Η ιατρική εκπαίδευση του μέλλοντος και ο ρόλος των ιατρικών σχολών

Η ιατρική εκπαίδευση βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση αλλαγών και οι ιατρικές σχολές ξεκινούν καινοτόμα προγράμματα σπουδών, προκειμένου να ετοιμάσουν τους νέους γιατρούς στο αναδυόμενο σύγχρονο μοντέλο παροχής ιατρικής φροντίδας.

Η ιατρική γνώση σήμερα είναι δεκαπλάσια αυτής που είχαμε 20 χρόνια νωρίτερα και η ευκολία της προσέγγισης αυτής της γνώσης με τη βοήθεια της τεχνολογίας καθιστά τη στείρα απομνημόνευση γνώσεων παρωχημένη. Ο μελλοντικός γιατρός θα αντικαταστήσει το στηθοσκόπιο με ένα τάμπλετ ή ένα κινητό τηλέφωνο που χωράει στην τσέπη της άσπρης μπλούζας. Η παθητική μετάδοση γνώσης με διαλέξεις δεν αποτελεί πλέον τον ιδανικό τρόπο διδασκαλίας. Με μέσα διαδραστικά, οι φοιτητές θα πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες διαρκούς αναζήτησης (διά βίου μάθησης) και ανάλυσης της νέας γνώσης.

Επιπλέον οι ασθενείς σήμερα πάσχουν μεν από βαρύτερες νόσους, λόγω και του μεγάλου χρόνου επιβίωσης – ο καρκίνος τείνει να μετατραπεί πλέον σε χρόνιο νόσημα, η ενδονοσοκομειακή παραμονή τους όμως έχει μειωθεί σημαντικά και η πλειοψηφία τους αντιμετωπίζεται σε επίπεδο εξωτερικών ιατρείων. Στο άμεσο μέλλον οι ιατρικές αποφάσεις και ο καθορισμός της θεραπευτικής αγωγής θα γίνεται από μια συντονισμένη ομάδα (team based care) και όχι από έναν γιατρό, που με τη βοήθεια της τεχνολογίας θα εφαρμόζει τη βασισμένη σε αποδείξεις τεκμηριωμένη τρέχουσα «νέα γνώση» (evidence based information).

Για να ανταποκριθούμε στις αλλαγές αυτές, οι φοιτητές θα πρέπει να εκπαιδευθούν στη συλλογή και στην ανάλυση της πληροφορίας, σε μεθόδους εφαρμογής της τεκμηριωμένης «νέας γνώσης», ενώ παράλληλα θα πρέπει να αναπτύσσουν κλινικές δεξιότητες από το πρώτο έτος σπουδών σε επίπεδο εξωτερικών ιατρείων.

Με τη χρήση του Διαδικτύου καταργούνται τα στενά τοπικά όρια των ιατρικών σχολών. Κέντρα αριστείας και εξειδικευμένοι καθηγητές μπορούν να μεταδώσουν τη γνώση και εμπειρία τους με διαδικτυακή διδασκαλία κατόπιν δημιουργίας πρωτοκόλλων συνεργασίας μεταξύ των υφιστάμενων ιατρικών σχολών παγκοσμίως. Με αυτόν τον τρόπο διδασκαλίας ο φοιτητής και ο ειδικευόμενος έρχονται σε επαφή με κορυφαίους εκπαιδευτές του συγκεκριμένου αντικειμένου κερδίζοντας χρόνο και εκμεταλλευόμενοι πόρους άλλων ιατρικών σχολών. Στο προσεχές μέλλον είναι πολύ πιθανό χειρουργικές επεμβάσεις με τη χρήση των ρομπότ να γίνονται με την καθοδήγηση εξειδικευμένων χειρουργών από μακριά (εγχείρηση Lindbergh), δίδοντας τη δυνατότητα σε φοιτητές και ειδικευομένους, ενώ βρίσκονται στη χώρα τους, να εκπαιδεύονται. Ολες αυτές οι αλλαγές θα τροποποιήσουν τον μελλοντικό σχεδιασμό των ιατρικών σχολών καθώς και την εκπαίδευση κατά τη διάρκεια της ειδικότητας.

Εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στη διδασκαλία και στην εκμάθηση δεξιοτήτων θα επιτρέψουν την εκπαίδευση σε ασφαλές και ήρεμο περιβάλλον. Αυτή η αλληλεπιδραστική διδασκαλία αυξάνει την αυτοπεποίθηση των φοιτητών πριν από την πρώτη επαφή τους με αληθινούς ασθενείς. Με σαφείς στόχους, με τη χρήση των εφαρμογών αυτών οι μελλοντικοί φοιτητές θα απελευθερωθούν από την προκαθορισμένη από πλευράς χρόνου και χώρου επιμόρφωση των σημερινών προγραμμάτων σπουδών και θα προχωρούν βάσει της ατομικής προόδου που σημειώνουν. Επιπλέον, κατάλληλη χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης θα βοηθήσει τους εκπαιδευτές που χειρίζονται μεγάλους αριθμούς φοιτητών να εφαρμόσουν προσαρμοσμένη – εξατομικευμένη διδασκαλία ανάλογα με τις ανάγκες και τις αδυναμίες του κάθε φοιτητή.

