Του Παναγιώτη Παστουσέα*
Οι παγκόσμιες ανακατατάξεις που ξεκίνησαν με την πτώση του τοίχους του Βερολίνου, αρχίζουν πια να παίρνουν μορφή και σχήμα. Ένας κόσμος που έζησε από το τέλος του Β΄ ΠΠ μέχρι το 1990 μέσα σε καθορισμένα πλαίσια, οριοθετημένα από τις συμφωνίες των νικητών που υπαγόρευσε η ισορροπία ισχύος μεταξύ Ανατολής – Δύσης, ξαφνικά βρέθηκε σε μια νέα κατάσταση χωρίς τους περιορισμούς που επέβαλλε η συμμετοχή κάθε χώρας σε κάποιο από τα στρατόπεδα με επικεφαλής τις ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.
Για τα επόμενα 30 χρόνια οι Δυτικοί και οι πρώην Ανατολικοί, της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης, πέρασαν από διάφορες φάσεις αναζήτησης για την θέση και τον ρόλο τους στο Διεθνές σύστημα.
Η «παγκοσμιοποίηση» είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό, αυτής της περιόδου, που εκπορεύθηκε από τις ΗΠΑ και η οποία άρχισε να καλπάζει μετά την πτώση του τοίχους μέχρι το 2008, όπου τότε γύρισε μπούμερανγκ από εκεί που ξεκίνησε. Κύριοι εκπρόσωποι της ήταν, το σύστημα Κλίντον και στην συνέχεια Ομπάμα.
Η παγκοσμιοποίηση και αποβιομηχανοποίηση μετά την κρίση του 2008 εκτός των επιπτώσεων στις οικονομίες των χωρών, κυρίως της Δύσης, είχε συνέπειες και στις πολιτικές και στρατιωτικές αντιπαραθέσεις παγκοσμίως καθώς και την άνοδο των οπαδών της «αντι-παγκοσμιοποίησης» και την εκλογή Τραμπ.
Η κρίση της παγκοσμιοποίησης είναι γεγονός ότι έχει δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα κυρίως στις δυτικές κοινωνίες ενώ ευνόησε κάποιες άλλες όπως η Κίνα αλλά και την Γερμανία και την Τουρκία η οποία για αρκετά χρόνια ήταν η «Κίνα της Μεσογείου» Οι χώρες αυτές εκμεταλλεύτηκαν την οικονομική τους άνθηση λόγω της παγκοσμιοποίησης και τώρα θεωρούν ότι ήρθε η ώρα να εξαργυρώσουν την ισχύ που απέκτησαν.
Η Γερμανία έχει αλώσει την ΕΕ και την έχει μετατρέψει σε ένα γραφειοκρατικό εργαλείο για την προώθηση των Γερμανικών συμφερόντων. Δεν είναι τυχαία η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ, πως θα μπορούσε άλλωστε η χώρα που πήρε στη πλάτη της την Ευρώπη σε δύο Παγκοσμίους Πολέμους να ανεχθεί την 3η γερμανική προσπάθεια ηγεμονίας στην Ευρώπη Η δε Τουρκία θεωρεί ότι απέκτησε τέτοια ισχύ που της δίνει την δυνατότητα να αναβιώσει την αίγλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να διεκδικεί αυτόνομο ρόλο και να αλληθωρίζει μεταξύ Ανατολής και Δύσης παίζοντας τον ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου
Η κρίση που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση και οι τάσεις που διαμορφώνονται μοιάζουν πολύ με την περίοδο του μεσοπολέμου όπου η οικονομική κρίση είχε σαρωτικές συνέπειες και οδήγησε στον Β΄ ΠΠ: άνοδος Χίτλερ στην Γερμανία, Μουσολίνι στην Ιταλία, η υπόλοιπη Ευρώπη ανίσχυρη να αντιδράσει με μόνο αντίβαρο την Βρετανία.
Σήμερα η κατάσταση είναι πιο πολύπλοκη: οικονομική κρίση, κρίση των πολιτικών συστημάτων στην Ευρώπη, τάσεις οικονομικού ηγεμονισμού της ενωμένης πια Γερμανίας, μεταναστευτικές ροές, έκρηξη του ισλαμισμού και ανάδυση των Νέο –Οθωμανών.
Αυτό είναι το γενικότερο πλαίσιο που καθορίζει τις εξελίξεις στην περιοχή μας και ειδικότερα τα προβλήματα που δημιουργεί η Νέο -Οθωμανική επιδίωξη ηγεμονίας στην περιοχή του Αιγαίου, Κύπρου, Α Μεσογείου.
Η πρόσφατη οικονομική κρίση στην Τουρκία και οι κρίσεις στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ δεν είναι τίποτα άλλο από επιμέρους επεισόδια ενός σκληρού παζαριού διεκδίκησης αναβαθμισμένου ρόλου εκ μέρους της Τουρκίας, στο Διεθνές Σύστημα, που σχηματίζεται, ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης και διεκδίκησης όσων περισσότερων μπορεί να αρπάξει σε ότι αφορά στα ενεργειακά αποθέματα στις ΑΟΖ Ελλάδος-Κύπρου και βέβαια την αναθεώρηση των ισχυόντων συνθηκών προς όφελός της.
Αυτές τις μέρες έχουν αρχίσει να ξεδιπλώνονται σταδιακά τα νέα και ίσως πιο σοβαρά επεισόδια του σίριαλ, Οι Τούρκοι αφού έχουν εξαγγείλει την πρόθεση τους για κατασκευή ναυτικής βάσης στην Κύπρο, ανακοίνωσαν δια του Υπουργού Εξωτερικών την διεξαγωγή γεωτρήσεων το φθινόπωρο, με τα δικά τους μέσα που ελλιμενίζονται ήδη στην νότια Τουρκία (γεωτρύπανο-πλατφόρμα, πλοίο ερευνών) και με το πρόσχημα ότι ο Άσαντ και οι Ρώσοι «φίλοι τους» ετοιμάζουν επίθεση στο Ιντλίμπ ( στην οποία οι Τούρκοι αντιτίθενται) τον τελευταίο θύλακα των ανταρτών της Συρίας, ενισχύουν την ναυτική τους παρουσία με επιπλέον πολεμικά πλοία των ήδη υπαρχόντων στην περιοχή.
Οι εξελίξεις στο Ιντλίμπ φέρνουν τα συμφέροντα της Τουρκίας, στην συγκεκριμένη περίπτωση, να συμπλέουν με αυτά των ΗΠΑ και έδωσαν την αφορμή για συζητήσεις των δύο Υπουργών εξωτερικών οι οποίοι αντιτίθενται στα σχέδια Ρωσίας- Ασαντ. Θα είναι άραγε αυτή η αφορμή για βελτίωση των σχέσεων ΗΠΑ –Τουρκίας;
Αργά ή γρήγορα οι σχέσεις τους θα αποκατασταθούν ως αποτέλεσμα σκληρών διαπραγματεύσεων με όρους ισχύος και όχι συναισθηματισμού, φιλίας ή αντιπάθειας για όσα προηγήθηκαν.
Η «παγκοσμιοποίηση» επιταχύνει την ανατροπή των ισορροπιών που διαμορφώθηκαν μετά το τέλος του Β΄ΠΠ.
Οι Διεθνείς Συνθήκες (που συνήθως υπαγορεύονται από τους νικητές μετά από μία ένοπλη σύγκρουση) δεν ισχύουν αιώνια, αντιπροσωπεύουν την ισορροπία δυνάμεων την στιγμή που υπογράφθηκαν και προσδοκούν να διατηρήσουν σταθερότητα σε μια περιοχή για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Όταν με το πέρασμα του χρόνου η ισορροπία δυνάμεων ανατραπεί, είναι προφανές ότι τα κράτη που θα αισθανθούν ισχυρά θα επιχειρήσουν ανατροπή και αναθεώρηση των ισχυουσών συνθηκών και ισορροπιών προς ‘όφελος των συμφερόντων τους.
Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η Τουρκία, πάρα την πρόσφατη οικονομική κρίση, είναι γεγονός ότι από το 2000 μέχρι σήμερα έχει κάνει άλματα.
Όσον αφορά στην χώρα μας, έχουμε καταστεί παρατηρητές των όσων γίνονται ανίκανοι να παίξουμε οποιονδήποτε ρόλο, εναποθέτοντας τις ελπίδες μας σε ότι έχει σχέση με τους γείτονες μας στον Αμερικανικό παράγοντα.
Καμία συμπάθεια έστω και Αμερικανική, κανένα Δίκαιο δεν θα μας δώσει αυτόματα αυτά που μας ανήκουν, κανένας Διεθνής οργανισμός ΝΑΤΟ,ΕΕ,ΟΗΕ δεν θα καλύψει την αδυναμία μας. Μόνο η δύναμή μας, οι αξιόπιστες συμμαχίες βασισμένες σε αμοιβαία συμφέροντα και η εκμετάλλευση προς όφελος μας του διεθνή παράγοντα. Για όλα αυτά απαιτείται η χώρα μας να διαθέτει ειδικό βάρος και αξιόπιστη ισχύ (δυστυχώς αναζητούνται ).
Η φθινοπωρινή καταιγίδα έρχεται.
*Ο Παναγιώτης Παστουσέας είναι Αντιναύαρχος ε.α – Επίτιμος Υπαρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού
