Η λέξη “πόλη” (στα νέα ελληνικά) υποδηλώνει τη μεγάλης έκτασης δομημένη περιοχή. Τον, βάσει σχεδίου ή άνευ αυτού, οικιστικό χώρο που παράλληλα είναι και μια κοινωνική οντότητα η οποία λειτουργεί, αναπτύσσεται και επεκτείνεται στη βάση -πάλι- ενός υποτιθέμενου σχεδίου (είτε υπάρχει είτε όχι). Που διαθέτει υποδομές, δίκτυα, κοινωφελείς υπηρεσίες, και φυσικά αντιπαραβάλλεται ως οργανωμένη δομή στη χαοτική και “άναρχη” φύση η οποία διέπεται από τους δικούς της νόμους. Και στο συλλογικό υποσυνείδητο -τουλάχιστον για την ελληνική πραγματικότητα- είναι συχνά η “ζούγκλα του μπετόν”, η “βρόμικη τσιμεντούπολη”, το υποβαθμισμένο περιβάλλον, ο υπαίτιος της αποξένωσης, ο εφιάλτης του συνωστισμού, το μίζερο σκηνικό μιας εξίσου μίζερης καθημερινότητας.
Βέβαια, παρόμοια αίσθηση μπορεί να αποκομίζουν και οι Νεοϋρκέζοι από την πόλη τους στις ώρες του traffic jam στο Μανχάταν. Και οι Λονδρέζοι κατά το peak hour του υπόγειου, όταν επιστρέφουν στα σπίτια τους στις υποβαθμισμένες γειτονιές του βόρειου Λονδίνου στις έξι και μισή το απόγευμα, κάθε απόγευμα, ύστερα από μια εξοντωτική ημέρα σε κάποια χαμηλόμισθη θέση εργασίας.
Το ερώτημα είναι κάπως αφελές, ίσως και λίγο παιδαριώδες, αλλά δεν παύει να είναι ουσιαστικό: Υπάρχει πόλη με πραγματικά ευτυχισμένους κατοίκους; Οι στατιστικές -οι αριθμοί, δηλαδή- λένε ότι υπάρχει. Ή ότι είναι δυνατόν να υπάρξει. Το πιο σημαντικό είναι να υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να είναι φιλικό στις ανθρώπινες ανάγκες, βιοποριστικές, υλικές, πνευματικές, το αστικό περιβάλλον και αυτό δεν είναι βέβαια θέμα τύχης, συγκυρίας, φυσικής επιλογής ή κάποιας άλλης αιτίας πλην της πολιτικής βούλησης, ενδεχομένως και της τεχνογνωσίας, για να επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος. Από ανοιχτόμυαλους δημάρχους και καλές συγκοινωνίες έως χώρους πολιτισμού, νέα καταστήματα, εστιατόρια και επενδύσεις για τον δημόσιο χώρο, μια πόλη, όπως συνηθίζουμε να λέμε, έχει πάντα πολλά να σου προσφέρει.
Στην κορυφή
Για το Μόναχο, ο στόχος αυτός επετεύχθη και μάλλον είναι δευτερευούσης σημασίας η μεθοδολογία του επιτεύγματος, αν ακολουθήθηκε δηλαδή εξ αρχής συγκεκριμένος κεντρικός σχεδιασμός ή αν προέκυψε ως προϊούσα κατάσταση μιας διαρκούς διαδικασίας επιμέρους βελτιώσεων. Πέρα από το ότι έχει πολλά να προσφέρει στους κατοίκους και τους επισκέπτες της, η πρωτεύουσα της Βαυαρίας βρίσκεται φέτος στην κορυφή της λίστας των 25 πλέον βιώσιμων πόλεων του κόσμου, ενώ ακόμη τρεις γερμανικές πόλεις, το Βερολίνο, το Αμβούργο και το Ντίσελντορφ, φιγουράρουν στην 20άδα. Στη σχετική ετήσια κατάταξη του βρετανικού περιοδικού «Monocle», το Τόκιο καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση (από την πρώτη μέχρι πέρυσι), καμία πόλη των ΗΠΑ δεν καταλαμβάνει καμία θέση, και η μοναδική πόλη της Βόρειας Αμερικής μεταξύ των 25 είναι το γραφικό Βανκούβερ του Καναδά, κυρίως λόγω της αρμονικής συνύπαρξής του με το φυσικό περιβάλλον.
Οι συντάκτες της έκθεσης αναγνωρίζουν το υψηλό κόστος ζωής στη βαυαρική πρωτεύουσα αλλά επιμένουν πως οι κάτοικοί της παίρνουν πίσω τα λεφτά τους χάρη στις «εξαιρετικές υποδομές της, την άνθηση της οικονομίας της, την εγγύτητά της με τη φύση και την προώθηση του πολιτισμού». Ενδεικτικά, κάνουν μνεία στα δημόσια κολυμβητήρια του Μονάχου και τις συνοδευτικές σάουνές τους σημειώνοντας πως δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις αντίστοιχες κορυφαίες εγκαταστάσεις του ιδιωτικού τομέα. Στην πόλη του 1,5 εκατομμυρίων κατοίκων, η ανεργία είναι μόλις 3,5% και, σε αντίθεση με πολλές άλλες πόλεις -και χώρες ακόμα-, το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο μεταξύ των νέων. Η οικονομία του Μονάχου γνωρίζει άνθηση χάρις στην αυτοκινητοβιομηχανία, τη βιομηχανία μηχανολογικού εξοπλισμού, την πληροφορική και τη βιοτεχνολογία.
