«Ζωγράφιζε ξεχνώντας να φάει και να πιεί»

Στις 15 Απριλίου του 1452, στο Αντσιάνο, λίγο έξω από το Βίντσι της Τοσκάνης, ήρθε στον κόσμο ένας πολύπλευρος και πολυπράγμων άνθρωπος που έμεινε στην ιστορία χάριν του καλλιτεχνικού του έργου και της ενασχόλησής του με τις επιστήμες. Ζωγράφος, γλύπτης, εφευρέτης, αρχιτέκτονας, μηχανικός και επιστήμονας, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι αποτελεί την επιτομή του αναγεννησιακού ανθρώπου και ιδεώδους. Γι’ αυτό, τον Απρίλιο του 2011, στη γενική συνέλευση του Διεθνούς Οργανισμού Τέχνης στο Μεξικό, η 15^η Απριλίου καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης. Και ποια ημέρα, άλλωστε, θα ήταν η καταλληλότερη από την ημέρα της γέννησης του μεγάλου Λεονάρντο Ντα Βίντσι;

Από τα παιδικά του χρόνια, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι έδειξε δείγματα της ευφυΐας και του καλλιτεχνικού του ταλέντου, με αποτέλεσμα, στα δεκατέσσερά του, να ξεκινήσει να μαθητεύει στο εργαστήριο του φλωρεντίνου ζωγράφου και αρχιτέκτονα Αντρέα Ντελ Βερόκιο, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1480. Εκεί, ασχολήθηκε, αρχικά, με τη γλυπτική και έπειτα με τη ζωγραφική. Σε μόλις έξι χρόνια μαθητείας, είχε φτάσει σε διδασκαλικό επίπεδο στη ζωγραφική και έτσι, ήδη από τη δεκαετία του 1470, το όνομά του είχε καθιερωθεί ως σημαντικού ζωγράφου. Χαρακτηριστικές αυτής της περιόδου είναι δύο δημιουργίες του. Το «Σχέδιο τοπίου στην κοιλάδα του Αρνου», το πιο πρώιμο γνωστό έργο του καλλιτέχνη και «Η Παναγία με το Γαρύφαλλο» (1478 – 1480) που θεωρείται ο πρώτος του ανεξάρτητος πίνακας.

Θέλοντας να κάνει ένα νέο ξεκίνημα, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι μετακομίζει στο Μιλάνο και λαμβάνει την πρώτη του παραγγελία από την αδελφότητα των φραγκισκανών μοναχών. Πρόκειται για την «Παναγία των βράχων», ένα έργο που τον καθιέρωσε ως ζωγράφο και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της τεχνικής του σφουμάτο, του περάσματος, δηλαδή, από τους φωτεινούς στους σκιερούς τόνους στον πίνακα. Αυτή η τεχνική, κατά πολλούς, επινοήθηκε από τον ίδιο τον Ντα Βίντσι και αποτελεί μία από τις τέσσερις βασικές τεχνικές ζωγραφικής, την περίοδο της Αναγέννησης.

Την περίοδο 1487 – 1490 έγινε μέλος της αυλής του ηγεμόνα του Μιλάνο, Λουδοβίκου Σφόρτσα, προσφέροντας τις υπηρεσίες του ως μηχανικός, ζωγράφος και γλύπτης. Τότε, καθιερώθηκε ως προσωπογράφος με το πορτρέτο «Η Κυρία με την ερμίνα», ενώ παράλληλα εργάστηκε ως σύμβουλος αρχιτέκτονας στον καθεδρικό ναό του Μιλάνο και ξεκίνησε έντονες μελέτες γύρω από την ανθρώπινη ανατομία και φυσιολογία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο «Ανθρωπος του Βιτρούβιου», που απεικονίζει μία γυμνή αντρική φιγούρα σε δύο αλληλοκαλυπτόμενες θέσεις, με τα μέλη του ανεπτυγμένα, και συγχρόνως εγγεγραμμένη σε έναν κύκλο και ένα τετράγωνο. Το σχέδιο αποδεικνύει τη βαθιά κατανόηση του Λεονάρντο γύρω από την έννοια της αναλογίας και μαζί με τις σημειώσεις του, που το συνοδεύουν, συχνά ονομάζονται «Κανόνας των Αναλογιών». Το έργο του αυτό χρονολογείται γύρω στο 1490.