Η εξατομικευμένη ιατρική φροντίδα θα αποτελέσει ασφαλώς σημαντική βάση πρόληψης, διάγνωσης και θεραπείας, η οποία θα στηρίζεται στη λεπτομερή ανάλυση του γονιδιώματος. Ο ασθενής θα αντιμετωπίζεται ως πρόσωπο και όχι ως μέρος ενός ομαδοποιημένου πρωτοκόλου. Ωστόσο, το συγκεκριμένο θέμα είναι εξαιρετικά ιδιαίτερης δυσκολίας στον χειρισμό του, θα πρέπει να γίνεται οργανωμένα από ομάδες ειδικών, υπό την άμεση επίβλεψη των γιατρών. Οποιαδήποτε διαφορετική ενασχόληση με το θέμα σίγουρα θα αποβεί σε βάρος των ασθενών.

Βασική στρατηγική για την προώθηση της ιατρικής εκπαίδευσης στη χώρα μας είναι η εκπαίδευση των εκπαιδευτών. Τα μέλη ΔΕΠ των ιατρικών σχολών θα πρέπει να ενημερώνονται για τις τρέχουσες τάσεις, τα εργαλεία και την πολιτική της ιατρικής βιομηχανίας, ώστε να είναι ικανά να εκπαιδεύουν αποτελεσματικά τους νέους γιατρούς. Είναι επιτακτική η ανάγκη οι ιατρικές σχολές να επενδύουν στην εκπαίδευση των μελών τους στις νέες τεχνολογίες.

Η λύση του «brain drain» δεν είναι το «brain gain», αλλά η στόχευση και η κατάκτηση των ευρωπαϊκών ιατρικών, πανεπιστημίων, νοσοκομείων, κλινικών κ.λπ. Η Ελλάδα βρίσκεται μέσα στις 10 χώρες του κόσμου που παράγουν την καλύτερη και πλέον ποιοτική ιατρική εκπαίδευση. Κατατάσσεται μεταξύ χωρών όπως η ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία, η Γερμανία. Επομένως, πέραν των κονδυλίων που εισρέουν στα πανεπιστήμια από την Ευρώπη υπό τη μορφή επιδοτήσεων σε ερευνητικά έργα, η Ελλάδα δικαιούται να απαιτήσει από την Ευρώπη την οικονομική ενίσχυση όλων των Ελληνικών πανεπιστημίων.

Συνοψίζοντας, τα επόμενα χρόνια στη διδασκαλία των φοιτητών Ιατρικής θα ζήσουμε την εποχή της ιατρικής προσομοίωσης, της εικονικής και της επαυξημένης πραγματικότητας. Η χρήση των ιατρικών βιβλίων θα περιορίζεται καθημερινά και θα αυξάνεται αυτή των ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων. Η διδασκαλία εξ αποστάσεως και η χρήση των webinars και των διαδικτυακών μαθημάτων φαίνεται θα εξαπλωθεί. Θα καταστεί επιτακτική η, παράλληλα με την ιατρική κατάρτιση, ανάπτυξη δεξιοτήτων που αφορούν την επικοινωνία με τον ασθενή και την εργασία κάτω από συνθήκες stress. Οι φοιτητές πλέον θα πρέπει να επεξεργάζονται και να αναλύουν διαδικτυακές πληροφορίες με βάση το συγκεκριμένο πρόβλημα του ασθενούς (problem based learning), ενώ η ιατρική εκπαίδευση θα γίνεται διαρκώς πιο εξειδικευμένη.

Τα ιατρικά θέματα είναι από τα πλέον σύγχρονα και τα πλέον εξειδικευμένα. Η λύση του βασίζεται στην πολιτική βούληση και τελικώς εξαρτάται από μείζονες πολιτικές αποφάσεις, που αφορούν το μέλλον όλων μας. Συνεπώς πολιτικοί παλαιών απόψεων και παρωχημένων ιδεολογιών εκ των πραγμάτων αδυνατούν να συλλάβουν και να δώσουν εκείνες τις λύσεις που θα σηματοδοτήσουν μία αναπτυξιακή στρατηγική σε όφελος της ιατρικής εκπαίδευσης και τελικώς σε όφελος των ασθενών.

Ο κ. Οδυσσέας-Ιωάννης Ζώρας είναι διευθυντής, καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας στο ΠαΓΝΗ,  μέλος του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας (ESSO), πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης.