Το 16% των ατόμων που πίνουν αλκοόλ κάνουν κατάχρηση

Συγγραφή: ΚΑΙΚΙΛΙΑ ΚΑΤΣΙΒΑΡΔΑ, ψυχολόγος, ΠΜΣ Δημόσια Υγεία

Επιμέλεια: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΝΤΑΡΑΚΗΣ, αναπλ. καθηγητής Υγιεινής

Η κατανάλωση αλκοόλ, δηλαδή η κατανάλωση ποτών που περιέχουν αιθυλική αλκοόλη, αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό των κοινωνικών συγκεντρώσεων. Η παγκόσμια κατανάλωση το 2010 ήταν ίση με 6,2 λίτρα καθαρής αλκοόλης, ανά άτομο (>15 ετών), ενώ εκτιμάται ότι περίπου το 16% των ατόμων που πίνουν αλκοόλ (>15 ετών), κάνουν κατάχρηση. Το 2012, περίπου 3,3 εκ. θάνατοι, (5,9% των θανάτων παγκοσμίως) αποδόθηκαν στην κατάχρηση αλκοόλ, η οποία έχει επίσης συνδεθεί με πάνω από 200 καταστάσεις υγείας, όπως νευροψυχιατρικές διαταραχές, γαστρεντερικές νόσοι, ακούσιους και εκούσιους τραυματισμούς, καρδιαγγειακές παθήσεις, κ.λπ.. Η κατάχρηση αλκοόλ έχει επίσης σημαντικό οικονομικό κόστος για την κοινωνία (κόστος για τα συστήματα υγείας και τις κυβερνήσεις, κόστος πρόωρης θνησιμότητας, κόστος μειωμένης παραγωγικότητας και απώλειας θέσεων απασχόλησης, κ.λπ.).

Στο πλαίσιο αυτό, η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί ένα σοβαρό και επιδεινούμενο πρόβλημα υγείας, καθώς μελλοντικά εκτιμάται ότι η κατανάλωση αλκοόλ ανά κάτοικο θα συνεχίσει να αυξάνεται παγκοσμίως, εκτός εάν υλοποιηθούν αποτελεσματικές πολιτικές δημοσίας υγείας και αντιστρέψουν αυτή την τάση. Τόσο τα πρότυπα κατανάλωσης αλκοόλ με την πάροδο του χρόνου, όσο και η συχνότητα κατανάλωσης, αλλά και η ποιότητα του αλκοόλ που καταναλώνεται, καθορίζουν το επίπεδο της βλάβης για τον ανθρώπινο οργανισμό. Η κατάχρηση ουσιών «αναφέρεται στην επιβλαβή ή επικίνδυνη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του οινοπνεύματος και των παράνομων ναρκωτικών». Η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε σύνδρομο εξάρτησης, δηλαδή «τη συσσώρευση συμπεριφορικών, γνωστικών και φυσιολογικών φαινομένων που αναπτύσσονται μετά από επανειλημμένη χρήση ουσιών και που συνήθως περιλαμβάνουν έντονη επιθυμία λήψης του φαρμάκου, δυσκολίες στον έλεγχο της χρήσης του, εμμονή στη χρήση του παρά τις επιβλαβείς συνέπειες, μεγαλύτερη προτεραιότητα που δίδεται στη χρήση ναρκωτικών παρά σε άλλες δραστηριότητες και υποχρεώσεις, αυξημένη ανοχή, ανάπτυξη συνδρόμου στέρησης όταν διακόπτεται η χρήση της ουσίας και μερικές φορές φυσική κατάσταση απόσυρσης».

Οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες και οι επιπτώσεις στην υγεία, λόγω της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ μπορεί επίσης να επηρεάζουν άλλα άτομα, τόσο της οικογένειας αυτού που καταναλώνει αλκοόλ (π.χ. τραυματισμοί στο πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας και άλλοι εκούσιοι τραυματισμοί), όσο και της ευρύτερης κοινότητας (π.χ. τροχαία ατυχήματα, ατυχήματα στο χώρο εργασίας). Ειδικότερα, η κατανάλωση και η κατάχρηση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων, αφού είναι υπεύθυνη για τη μείωση της γνωστικής ικανότητας των οδηγών. Επιπλέον, οι οδηγοί που είναι υπό την επήρεια ουσιών ή αλκοόλ δεν εξετάζουν τις συνέπειες των συμπεριφορών και των ενεργειών τους σε άλλους. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμπλοκής ή πρόκλησης ατυχήματος.

