξει, θαρρώντας ντροπή για τον νικητή ανδρών να νικηθεί από γυναίκες.

Αυτό συμπίπτει με το ευαγγελικό: «Οποιος ρίξει βλέμμα επιθυμίας σε γυναίκα, έστω και αν δεν κάνει μοιχεία στην πράξη, με το να δεχθεί όμως τη μοιχεία στην ψυχή του είναι ένοχος.

Οσο για το παράδειγμα του Κλεινία, μαθητή του φιλοσόφου και μαθηματικού Πυθαγόρα, είναι δύσκολο να παραδεχθούμε ότι τυχαία συμπίπτει με αυτήν του φιλοσόφου και μαθηματικού Πυθαγόρα. Τι έκανε ο Κλεινίας; Αν ορκιζόταν, θα γλίτωνε πρόστιμο τριών ταλάντων. Αλλά προτίμησε να πληρώσει αυτό το υπέρογκο ποσό για να μην πάρει όρκο, έστω κι αν ο όρκος θα ήταν αληθινός. Κι αυτό το έκανε, ίσως γιατί άκουσε την εντολή, που απαγορεύει τον όρκο».

Αυτά, λοιπόν, για όποιους αμφισβητούν την ελληνικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Μακεδονίας. Αυτά για όσους δεν έχουν κατανοήσει τη συνέχεια του Ελληνισμού. Αυτά για όσους θυμούνται την Ελλάδα μονάχα όταν τους συμφέρει.