Μια μικρή επιστημονική κοινότητα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ΕΜΠ στο Μέτσοβο μελετά κάθε χρόνο τις ανάγκες και τις δυνατότητες των ορεινών περιοχών της χώρας.
Στα χρόνια της κρίσης, το ζήτημα της ανάπτυξης βρέθηκε στο επίκεντρο και αποτελεί ώς και σήμερα ένα ερώτημα που αναζητά απαντήσεις.
Στο Μέτσοβο, σε μία από τις πιο όμορφες περιοχές της Πίνδου, μια μικρή επιστημονική συλλογικότητα ανανεώνει κάθε χρόνο το ραντεβού για ενδελεχή, επιστημονική προσέγγιση των ορεινών περιοχών, δίνοντας προτάσεις και απαντήσεις.
Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου «Περιβάλλον και ανάπτυξη των ορεινών περιοχών» άνοιξε τις πόρτες του στην «Εφ.Συν.», ανοίγοντας μαζί κι ένα παράθυρο άγνωστο ίσως στην κοινή γνώμη, για την αθόρυβη, αλλά πολύ σοβαρή, επιστημονική δουλειά που γίνεται σήμερα στην ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας.
Οι εγκαταστάσεις κατ’ αρχάς του Μετσόβιου Κέντρου Διεπιστημονικής Ερευνας που ίδρυσε το ΕΜΠ το 1993 ως αντιπροσφορά στη μεγάλη προσφορά των Μετσοβιτών ευεργετών στην ίδρυση του Πολυτεχνείου τον 19ο αιώνα, αποτελούν μια δομή εξαιρετικής αισθητικής και λειτουργικότητας που σέβεται την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου.
Με τη θέα από τα παράθυρα στις κορυφές των βουνών γύρω να κόβει την ανάσα, μια ομάδα περίπου 15 μεταπτυχιακών υποτρόφων, αποφοίτων διαφόρων σχολών, μαζί με τους πανεπιστημιακούς δασκάλους τους, μένει μόνιμα για όλο τον χρόνο στο Μέτσοβο και μελετά την ανάπτυξη των ορεινών περιοχών της χώρας μας.
Με την καθημερινή ζωή τους να αποκτά χαρακτηριστικά ανοιχτής συλλογικότητας και το επίπεδο της διδασκαλίας και της έρευνας να βρίσκεται στο μέγιστο, διαμορφώνεται στην πράξη ένα πραγματικά πρωτότυπο ακαδημαϊκό πείραμα, με διεθνή αντίκτυπο.
Ως μεταπτυχιακό πρόγραμμα έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο εκπαιδευτικό κενό που είναι ακριβώς η μελέτη του μεγαλύτερου μέρους της ελληνικής επικράτειας, όπως είναι τα βουνά της και οι άνθρωποι που ζουν εκεί.
Στηρίζεται στη διεπιστημονικότητα μέσα από την οποία αντιμετωπίζονται όλες οι προκλήσεις της ζωής στις ορεινές περιοχές, ενώ κύριο «εργαλείο» αποτελεί η βιωματική εκπαίδευση.
Νέα γνώση
Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες γνωρίζουν την Ηπειρο εκ των έσω, ακόμα και στον βαρύ χειμώνα που χαρακτηρίζει την περιοχή, μαζί με όλες τις δυσκολίες της, όπως η ερημιά ή οι δυσκολίες προσπέλασης, αλλά και με την ευκαιρία της προσέγγισης κοινοτήτων που επιμένουν και αγωνίζονται παρά τις αντιξοότητες.
Με αυτή τη βάση και κινούμενοι από το «σπίτι» τους στο Μέτσοβο στις περιοχές που επιλέγονται κάθε φορά, παράγουν κυριολεκτικά νέα γνώση, ενισχύοντας τις αναπτυξιακές δυνατότητες του τόπου με μετρήσιμα μεγέθη και πρωτότυπα επιστημονικά δεδομένα.
«Η Ελλάδα είναι μια κατ’ εξοχήν ορεινή χώρα, με το 70% του εδάφους της να χαρακτηρίζεται ορεινό. Κι όμως, μέχρι πριν από δέκα χρόνια δεν υπήρχαν οργανωμένες σπουδές στο αντικείμενο των ορεινών περιοχών, όπως σε όλες σχεδόν τις προηγμένες ορεινές χώρες. Αυτό το μεγάλο εκπαιδευτικό κενό ήρθε να καλύψει το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Αλλωστε, το ΕΜΠ διατηρεί στενούς δεσμούς με την Ηπειρο και το Μέτσοβο, πατρίδα των ιδρυτών και μεγάλων ευεργετών του», λέει στην «Εφ.Συν.» ο Δημήτρης Καλιαμπάκος, καθηγητής του ΕΜΠ και συντονιστής του μεταπτυχιακού προγράμματος.