Το γεγονός ότι η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, αντικατοπτρίζεται επίσης και στο γεγονός ότι το 5,9% όλων των θανάτων παγκοσμίως (περίπου 3,3 εκ. θάνατοι) και το 5,1% της παγκόσμιας επιβάρυνσης από ασθένειες και τραυματισμούς το 2014, όπως μετράται με τον δείκτη DALY (έτη ζωής που χάνονται λόγω ασθενείας, αναπηρίας ή πρόωρου θανάτου), αποδίδεται στην κατάχρηση αλκοόλ(δεδομένα έτους 2012, που δημοσιεύει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας). Οι θάνατοι που σχετίζονται με το αλκοόλ, προκαλούνται πρωτίστως από καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη (33,4%), από ακούσιους τραυματισμούς (17,1%, κυρίως τροχαία ατυχήματα), από γαστρεντερικές παθήσεις (16,2%), από καρκίνους (12,5%) και από εκούσιους τραυματισμούς (8,7%).

Στο πλαίσιο αυτό, οι κυβερνήσεις, οι κοινότητες, αλλά και φορείς σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο και ιδιαίτερα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, υλοποιούν πολιτικές για το αλκοόλ, δηλαδή μέτρα που αποσκοπούν στο να διατηρήσουν στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο, τις επιπτώσεις στην υγεία και την κοινωνία από τη χρήση και κατάχρηση αλκοόλ, με σκοπό την προώθηση της δημόσιας υγείας και της κοινωνικής ευημερίας. Τα διαθέσιμα εμπειρικά δεδομένα, αν και αυτά συγκεντρώνονται σε ανεπτυγμένες χώρες, υποδηλώνουν ότι η μείωση της διαθεσιμότητας των οινοπνευματωδών ποτών, η αύξηση της τιμής τους μέσω της φορολογίας, ο καθορισμός κατώτατων ορίων της συγκέντρωσης αλκοόλης στο αίμα και οι περιορισμοί στο μάρκετινγκ και τη διαφήμιση τους, αποτελούν αποτελεσματικά μέτρα για τη μείωση της δημόσιας βλάβης που σχετίζεται με το αλκοόλ.

Τα προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού προς την κατεύθυνση της πρόληψης, έχουν σημαντικό ρόλο στην παροχή πληροφοριών και στην αύξηση της προσοχής στο πρόβλημα της κατάχρησης αλκοόλ στην πολιτική και δημόσια ατζέντα. Οι σύντομες παρεμβάσεις μπορούν επίσης να είναι αποδοτικές στη θεραπεία των ατόμων με σοβαρή εξάρτηση. Δυστυχώς, ο ρόλος των συστημάτων υγείας στην καταπολέμηση του προβλήματος αυτού είναι περιορισμένος, ακόμα και στις ανεπτυγμένες χώρες, ενώ οι δράσεις στην κοινότητα δεν στηρίζονται επαρκώς ή καθόλου σε κάποιες χώρες από τις κυβερνητικές αρχές. Η ύπαρξη πολιτικών σε εθνικό επίπεδο αν και είναι σημαντική, δεν θα μπορεί να είναι αποτελεσματική αν εφαρμόζεται ελλιπώς, δεν αξιολογείται και δεν αναθεωρείται με βάση τα τρέχοντα κάθε φορά δεδομένα και τις συστάσεις μεγάλων οργανισμών υγείας, όπως του ΠΟΥ.

Δεδομένου ότι η κατανάλωση αλκοόλ θα συνεχίσει να αυξάνεται μελλοντικά, απαιτείται η υλοποίηση αποτελεσματικών πολιτικών που θα έχουν το δυναμικό αντιστροφής της τάσης αυτής. Οι εθνικές κυβερνήσεις, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, θα πρέπει να υποστηρίξουν ενεργά τις κοινότητες, ώστε οι τελευταίες με τη σειρά τους να ενισχύσουν τις δράσεις τους προς την ενημέρωση του κοινού, ώστε να καταφέρουν να συντελέσουν ενεργά στην αύξηση της συνειδητοποίησης του μεγέθους του προβλήματος και της φύσης των προβλημάτων υγείας και των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που προκαλούνται από τη κατάχρηση αλκοόλ. Οι δράσεις αυτές είναι ζωτικής σημασίας ιδιαίτερα σε χώρες, οι οποίες αποτελούν νέες αγορές για την επέκταση των βιομηχανιών παραγωγής και διάθεσης οινοπνευματωδών ποτών. Τα συστήματα υγείας θα πρέπει επίσης να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην ενημέρωση της κοινωνίας σχετικά με τις επιβλαβείς επιπτώσεις της κατανάλωσης αλκοόλ στην υγεία και την κοινωνία, και να υποστηρίζουν επίσης τις κοινότητες. Ολες οι πολιτικές και οι δράσεις μπορούν να γίνουν περισσότερο αποτελεσματικές, όταν βασίζονται σε συνεργασίες και ενισχυμένες εταιρικές σχέσεις, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε περιφερειακό και παγκόσμιο.

*Από την Έντυπη Έκδοση- Ιατρικό Ένθετο -“Λόγοι Υγείας”