Το 1495, έλαβε μία παραγγελία από τον Λουδοβίκο Σφόρτσα για να ετοιμάσει έναν πίνακα που έμελλε να αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα και πολυτιμότερα έργα στην Ιστορία της Τέχνης. Ο λόγος για τον Μυστικό Δείπνο, μία τοιχογραφία που συνέθεσε με τέμπερα πάνω σε τοίχο από ασβεστοκονίαμα στο μοναστήρι Σάντα Μαρία ντε λε Γκράτσιε και χρειάστηκε τρία χρόνια για να την ολοκληρώσει.

«Μερικές φορές, στεκόταν εκεί από τα χαράματα μέχρι τη δύση του ηλίου, χωρίς να αφήσει καθόλου το πινέλο, ξεχνώντας να φάει και να πιει, ζωγραφίζοντας ακατάπαυστα. Αλλες φορές πάλι, είχε δύο, τρεις ή τέσσερις μέρες να αγγίξει το πινέλο και περνούσε πολλές ώρες την ημέρα όρθιος μπροστά στο έργο του, με τα χέρια διπλωμένα, εξετάζοντας και σχολιάζοντας τις φιγούρες». Αυτές είναι οι μαρτυρίες ενός από τους θεατές που τον παρακολουθούσαν, καθώς ετοίμαζε το έργο του .

Το 1499, ο Λουδοβίκος Σφόρτσα ηττήθηκε από τους Γάλλους και έτσι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι παίρνει ανά χείρας το καβαλέτο και το ταλέντο του και μεταβαίνει τελικά στη Βενετία. Εκεί καταλαμβάνει τη θέση του στρατιωτικού συμβούλου του Καίσαρα Βοργία το 1502. Τον Μάρτιο του επόμενου χρόνου, επιστρέφει στη Φλωρεντία, όπου ο έμπορος μεταξιού Φραντσέσκο ντελ Τζιοκόντο του ζητά να ζωγραφίσει τη σύζυγό του, Λίζα ντελ Τζιοκόντο. Και έτσι ο Ντα Βίντσι καταπιάστηκε με έναν πίνακα που συγκλόνισε κυριολεκτικά τον κόσμο, τόσο με την ποιότητά του όσο και με τα ερωτήματα που γεννήθηκαν γύρω από αυτόν. Φυσικά και δεν πρόκειται για άλλον από την περίφημη «Μόνα Λίζα» που έγινε παγκοσμίως γνωστή με το αινιγματικό της μειδίαμα.

Το 1516, ο Λεονάρντο έλαβε την πρόσκληση του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου Α’ να εργαστεί ως ζωγράφος της βασιλικής αυλής και έτσι ξεκίνησε για ένα μεγαλύτερο ταξίδι απ’ ότι συνήθως. Εφτασε, λοιπόν, στην κεντρική Γαλλία, στην πόλη Αμπουάζ και στέγασε το εργαστήριο και την ακολουθία του στον πύργο του Clos Lucé. Σήμερα, το Clos Lucé είναι ένα μουσείο αφιερωμένο στον Λεονάρντο Ντα Βίντσι και περιλαμβάνει σαράντα μοντέλα των διάφορων μηχανών που ο ίδιος σχεδίασε. Σίγουρα θα μπορούσαν να γεμίσουν βιβλία ολόκληρα με το πολυδιάστατο έργο αυτού του πολυμαθή και πολύτεχνου ανθρώπου. Γι’ αυτό και η συνολική προσφορά του στον χώρο του πολιτισμού και της γνώσης είναι αναγνωρισμένη παγκοσμίως. Χρόνια πολλά, λοιπόν, στην τέχνη! Χρόνια πολλά σε όλους τους φιλότεχνους αναγνώστες της «Π»! Χρόνια πολλά σε όλους μας!

Της ΕΥΔΟΚΙΑΣ ΝΕΦΕΛΗ, συγγραφέα