Τα Κατάπολα και η Αιγιάλη είναι τα δύο λιμάνια της Αμοργού και μαζί με τη Χώρα αποτελούν τα κυριότερα τουριστικά κέντρα. Διαθέτουν άφθονα, μικρά συγκροτήματα ενοικιαζόμενων δωματίων, ταβέρνες, καφέ και καταστήματα.
Ενας ασφαλτοστρωμένος οδικός άξονας με άφθονες στροφές διατρέχει το νησί απ’ άκρη σ’ άκρη, συνδέοντας τα Κατάπολα με τη Χώρα και την Αιγιάλη.
Παρακλάδια του οδηγούν από το ύψος της Χώρας, ανατολικά, προς Αγία Αννα και τη διάσημη πια Μονή Χοζοβιώτισσας. Ο ίδιος δρόμος, συνεχίζοντας την προς Νότο πορεία του, διασχίζει τα αγροτικά χωριά της Κάτω Μεριάς και ολοκληρώνει την αποστολή του στον κλειστό, σαν λίμνη όρμο της Καλοταρίτισσας.
Η έκπληξη όμως στην Αμοργό δεν είναι οι δρόμοι, αλλά τα άφθονα και συντηρημένα μονοπάτια της, που τα λατρεύουν οι φανατικοί της φίλοι, μονοπάτια που οδηγούν στα πιο κρυφά σημεία του νησιού, εκεί όπου ο χρόνος έχει σταματήσει να κυλά.
Κατάπολα, αυθεντικό χαμόγελο
Το καλωσόρισμα στην Αμοργό έχουν αναλάβει τα Κατάπολα, που μέχρι πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν ένα από τα πιο γραφικά λιμάνια των Κυκλάδων.
Σήμερα είναι ίσως το πιο πολυσύχναστο σημείο του νησιού, με διαρκή κίνηση και έντονη οικοδομική δραστηριότητα.
Ευτυχώς το καλοκαίρι, ο δρόμος που τρέχει κατά μήκος της προκυμαίας κλείνει κι έτσι μπορείτε να απολαύσετε τη βόλτα σας χαζεύοντας τα μικρομάγαζα και τα καΐκια.
Υπάρχουν καταστήματα, ταβέρνες, καφετέριες και ουζερί παραταγμένα στη σειρά, πάνω στην προκυμαία. Λίγο πιο πίσω θα δείτε τους κυκλαδίτικους ναούς του Αγ. Γεωργίου και της Παναγίας, καθώς και υπολείμματα μυκηναϊκών τάφων.
Βόρεια από το λιμάνι, μπροστά από τον οικισμό Ξυλοκερατίδι, ξανοίγεται η ομώνυμη παραλία κι αμέσως μετά το ακρογιάλι Τρεις Ιεράρχες.
Από Τρεις Ιεράρχες, ακολουθώντας για 250 μέτρα το μονοπάτι, θα βγείτε στην παραλία Μάρτεζι, που είναι στρωμένη με πετραδάκι και χοντρή άμμο. Σε μικρή απόσταση ξεχωρίζει πάνω σε μια βράχινη γλώσσα που εισβάλλει στη θάλασσα το κυκλαδίτικο εκκλησάκι του Αγ. Παντελεήμονα.
Χώρα, από τα βάθη του Μεσαίωνα
Η Χώρα της Αμοργού καταγράφεται ως μια από τις πιο αξιόλογες και με σχετικά λίγες σύγχρονες παρεμβάσεις πολιτείες του Αιγαίου.Το χωριό δημιουργήθηκε βαθμηδόν από τον 13ο αιώνα και μετά, γύρω από το βενετσιάνικο κάστρο το οποίο διαφέντευε η οικογένεια των Γκύζη.
Εκκλησίες, ερειπωμένοι ανεμόμυλοι, πλακόστρωτες πλατείες και δεκάδες μικρά και μεγαλύτερα κυβόσχημα σπίτια σχηματίζουν ένα καλαίσθητο αρχιτεκτονικό σύνολο που ευτυχώς είναι άβατο για τα αυτοκίνητα.
