Τα όρια συμβολίζουν τη σχέση μας με τον κόσμο που μας περιβάλει και τους κανόνες του. Παραδείγματος χάριν, τα όριά μας σχετίζονται με το πόσο δυσκολευόμαστε να αρνηθούμε χατίρια σε αγαπημένους. Τα όρια συνδέονται με την εκτίμηση των συναισθημάτων μας, το πώς θα επιλέξουμε να αντιδράσουμε, το πόσο ανθεκτικοί θα είμαστε στους αποχωρισμούς και πόσο ανεξάρτητοι στις σχέσεις.
«Θέτω όρια» σημαίνει φροντίζω και νοιάζομαι. Η καλοσύνη έχει συνδυαστεί παραπλανητικά με την υπερβολική υποχωρητικότητα και την υπέρμετρη προσφορά. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά έχουν ανάγκη τα όρια και είναι από τα σημαντικότερα μαθήματα που μπορούμε να τους δώσουμε. Αν μάθουμε να σεβόμαστε από μικροί – προσωπικά και γενικά – όρια θα δυσκολευτούμε πολύ λιγότερο αργότερα. Στην καθημερινότητα των παιδιών είναι σημαντικό να υπάρχουν όρια και πρέπει να μάθουν να ζουν με αυτά πριν πάνε σχολείο.
Μετά τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού, όπου οι πρωταρχικές ανάγκες του αναμένεται να ικανοποιούνται, ως γονείς χρειάζεται να αρχίσουμε να θέτουμε όρια. Η οριοθέτηση γίνεται απλά όταν οι γονείς δείχνουν τα όριά τους και επίσης όταν κατανοούν και ονομάζουν τα όρια του παιδιού. Για παράδειγμα, μπορεί να του φορέσουμε τη ζώνη στο αυτοκίνητο εξηγώντας πως καταλαβαίνουμε πόσο δεν του αρέσει, αλλά και ότι χρειάζεται για την ασφάλειά του.
Στη δημιουργία συνείδησης στο παιδί σχετικά με τα «εσωτερικά» του όρια, σημαντικό ρόλο παίζει το πώς νιώθουν οι γονείς με τα προσωπικά όριά τους. Αν δεν καταφέρνουμε να αποσαφηνίσουμε την αληθινή άποψή μας, λέγοντας «όχι» χωρίς ενοχές και «ναι» χωρίς θυμό, το παιδί αντιλαμβάνεται τη δυσκολία μας και πιθανόν να την κληρονομήσει. Επιπροσθέτως, αν δεν αναγνωρίζουμε τα όρια που θέτουν – άμεσα ή έμμεσα – οι άλλοι, ίσως στερούμε από το παιδί μας τη δυνατότητα να μιμηθεί ένα κατάλληλο πρότυπο στο παρόν θέμα.
Στην πλαισίωση «εξωτερικών» ορίων στο παιδί, οι κανόνες κοινής λογικής μας βοηθούν να δημιουργήσουμε όρια. Σε ζητήματα ασφάλειας και σε όσα ενοχλούν χρειάζονται ξεκάθαρες οδηγίες και επιμονή. Σε ό,τι νιώθετε πως ίσως σας ενοχλεί αδικαιολόγητα, προτιμότερο θα ήταν να το διερευνήσετε πριν το επιβάλετε στο παιδί. Τα όρια δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως δεσμά του. Η προσφορά εναλλακτικών και η συζήτηση παραμένουν απαραίτητα στοιχεία της επικοινωνίας γονιού και παιδιού. Μπείτε στη θέση του και λάβετε υπόψη τη στάση του, τουλάχιστον σε όσα το επηρεάζουν.
Όσον αφορά τη συνύπαρξη των διαφορετικών ορίων των ατόμων που ασχολούνται με την ανατροφή του παιδιού, ιδανικό θα ήταν η οριοθέτηση να πραγματοποιείται και να επιτηρείται κυρίως από τους δύο γονείς. Αν ένας γονιός δυσκολεύεται με τα όρια που βάζει ο άλλος σε κάποιο θέμα μπορεί να το εκφράσει και να το διαπραγματευτεί κατ’ ιδίαν. Η διαφορετικότητα ωφελεί, αρκεί να μην είναι συγκρουόμενες οι τακτικές και να υπάρχει δίκαιος καταμερισμός.
Κάποια βασικά σημεία στην εφαρμογή της οριοθέτησης είναι:
1) Το παιδί πρέπει να μάθει να περιμένει και να προσπαθεί μόνο του όταν αυτό είναι εφικτό. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ασχολούμαστε συνέχεια μαζί του, αρκεί ο χρόνος ενασχόλησης να είναι ποιοτικός.
2) Οι γονείς δεν πρέπει να θυσιάζουν διαρκώς την προσωπική τους ζωή και αφού αποκτήσουν παιδί/ιά. Αναλογιστείτε πόσο ευκολότερο θα ήταν για το 1ο παιδί να δεχτεί το 2ο αν προηγουμένως δεν ήταν μόνιμα στο επίκεντρο της προσοχής και της φροντίδας.
3) Προτρέπετε τα παιδιά να εκφράζουν συναισθήματα, αλλά παράλληλα να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους.
4) Οι γονείς ενδείκνυται να ξεδιαλύνουν ήρεμα στα παιδιά τους τα όρια και τις σχετικές συνέπειες, προληπτικά όπου αυτό είναι εφικτό.
5) Ενισχύονται αρετές όπως: πρωτοβουλία, υπευθυνότητα, σεβασμός προς τους κοινωνικούς κανόνες, εργατικότητα και συνέπεια – χωρίς όμως το παιδί να περιορίζεται αποπνικτικά.
Αν θελήσετε να διαφοροποιήσετε τον τρόπο οριοθέτησης, προτείνω να το κάνετε σταδιακά με σταθερότητα και εξατομικευμένη προσέγγιση.
Το ουσιαστικότερο είναι να γίνονται όλα με μέτρο. Αποφεύγουμε τα άκρα του υπερπροστατευτικού και του συναισθηματικά αποστασιοποιημένου γονέα που έχουν ως αποτέλεσμα τις σχέσεις εξάρτησης.
Επιπλέον, μαθαίνουμε να κατανοούμε την πραγματική αιτία της συμπεριφοράς του. Αν νιώσετε ότι χάνονται τα όρια ή η ενσυναίσθηση, συνιστάται να συμβουλευτείτε ειδικό.
ΕιρήνηΠική, BSc, MA, PhD (Cand.)
Ψυχολόγος με ειδίκευση στην Ψυχοθεραπεία
Διευθύνσεις: (1) Ειρήνης 68, Αγ.Παρασκευή, Αθήνα
(2) Ιπποκράτους 44, Αθήνα (κέντρο)
Professional Page: www.facebook.com/eirini.piki
Τηλ. 6937132921, 2106084499
Email: [email protected]
Skype Name: eirinipiki