Το Τόκιο και η Βιέννη βρίσκονται αντίστοιχα στη δεύτερη και την τρίτη θέση, με την ιαπωνική πρωτεύουσα να συνεχίζει να αναπτύσσεται θεαματικά σε όλους τους τομείς καθώς προετοιμάζεται και για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2020. Η πόλη των 9,5 εκατομμυρίων κατοίκων κερδίζει υψηλή βαθμολογία για τις πρώτης τάξης υπηρεσίες που προσφέρει στους τομείς των συγκοινωνιών, των αγορών, της εστίασης, καθώς και για τη “συνολική αποδοτικότητά” της. Έχει ιδιαίτερη σημασία η κατάταξη του Τόκιο στη δεύτερη θέση, γιατί, όπως επισημαίνουν οι αναλυτές, το παράδειγμα της ιαπωνικής πρωτεύουσας δείχνει πως οι μεγάλες πόλεις δεν είναι κατ’ ανάγκην αφιλόξενες και απρόσωπες. Μετά τη Βιέννη (στην τρίτη θέση), ακολουθούν κατά σειρά η Ζυρίχη, η Κοπεγχάγη, το Βερολίνο, η Μαδρίτη, το Αμβούργο, η Μελβούρνη και το Ελσίνκι.
Power to the people
Όμως τι άλλο πιο σημαντικό και ουσιαστικό θα μπορούσε να προσθέσει βαθμούς βιωσιμότητας σε μια πόλη από τις ίδιες τις ανοιχτές και διαφανείς διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων; Το να μπορούν δηλαδή οι κάτοικοί της να εκφράζονται άμεσα και ανοιχτά, καθορίζοντας αυτοί τις αποφάσεις που αφορούν στην καθημερινή ζωή τους. Η Σκανδιναβία έχει τις προϋποθέσεις για να διεκδικήσει τα πρωτεία (και) σ’ αυτόν τον τομέα.
Παράδειγμα, η Στοκχόλμη, η εικονική πρωτεύουσα της Σουηδίας, οι πολίτες της οποίας καλούνται, μέσα από μια ανοιχτή στον διάλογο διαδικασία, να πουν τον τελευταίο λόγο στη σχεδιαζόμενη κατασκευή του νέου καταστήματος – ναυαρχίδας της Apple μέσα σ’ ένα από τα πιο αγαπημένα και δημοφιλή πάρκα της πόλης, το Κούνγκστραντ – γκάρντεν. Το μοναδικό Applestore στη Στοκχόλμη βρίσκεται σήμερα στο εμπορικό κέντρο Täby Centrum. Η απόφαση του αμερικανικού κολοσσού της τεχνολογίας, στις αρχές του 2016, να ανοίξει δεύτερο κατάστημα εντός του πάρκου δεν έγινε δεκτή με ενθουσιασμό. Οι πολέμιοι της ιδέας υποστηρίζουν ότι θα εμποδίζει την είσοδο σ’ αυτό και ότι θ’ αλλάξει τον χαρακτήρα του μετατρέποντάς το από ανοιχτό και προορισμένο για δημόσια χρήση χώρο, σε ένα εμπορικό mall, καθότι μάλιστα υπάρχει ήδη και λειτουργεί στο εσωτερικό του ένα εστιατόριο της TGI Friday’s. Το σχεδιαζόμενο Applestore θα είναι μεγαλύτερο σε όγκο και εμβαδόν από αυτό. Σε διαδικτυακή ψηφοφορία που έγινε πρόσφατα μέσω του ιστότοπου της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης SVT, το 80% περισσότερων των 7.000 πολιτών ψήφισαν κατά της δημιουργίας του Applestore στο Κούνγκστραντ – γκάρντεν, με μόλις το 14% να λέει “ναι”.
Ανησυχίες έχουν επίσης εκφραστεί από το Γραφείο Πολεοδομικού Σχεδιασμού της Στοκχόλμης για τις ώρες λειτουργίας του καταστήματος, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την ασφάλεια της περιοχής της νύχτα, αν και η Apple διατείνεται πως θα διοργανώνει εκδηλώσεις και εκθέσεις μόνον κάποια απογεύματα. Οι ενστάσεις είχαν ως αποτέλεσμα την αλλαγή των αρχικών σχεδίων και την τροποποίηση των προβλεπόμενων διαστάσεων του φουτουριστικού κτηρίου ώστε να ταιριάζει, τουλάχιστον ως προς το ύψος, με το υπάρχον εστιατόριο, αν και θα είναι μεγαλύτερο σε συνολικό όγκο. Τώρα, οι κάτοικοι της Στοκχόλμης έχουν προσκληθεί να δουν σε μακέτα τη νέα πρόταση για το επίμαχο κατάστημα στο κτήριο της τεχνικής υπηρεσίας της πόλης, αλλά και να στείλουν γραπτώς τις παρατηρήσεις τους στο αρμόδιο γραφείο της πολεοδομίας μέχρι το τέλος της περιόδου διαβούλευσης, στις 12 Σεπτεμβρίου.
