Στις 2 Μαΐου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την πρότασή της για τον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό 2021-2027, από τον οποίο οι δύο παραδοσιακές πολιτικές της, η Πολιτική Συνοχής (δηλαδή τα προγράμματα ΕΣΠΑ) και η Κοινή Αγροτική Πολιτική-ΚΑΠ (το αγροτικό ΕΣΠΑ και οι λοιπές επιδοτήσεις προς τους αγρότες), από τις οποίες επωφελείται ιδιαίτερα η χώρα μας, προτάθηκαν μειωμένες σε σχέση με το παρελθόν.
Πριν από λίγες μέρες όμως η Ε.Ε. ανακοίνωσε την πρότασή της για τους κανονισμούς των προγραμμάτων ΕΣΠΑ για την περίοδο 2021-2027 και παράλληλα την κατανομή των πόρων ανά χώρα.
Παρά τη μείωση του συνολικού φακέλου της Πολιτικής Συνοχής κατά 7%, η Ελλάδα επωφελείται από μια καθαρή αύξηση πόρων της τάξης του 8% σε σχέση με το ΕΣΠΑ 2014-2020 που υλοποιείται σήμερα. Το ποσό που αναλογεί στη χώρα μας σύμφωνα με την πρόταση της Ε.Ε. είναι 19,2 δισ. ευρώ (τιμές 2018) ή 21,7 δισ. ευρώ (σε τιμές 2021 όταν και θα ξεκινήσουν τα προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027).
Θα ακολουθήσει βέβαια μια δύσκολη διαδικασία διαπραγμάτευσης πριν αποφασιστεί οριστικά τόσο ο συνολικός προϋπολογισμός όσο και οι κατανομές ανά χώρα.
Σε ό,τι αφορά τον συνολικό προϋπολογισμό, κυρίως η Αριστερά, οι Πράσινοι και οι Σοσιαλιστές στο Ευρωκοινοβούλιο, όπως επίσης η Ελλάδα και άλλες χώρες στο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ασκούν πίεση τόσο για συνολική αύξηση όσο ειδικότερα και για αύξηση της Πολιτικής Συνοχής και της ΚΑΠ. Εδώ οι συσχετισμοί δεν είναι ευνοϊκοί, καθώς οι χώρες του Βορρά και η πλειοψηφούσα ευρωομάδα των Συντηρητικών πιέζουν στην αντίθετη κατεύθυνση.
Ας εξετάσουμε όμως τα πράγματα σε σχέση με την κατανομή των πόρων της Πολιτικής Συνοχής.
Και εδώ θα ακολουθήσει προφανώς δύσκολη διαπραγμάτευση μέχρι την οριστικοποίησή τους αλλά με πολύ καλύτερους όρους εκκίνησης για τη χώρα μας.
Αυτό συμβαίνει κυρίως εξαιτίας των κριτηρίων κατανομής των πόρων της Πολιτικής Συνοχής.
Μέχρι και το τρέχον ΕΣΠΑ 2014-2020 χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά το κριτήριο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάθε περιφέρειας της Ε.Ε. σε σχέση με τον κοινοτικό μέσο όρο.
Το υπουργείο Οικονομίας πίεζε όλο το προηγούμενο διάστημα για εισαγωγή νέων κοινωνικών και χωρικών δεικτών προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε περιφέρειας και οι ενδοπεριφερειακές-κοινωνικές ανισότητες με στόχο μια κοινωνικά και χωρικά δικαιότερη κατανομή.
Για όποιον γνωρίζει τον τρόπο λειτουργίας της Ε.Ε. είναι κατανοητό ότι τα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς ενισχύθηκαν αναμφίβολα από το γεγονός της πλήρους απορρόφησης των πόρων του ΕΣΠΑ 2007-2013 και της κορυφαίας απορρόφησης των πόρων του ΕΣΠΑ 2014-2020 καθώς η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα στην πράξη πάντα δίνουν πρόσθετο βάρος στην όποια επιχειρηματολογία.
Στις Βρυξέλλες τα πράγματα ωρίμασαν καθώς εκτός από την ελληνική κυβέρνηση, άλλες χώρες αλλά και διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, παρακινούσαν για μια περισσότερο ολιστική προσέγγιση στην περιγραφή του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος των περιφερειών της Ε.Ε με ενισχυμένο τον κοινωνικό πυλώνα.
Από την άλλη, το βάρος υποδοχής και ενσωμάτωσης μεταναστών και προσφύγων σε συνδυασμό με την έλλειψη αλληλεγγύης στο ζήτημα κυρίως από τα κράτη του Βίζεγκραντ δεν μπορούσαν να περάσουν χωρίς απάντηση από την Ε.Ε.
Για πρώτη φορά λοιπόν, η πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει εκτός από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (που παραμένει το βασικό κριτήριο), το ποσοστό ανεργίας (ιδίως των νέων), το επίπεδο εκπαίδευσης του πληθυσμού, το επίπεδο έκθεσης των περιφερειών στην κλιματική αλλαγή αλλά και τον αριθμό υποδοχής και ενσωμάτωσης προσφύγων και μεταναστών.
Το σημαντικό λοιπόν στην πρόταση της Ε.Ε. είναι ότι η Ελλάδα επωφελείται συνολικά ως χώρα από όλα τα παραπάνω κριτήρια, ανεξάρτητα από την κατάληξη της διαπραγμάτευσης σχετικά με το βάρος κάθε κριτηρίου στην κατανομή των πόρων.
Και μάλιστα κατά τα φαινόμενα θα πετύχει δικαιότερη κατανομή των πόρων μεταξύ των δεκατριών περιφερειών της χώρας σε σχέση με το τρέχον ΕΣΠΑ.
Το υπουργείο Οικονομίας έχει βέβαια ήδη αναπτύξει διάφορα εργαλεία για να ενισχύσει αδικημένες κατά την κατανομή των πόρων του ΕΣΠΑ 2014-2020 περιφέρειες. Προφανώς το ίδιο θα πράξει (αν χρειαστεί) και στο μελλοντικό ΕΣΠΑ, έχοντας όμως μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων και λιγότερες ανισομέρειες.
Ως Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ εξετάζουμε ήδη προσεκτικά τις σχετικές προβλέψεις των κανονισμών και αναλύουμε διάφορα σενάρια προκειμένου να είμαστε προετοιμασμένοι για τη διαπραγμάτευση των επόμενων μηνών. Στόχος, η μεγαλύτερη δυνατή αύξηση των κρίσιμων για την ελληνική οικονομία πόρων αλλά και η βέλτιστη και δικαιότερη κατανομή και αξιοποίησή τους.
*γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ
