Με την παραίτηση-αποπομπή του Γιώργου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία και τον σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου, ο δρόμος για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ είχε ανοίξει διάπλατα για τον τότε υπουργό Οικονομικών Βαγγέλη Βενιζέλο. Η ενθρόνισή του λίγο καιρό αργότερα ικανοποίησε την αρχηγική φιλοδοξία του, αλλά σίγουρα δεν είχε τίποτα από την αίγλη που είχε ονειρευθεί. Η εκλογή του ήταν κακέκτυπο της τελετουργικής “στέψης” του Γιώργου Παπανδρέου στις αρχές του 2004. Οι «πράσινοι» ήλπιζαν ότι η αλλαγή ηγεσίας θα λειτουργούσε σαν Κολυμβήθρα του Σιλωάμ, αλλά τα γεγονότα τους διέψευσαν.
Η μεταλλαγή του ΠΑΣΟΚ από υπερασπιστή των μη προνομιούχων σε σημαιοφόρο του Μνημονίου το 2010 το έφερε σε μετωπική σύγκρουση με τα μικρομεσαία στρώματα, τα οποία το στήριζαν για δεκαετίες. Το γεγονός ότι με επικεφαλής τον Βενιζέλο συνέχισε ακριβώς την ίδια πορεία απέδειξε ότι ο νέος αρχηγός ήταν αντάξιος συνεχιστής του μεγάλου κατεδαφιστή Γιώργου Παπανδρέου. Μπορεί οι δύο τους να είναι διαμετρικά αντίθετες προσωπικότητες, αλλά αυτό που μέτρησε πολιτικά ήταν ο κοινός παρονομαστής τους: η ταύτιση με το Μνημόνιο.
Το ΠΑΣΟΚ των δύο επιγόνων (Γιώργου Παπανδρέου και Βενιζέλου) μόνο το όνομα είχε κοινό με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Το άλλοτε κραταιό Κίνημα είχε «καεί» πολιτικοεκλογικά. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι έπαψε να ισχύει πια το δόγμα ότι όποιος καθίσει στον “θρόνο” του ΠΑΣΟΚ αργά ή γρήγορα θα καθίσει και στον πρωθυπουργικό θώκο.
Η φυγή στον ΣΥΡΙΖΑ
Η κρίση δεν προκάλεσε μόνο οικονομικά και κοινωνικά ερείπια. Προκάλεσε και μία πρωτοφανή κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης. Το εκλογικό αποτέλεσμα του Μαϊου 2012 επισφράγισε την ανατροπή των ισορροπιών του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος. Με την αντικατάσταση του παραδοσιακού δικομματισμού (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ) από το δίπολο ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ υποβαθμίσθηκε από αυτοδύναμος πόλος σε μικρομεσαίο κόμμα. Για την ακρίβεια, λόγω του μνημονιακού στίγματος και της βεντέτας του Βενιζέλου με τον ΣΥΡΙΖΑ, μετατράπηκε σε πολιτικό συμπλήρωμα της ΝΔ στο πλαίσιο της «παράταξης του Μνημονίου», ή, όπως ευσχήμως αργότερα απεκλήθη, του “ευρωπαϊκού τόξου”.
Η Κεντροαριστερά, βεβαίως, δεν έπαψε να είναι ο ένας από τους δύο μεγάλους ιδεολογικοπολιτικούς χώρους. Οι κεντροαριστεροί ψηφοφόροι, όμως, κατά κανόνα έπαψαν να εκφράζονται πολιτικά από το ΠΑΣΟΚ. Κατέφυγαν στον ΣΥΡΙΖΑ ως εκλογικοί πρόσφυγες. Εξαρχής φάνηκε πως επρόκειτο για πολιτικό διαζύγιο κι όχι για προσωρινή διάσταση. Με άλλα λόγια, ο «πράσινος ήλιος» έδυε οριστικά ως πρωταγωνιστής του πολιτικού συστήματος.
Η «Ελιά» και η εκλογή Γεννηματά
Σε μία προσπάθεια να ανακτήσει πολιτική δυναμική, ο Βενιζέλος, ως αρχηγός του (και υπερχρεωμένου στις τράπεζες) ΠΑΣΟΚ επιχείρησε να “αλλάξει ρούχα” και να κρυφτεί κάτω από την ομπρέλα της «Ελιάς». Ήλπιζε ότι η έμμεση αλλαγή ονομασίας και η συνεργασία με ορισμένες προσωπικότητες του Σημιτισμού θα τον διέσωζε. Η «Ελιά», όμως, ήταν ανίκανη να ανασυγκροτήσει την όλη Κεντροαριστερά, επειδή παρέμεινε και μάλιστα με αυξημένο φανατισμό στο πλαίσιο των μνημονιακών πολιτικών. Πώς να επανασυσπειρώσει τους πρώην «πράσινους» ψηφοφόρους, ξανασερβίροντάς τους με άλλο περιτύλιγμα την πολιτική που τους έδιωξε;
Οι εκλογές του 2015 επιβεβαίωσαν τον πολιτικό υποβιβασμό του ΠΑΣΟΚ στη Β’ κατηγορία και οδήγησαν σε αλλαγή ηγεσίας. Έτσι βρέθηκε στο τιμόνι η Φώφη Γεννηματά. Αν και στη μέχρι τότε πορεία της δεν είχε να επιδείξει τίποτα αξιοσημείωτο, το γεγονός ότι είναι θυγατέρα του Γιώργου Γεννηματά έφθασε για να της εξασφαλίσει την εσωκομματική νίκη. Επιβεβαιώθηκε για μία ακόμα φορά ότι το σύνδρομο της δυναστείας ζει και βασιλεύει στην ελληνική πολιτική σκηνή. Πρόσθετη επιβεβαίωση ήταν η εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην ηγεσία της ΝΔ.
Η Γεννηματά μπορεί να μην γέρνει προς τη ΝΔ τόσο πολύ όσο ο προκάτοχός της Βενιζέλος, αλλά είναι σαφές ότι το κύριο μέτωπο το έχει εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην ιδεολογική προσχώρηση του “πράσινου” στελεχιακού δυναμικού στον φιλελευθερισμό. Οφείλεται και στο υπαρξιακό ανταγωνισμό: Το δόγμα που κυριαρχεί στα ηγετικά κλιμάκια του ΠΑΣΟΚ είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μας άρπαξε τους ψηφοφόρους και για να τους πάρουμε πίσω πρέπει να τον εξοντώσουμε πολιτικά!
Μάχη επιβίωσης
Επειδή, όμως, η πολεμική εναντίον της κυβέρνησης Τσίπρα αποδείχθηκε πως δεν επαναπατρίζει ψηφοφόρους, η Φώφη επαναλαμβάνει το εγχείρημα του Βενιζέλου. Αυτή τη φορά δεν είναι η “Ελιά”, αλλά το Κίνημα Αλλαγής. Το εγχείρημα επανασυγκόλλησης κάποιων πολιτικών κινήσεων με μικρή ή και ασήμαντη κοινωνική αναφορά βρίσκεται σε εξέλιξη και ήδη συνωστίζονται πολλοί υποψήφιοι αρχηγοί, χωρίς, όμως, να παρατηρείται προσέλευση ψηφοφόρων.
Στην πραγματικότητα, η φιλολογία για την ανασυγκρότηση της Κεντροαριστεράς αφορά μόνο τη μνημονιακή πτέρυγά της, η οποία είναι μειονότητα στον συγκεκριμένο χώρο. Πλειονότητα είναι οι μικρομεσαίοι ψηφοφόροι που βλέπουν τις σταθερές του βίου τους να ανατρέπονται και οι ίδιοι να έχουν πέσει ή να κινδυνεύουν να πέσουν στον γκρεμό.
Αυτοί έχουν κατά κανόνα απογοητευθεί από την κυβέρνηση Τσίπρα και αρκετοί έχουν πάρει αποστάσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν επιστρέφουν, όμως, επειδή θεωρούν το σημερινό ΠΑΣΟΚ και το Κίνημα Αλλαγής πιο μνημονιακούς από τον Τσίπρα. Προς το παρόν μετεωρίζονται εκλογικά. Το εξόφθαλμο κενό πολιτικοκομματικής εκπροσώπησης του κεντροαριστερού χώρου θα καλυφθεί μόνο όταν εκφρασθούν ιδεολογικοπολιτικά οι βασικές κοινωνικοοικονομικές ανάγκες των ψηφοφόρων που συναποτελούν τον κορμό αυτού χώρου.
