Ο πράκτορας με… το γαρύφαλλο.
Όλοι οι κανόνες έχουν τις εξαιρέσεις τους. Έτσι και ο κανόνας που θέλει την ιστορία να γράφεται από τους νικητές βρήκε στην Ελλάδα την εξαίρεσή του. Η ιστορία σχετικά με την εμφύλια σύγκρουση γράφτηκε από τους ηττημένους. Ιδιαίτερα μετά τη Μεταπολίτευση. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την παραχάραξη έπαιξαν η πολιτική αμέλεια-ανεπάρκεια και η πνευματική οκνηρία της συντηρητικής παράταξης οι οποίες επέτρεψαν στην Αριστερά να κυριαρχήσει στα πεδία του πολιτισμού και της ενημέρωσης. Αλλά επίσης καθοριστικό ρόλο έπαιξε η αβελτηρία της αυτοαποκαλούμενης Μ.Δ.Π. (Μεγάλη Δημοκρατική Παράταξη) η οποία καθαρά για λόγους εκλογικούς ήδη από το 1956 δεν δίστασε να συνεργαστεί εκλογικά με τους έχοντες «το όπλο παρά πόδα» κομμουνιστές ενώ στη συνέχεια καθιέρωσε το διαχωρισμό μεταξύ της «Δεξιάς» και των «δημοκρατικών δυνάμεων».
Όταν ο Θάνος Βερέμης τολμά και αποκαλεί (ΣΚΑΪ 18/2/2018) τον Νίκο Μπελογιάννη «πράκτορα ξένης δύναμης» είναι φανερό ότι η κυριαρχία του αφηγήματος της Αριστεράς έχει θαμπώσει. Μάλιστα τον εντάσσει σε μια σειρά από «πράκτορες που στέλνονται από το εξωτερικό» υπηρετώντας την απόφαση του Κ.Κ.Ε., της προσωρινής ανακωχής με «το όπλο παρά πόδα», σε μια περίοδο που δεν κυβερνά η «Δεξιά» αλλά η Ε.Π.Ε.Κ. (αυτοπροσδιοριζόμενη ως «Κεντροαριστερά») των Πλαστήρα, Βενιζέλου.
Αλλά βέβαια αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Γιατί τόσο τα «Δεκεμβριανά» όσο το κύριο μέρος του εμφυλίου διεξήχθησαν κατά των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σοφούλη κυβερνήσεων δηλαδή της παράταξης που αρέσκεται να αυτοπροσδιορίζεται ως «Κεντροαριστερά». Η δράση λοιπόν του Μπελογιάννη και των «συντρόφων» του αναπτυσσόταν εναντίον μιας νόμιμα και δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης και η λειτουργία του δικτύου των ασυρμάτων το οποίο είχε δημιουργήσει ο Βαβούδης για τον οποίο ο Τ. Λαζαρίδης γράφει ότι: «…είχε συγχρόνως μια ειδική σχέση με τους σοβιετικούς, ήταν άνθρωπος των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών…» είναι γεγονός αναμφισβήτητο.
Όμως δεν είναι μόνον αυτό. Είναι γεγονός ότι ο Μπελογιάννης ήταν ένα από τα πλέον διακεκριμένα στελέχη του Κ.Κ. και παρέμεινε αφοσιωμένος στρατιώτης στις επιδιώξεις και τις εντολές της κομματικής ιεραρχίας μέχρι το τέλος. Δεν ήταν ένα απλό στέλεχος το οποίο δεν είχε την ικανότητα και τις παραστάσεις να κρίνει. Επομένως, ακόμα και αν δεν είχε εμπλακεί ως πολιτικός επίτροπος της Πελοποννήσου στα αιματηρά γεγονότα του 1944, δεν μπορεί να θεωρηθεί άμοιρος της ευθύνης για τα δεινά που επέφερε στη χώρα ο εμφύλιος.
Σύμφωνα πάντα με τον Λαζαρίδη, «Δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ, πώς και πότε ακριβώς αποφασίστηκε ο Εμφύλιος Πόλεμος. […] Γεγονός, πάντως, είναι πως ο Εμφύλιος ήταν μέσα στα σχέδια και τις προοπτικές του ΚΚΕ και του Στάλιν. Γι’ αυτό και οι Σιάντος – Ιωαννίδης, κατά παράβαση της Συμφωνίας της Βάρκιζας, έκρυψαν τον περισσότερο και καλύτερο οπλισμό του ΕΛΑΣ και έστειλαν στο Μπούλκες 5.000 μαχητικά και αφοσιωμένα στελέχη του. Πράξεις και οι δύο με βαρύνουσα σημασία, που ασφαλώς δεν θα αποτολμούσαν οι ηγέτες του ΚΚΕχωρίς την έγκριση ή την υπόδειξη των Σοβιετικών…», όμως είναι αναμφισβήτητο ότι αυτός εξυπηρετούσε τα σχέδια της Ε.Σ.Σ.Δ. και του Στάλιν.
Η «υποταγή» στις «άνωθεν» – οι οποίες ενίοτε ενδεχομένως ήταν «έξωθεν» – εντολές ήταν τέτοια που απαγορευόταν να ασκηθεί κριτική κατά των αποφάσεων έστω και σε στενό φιλικό κύκλο. Χαρακτηριστική επί του προκειμένου είναι η αφήγηση της συντρόφου του Μπελογιάννη Έλλης Παπά για την απόφαση της 5ης Ολομέλειας για το «Μακεδονικό». Αναγκάστηκε, κατόπιν επίμονης προτροπής από τον Πλουμπίδη, να κάνει την αυτοκριτική της στους δύο φίλους ενώπιον των οποίων εναντιώθηκε στην απόφαση.
Όμως οι εντολές, ακόμα και της νομιμοποιημένης από δημοκρατικές εκλογές εξουσίας, δεν αποτελούν ασφαλές καταφύγιο αφού δεν απαλλάσσουν αυτούς που τις εκτελούν από τις ευθύνες για πράξεις που υπερβαίνουν ανώτερους νομικούς ή ηθικούς κώδικες. Ούτε, πολύ περισσότερο, τις απαλλάσσουν η στράτευση σε ανώτερα ιδανικά και υψηλότερους ηθικούς η κοινωνικούς στόχους. Φυσικά η πεποίθηση ότι υπηρετείς έναν ανώτερο σκοπό εν ονόματι του οποίου διαπράττεις αδικήματα κατά συνανθρώπων ή κατά της πατρίδας είναι σοβαρά ελαφρυντικά. Αλλά δεν αρκούν να σε απαλλάξουν από τις ευθύνες. Ασφαλώς δεν είναι καθόλου το ίδιο να είσαι αργυρώνητος πράκτορας με το να θεωρείς ότι υπηρετείς ένα πανανθρώπινο σκοπό που υπερβαίνει τις πατρίδες. Επίσης κανένας δεν μπορεί και δεν πρέπει να παραγνωρίζει την ανιδιοτέλεια και την αυταπάρνηση.
Όμως άλλο είναι να αναγνωρίζεις τα ελαφρυντικά της πλάνης, της αγαθής πρόθεσης και της ανιδιοτέλειας και άλλο να αποδέχεσαι την «αγιοποίηση». Τούτων δοθέντων αναρωτιέμαι μήπως θα έπρεπε να αναφέρεται ως «ο πράκτορας με το γαρύφαλλο».