Φέτος η περιοχή που επιλέχτηκε για έρευνα είναι οι Φιλιάτες, με μεγάλες αναπτυξιακές ανισότητες αλλά και ευκαιρίες που μπορούν να αλλάξουν το μέλλον της.
Οι φοιτητές εργάστηκαν επί πολλές ημέρες και σύντομα θα παρουσιάσουν τις προτάσεις και τα συμπεράσματα της έρευνάς τους, ξεκινώντας από την ανάγκη πρόσβασης των κατοίκων σε σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα που τους αφορούν μέχρι το πώς μπορούν να αναπτυχθούν η τοπική παραγωγή, ο θρησκευτικός και περιπατητικός τουρισμός ή να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή φτώχεια.
Μελετώντας στοιχεία της δουλειάς τους, είδαμε να αναδεικνύεται αυτό που βρίσκεται πίσω και πάνω τελικά από την εργασία αυτού του προγράμματος όλα αυτά τα χρόνια στο Μέτσοβο: δεν γίνεται εν κενώ, μακριά από την κοινωνία και τις ανάγκες της, χάριν μόνο ενός τυπικού ακαδημαϊκού προτύπου.
Εδώ, η πραγματικότητα είναι παρούσα και δένεται με την επιστημονική έρευνα. Είναι ο δάσκαλος του χωριού που μιλάει για την ιστορία του, ο αγρότης που ψάχνει τι να καλλιεργήσει, οι μαθητές που απαντούν στο ερώτημα για το πώς βλέπουν το μέλλον τους.
Η ερευνητική εργασία έρχεται στην ουσία να μελετήσει αληθινές προκλήσεις του καιρού μας και να απαντήσει στο πού θα μπορούσε να πατήσει ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας.
Αλλιώτικη εμπειρία
Οπως τονίζει ο κ. Καλιαμπάκος: «Οι προκλήσεις είναι μεγάλες. Η Ελλάδα, σήμερα, συνεχίζει να ασφυκτιά στη μέγκενη μιας βαθιάς κρίσης. Ομως, η ορεινή Ελλάδα υποφέρει από μια διπλή θηλιά. Βρίσκεται, ταυτόχρονα, παγιδευμένη σε μια χρόνια αναπτυξιακή υστέρηση εξαιτίας πολιτικών που την ώθησαν στο περιθώριο. Στόχος μας είναι η ορεινή Ελλάδα να αποφύγει ένα “φτηνό” και, εν τέλει, θνησιγενές μοντέλο ανάπτυξης που θα εξαντλεί τους πόρους, θα απειλεί το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον και θα αλλοιώνει τον χαρακτήρα των τοπικών κοινωνιών των βουνών. Αντιθέτως, αξιοποιώντας τη διεπιστημονικότητα και τις τεχνολογίες αιχμής, θέλουμε να συμβάλουμε, με όλες μας τις δυνάμεις, ώστε η ορεινή Ελλάδα να μπει σε μια τροχιά ολοκληρωμένης ανάπτυξης. Μιας ανάπτυξης που αξιοποιεί και δεν εκμεταλλεύεται. Μιας ανάπτυξης που σέβεται και δεν σπαταλά. Διδασκόμαστε και εμπνεόμαστε στην προσπάθεια αυτή από τις “σκληροτράχηλες” ορεινές κοινωνίες και τον πολιτισμό τους, που είναι πολιτισμός επιβίωσης χιλιετιών».
Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Περιβάλλον και ανάπτυξη των ορεινών περιοχών» περιμένει τις νέες αιτήσεις από αποφοίτους των Πανεπιστημίων που θέλουν να ζήσουν μια διαφορετική εμπειρία.
Τα νέα παιδιά που ολοκληρώνουν φέτος το πρόγραμμα μας αποχαιρετούν με ένα γλυκό στον χώρο όπου μαζεύονται όταν δεν έχουν μάθημα. Κουβαλάνε μαζί τους μια γνώση που η χώρα οφείλει να τους δώσει τον χώρο να την κάνουν και πράξη.