Αξέχαστοι θα σας μείνουν οι περίπατοι στα στενά κυκλαδίτικα σοκάκια, κάτω από τα αψιδωτά στεγάδια και τις γραφικές γειτονιές.
Η πιο ενδιαφέρουσα βόλτα πραγματοποιείται από το Πλατεάκι ώς τη Λόζα, που σκιάζεται από έναν θεόρατο ευκάλυπτο και θεωρείται η κεντρική πλατεία της Χώρας. Η είσοδος του κάστρου είναι από τα βόρεια. Σαν βρεθείς μπροστά στις χορταριασμένες πολεμίστρες, όλη η Χώρα απλώνεται με τη λευκή της παρουσία στα πόδια σου.
Από τα εμπορικά καταστήματα της αγοράς μη διστάσετε να προμηθευτείτε ρακόμελο, ξεροτήγανα, εξαιρετικό αμοργιανό μέλι, αλλά και διάφορα τοπικά προϊόντα (όσπρια, ντομάτες, ελιές) που παράγει σε μικρές ποσότητες το νησί. Κάποια από αυτά μάλιστα προέρχονται από πιστοποιημένα βιολογικά κτήματα.
Η Αιγιάλη, τα χωριά και οι παραλίες της
Ο οικισμός της Αιγιάλης (Γιάλη στην ντοπιολαλιά) αγκαλιάζει τον μυχό καλογραμμένου όρμου, 15 χλμ. βόρεια από τη Χώρα. Το χωριό με το μικρό λιμάνι και τις θαυμάσιες παραλίες είναι ένα από τα δημοφιλή, καλοκαιρινά θέρετρα.
Στα γύρω υψώματα κουρνιάζουν μερικά από τα πιο όμορφα, παραδοσιακά και παλαιότερα χωριά των Κυκλάδων. Οδικώς θα προσεγγίσετε τα Θολάρια (6 χλμ. από Αιγιάλη). Στην είσοδο του χωριού όπου σταματά ο δρόμος, δεσπόζει η μεγαλόπρεπη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων.
Ακολουθώντας από την Αιγιάλη, είτε τον ασφάλτινο δρόμο (4 χλμ.) είτε το αναπαλαιωμένο λιθόστρωτο καλντερίμι (45 λεπτά), θα βρεθείτε στη Λαγκάδα, ένα από τα πιο ιδιαίτερα χωριά της Αμοργού. Ακριβώς πάνω από το λιμάνι της Αιγιάλης δεσπόζουν σαν να είναι καρφωμένα στον βράχο, τα χωριά Κάτω και Επάνω Ποταμός, όπου επίσης αξίζει να έρθετε ακολουθώντας το καλντερίμι ή τον ασφάλτινο ανηφορικό δρόμο.
Στο βόρειο μέρος του κόλπου απλώνει το αμμουδερό τόξο της η πολύ καλή και δημοφιλής αμμουδιά του Γιαλού που σκιάζεται από θεόρατα αρμυρίκια. Για περισσότερη ησυχία θα συνεχίσετε προς το μικρότερο ακρογιάλι Φωκιότρυπα. Λίγο πιο μακριά (προσεγγίζεται με χωματόδρομο και στη συνέχεια με μονοπάτι), κρυμμένη από τα μάτια των πολλών, βρίσκεται η αμμουδιά Λεβρωσός, η οποία δεν διαθέτει ομπρελο-ξαπλώστρες και θεωρείται η καλύτερη ίσως παραλία της Αμοργού.
Από Αιγιάλη πηγαίνοντας προς Χώρα, στην τοποθεσία Αγιος Παύλος, θα δείτε τη λευκή γλώσσα από χοντρά βότσαλα να δημιουργεί αντιθέσεις με τα τουρκουάζ νερά! Από εδώ φεύγει το καΐκι για την αντικρινή νησίδα Νικουριά όπου έχουν εντοπιστεί ίχνη κατοίκησης από την 3η χιλιετία π.Χ.
