Οσο και να ψάξουν οι Σκοπιανοί, πλάκα με 13 στίχους του Ομήρου δεν θα βρούνε στο έδαφός τους. Βρήκαμε εμείς στην Ολυμπία. Είναι από τη ραψωδία ξ. Αλλά και από τη ραξωδία ψ να ήταν, τα ίδια θα καταλαβαίναμε. Εν πάση περιπτώσει, είναι στίχοι του Ομήρου. Εχετε εσείς τέτοια πλάκα; Οχι. Πλάκα έχετε.
Το εύρημα, λέει, ανάγεται στον 2ο ή στον 3ο αιώνα και είναι της ρωμαϊκής εποχής. Οι ρωμαίοι έχουν καταλάβει τα ελληνικά εδάφη, έχουν φτιάξει αυτοκρατορία και ακόμα ρίχνουν χριστιανούς στα λιοντάρια. Οχι της Νεμέας, τα αφρικάνικα που φέρνουν από τις κτήσεις. Ο Κωνσταντίνος δεν έχει ακόμα δει το Εν Τούτω Νίκα υπό τύπον οράματος, πριν την τελική μάχη που θα του επιτρέψει να γίνει κυρίαρχος της Ρώμης. Η ελληνική γλώσσα ωστόσο παραμένει κυρίαρχη δύναμη στον τόπο της και αξιοσέβαστη από τους κατακτητές, οι ποιητές των οποίων, άλλωστε, εμπνέονται από τον Ομηρο και φτιάχνουν τα δικά τους έπη, τα οποία συμπυκνώνουν και εξελίσσουν το εθνικό αφήγημα ως ιδεολόγημα, πολιτισμική αποσκευή, αξιακή ναυαρχίδα, γλωσσικό υπόδειγμα, νανούρισμα αλλά και κατηχητή. Στους χρόνους εκείνους η φιλολογική παραγωγή ήταν πολλαπλής χρήσης. Αλλά ειδικά τα ομηρικά έπη ήταν κάτι πολύ παραπάνω από αυτό. Ηταν ένα είδος συνεκτικού ιστού των ελληνικών φυλών μεταξύ τους και σε σχέση με το παρελθόν αλλά και το παρελθόν του πολιτισμού. Παραλλαγές των ελληνικών μύθων συναντάς στην παράδοση και άλλων λαών. Το ερώτημα ποιός τους έφτιαξε πρώτος, μας οδηγεί στα δύσβατα πεδία της ψυχανάλυσης, που ερευνούν τις μήτρες του μύθου ως αρχέγονη σημειολογική εγγραφή στο υποσυνείδητο. Καταλήγουν ότι ορισμένα πρότυπα σχήματα σημαίνουν στο μυαλό καθενός το ίδιο πράγμα, με σημείο εκκίνησης τις προ-πολιτισμικές εποχές. Περίπλοκο.
Ηδη στον 2ο ή στον 3ο αιώνα, ο πολιτισμός και η τεχνολογία έχουν προχωρήσει, αλλά ο Ομηρος παραμένει πατήρ πάντων, ακόμα και του πολέμου. Τα έπη του αποτελούν σπονδυλική στήλη της παιδείας, του συλλογικού ήθους, της φυλετικής συνείδησης, της σχέσης με το θείον, των παραδόσεων. Εχει προηγηθεί μια οργιαστική περίοδος πνευματικής παραγωγής στην Αθήνα και άλλες πόλεις, με άνθηση των τεχνών, της φιλοσοφίας, των επιστημών, των τεχνικών της σκέψης, της πολιτικής και πολιτειακής οργάνωσης. Αλλά υπάρχει μια σοβαρή πρακτική δυσκολία: Η τεχνολογία δεν έχει ακόμα προχωρήσει έτσι που οι πρόοδοι του πνεύματος να διαχυθούν ως δυνητικό κτήμα καθενός. Οι πάπυροι δεν είναι για όλους, οι πλάκες δεν προσφέρονται για διεξοδικές εγγραφές και χρήσεις. Και μένει μόνο η προφορικότητα, η οποία είναι δαιμονικά αποτελεσματική όταν αποτελεί μόνο εργαλείο και μόνη ελπίδα για διατήρηση της παράδοσης, συνεννόηση, συνεργασία και αμοιβαία εξέλιξη.
Οι συγκεκριμένοι στίχοι εμφανίζουν τον Οδυσσέα να μιλάει στον Εύμαιο, τον χοιροβοσκό που συνέβαλε να διατηρηθεί η πατρώα περιουσία κατά τα χρόνια της απουσίας του βασιλιά στο μπρέιν ντρέιν της εποχή του. Ισως η επιλογή είναι ένας ύμνος στην πίστη και την παράδοση. Ο βασιλιάς θα είχε χάσει τα πάντα χωρίς τον βουκόλο της υπαίθρου που θυμάται, τιμά και προστατεύει, συνεπώς, όσο ψηλά κι αν ανεβαίνεις, να μην αποκόπτεσαι από το χώμα που σε γέννησε, αλλά κι εσείς οι ταπεινοί να υπηρετείτε τους βασιλείς, γιατί η εξουσιαστική δομή συμβάλλει στη διατήρηση της συνοχής μας και τη διάσωση της φυλής μας.
Σήμερα έχουν αλλάξει κάπως τα πράγματα. Η διάδοση των γραπτών μνημείων και ο πολιτισμός του κειμένου είναι παιχνιδάκια. Μόνο που το κείμενο δεν έχει και πολύ μεγάλη σημασία, καθώς ρομποτοποιείται η σκέψη και η λειτουργία μας, άρα και 13 στίχοι ποιήματος θα θεωρούνταν κατεβατό. Τώρα που βρήκαμε αυτούς τους αρχαίους 13, ευκαιρία να επανακαλύψουμε σε τι χρειάζονται οι Οδυσσείς, οι όμηροι και οι πλάκες, πέραν του να πλακώνουμε τους Σκοπιανούς.