Ο δρόμος που οδηγεί στο νότιο άκρο του νησιού περνά από την αγροτική περιοχή της Κάτω Μεριάς και τα χωριά Καμάρι, Βρούτσι, Ραχίδι, Αρκεσίνη και Κολοφάνα.
Στο Καμάρι έχουν εντοπιστεί ίχνη οικισμού Πρωτοκυκλαδικής Περιόδου, ενώ κοντά στο σημερινό χωριό Αρκεσίνη, στον λόφο Καστέλα, αναπτυσσόταν η πρωτοκυκλαδική Ακρόπολη της Αρκεσίνης, σε σημείο με εξαιρετική θέα.
Από το Καμάρι ένας βατός χωμάτινος δρόμος οδηγεί στη μικροσκοπική παραλία Μούρου, όπου υπάρχει και ταβέρνα.
Από το χωριό Κολοφάνα θα κατηφορίσετε προς τη μικροσκοπική ακρογιαλιά Παραδείσια (ψιλό βότσαλο και άμμος), με τα ερείπια παλαιοχριστιανικής εκκλησίας, τα ρηχά, διάφανα νερά και την παχιά σκιά από τη συστάδα των 3-4 αρμυρικιών που θα πρέπει να είστε πολύ τυχεροί για να τα βρείτε ελεύθερα (υπάρχει καντίνα).
Στον Νότο, ο δρόμος, αφού περάσει από το ναυάγιο του πλοίου «Ολυμπία», τερματίζει στον απάνεμο αμμουδερό αλλά όχι και ερημικό όρμο της Καλοταρίτισσας (20 χλμ. από Χώρα).
Αν ο καιρός το επιτρέπει, από εδώ θα περάσετε απέναντι, στη νησίδα Κραμπούσα ή Γραμβούσα, με εκδρομικό πλοιάριο που πραγματοποιεί καθημερινά δρομολόγια ανά μία ώρα.
Αθέατη Αμοργός
Τα μονοπάτια της Λαγκάδας: Από τον χώρο στάθμευσης στο χωριό Λαγκάδα μπορείτε να ακολουθήσετε το φαρδύ καλντερίμι που ανηφορίζει για την ενδοχώρα.
Στα 250 μέτρα το μονοπάτι διακλαδίζεται. Αριστερά οδηγεί στην εκκλησούλα του Παντελεήμονα στον Δρυ (500 μέτρα), ενώ δεξιά συνεχίζει για ακόμη 300 μέτρα όπου και πάλι διακλαδίζεται. Δεξιά τραβά ανηφορικά για Θεολόγο (3 χλμ.) και Σταυρό (6 χλμ.), ενώ αριστερά για Παναγιά Επανοχωριανή (500 μέτρα).
Διαδρομές εύκολες, βατές, σωστά σηματοδοτημένες, κατάλληλες για όλους, αρκεί να φοράτε καπέλο, κλειστά παπούτσια και να έχετε μαζί σας άφθονο νερό.
Κεντήματα στον βράχο: Στα μέσα περίπου της διαδρομής Χώρα – Αιγιάλη, θα δείτε δεξιά έναν στενότερο δρόμο που τρυπώνει στο ορεινό ανάγλυφο και καταλήγει στον έρημο πια οικισμό του Ασφοντυλίτη.
Αυτό είναι το τοπίο της Οξω Μεριάς, όπως λένε οι ντόπιοι, με εκπληκτική θέα. Από εδώ περνά το παλιό καλντερίμι, η λεγόμενη «Μεγάλη Στράτα», που συνέδεε την Αιγιάλη με τη Χώρα.
Στον Ασφοντυλίτη, με λίγο παρατηρητικό βλέμμα, θα προσέξετε πάνω στα βράχια διάφορες βραχογραφίες που σκαλίστηκαν πριν από 80-90 χρόνια από τον Μιχάλη Ρούσσο, ένα ανάπηρο βοσκόπουλο που έζησε όλη του τη ζωή εδώ, στην πιο άγρια και άγονη γωνιά της Αμοργού.
