Σήμερα είμαστε όλοι – συνειδητά ή όχι, ηθελημένα ή όχι – πλανητικοί θεατές, αυτόπτες μάρτυρες του κακού που πλήττει τις ανθρώπινες υπάρξεις παντού στον κόσμο. Το ότι είμαστε θεατές σημαίνει ότι είμαστε εκτεθειμένοι σε μια γιγάντια ηθική πρόκληση. Ανταποκρινόμενοι στην πρόκληση αυτή δεν μπορούμε να κάνουμε ασπίδα μας την άγνοια και να παρακολουθούμε με ακόμη περισσότερη απανθρωπιά και αναισθησία τα δυσεπίλυτα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία. Οφείλουμε ως άτομα, ως κοινωνικές ομάδες και ως λαοί να συνεργασθούμε σε μια σχέση ειλικρίνειας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης.
Η Συνεργασία και η αλληλεγγύη ως υπέρβαση του ατομικισμού σημαίνει απεγκλωβισμός από το εγωιστικό κέλυφος της προσωπικής μας καθημερινότητας, απόδοση σημασίας στον Άλλο, αναγνώριση της σπουδαιότητας του κοινωνικού συνόλου, χωρίς το οποίο δεν θα είχαμε νόημα ζωής.
Κυριαρχικό αίτημα κάθε κοινωνίας είναι το πνεύμα της αμοιβαιότητας μεταξύ των μελών της, διότι αυτό συμβάλλει στην ατομική και κοινωνική πρόοδο. Σε επίπεδο λαού, δίνει την αίσθηση στους πολίτες του «συνένοχου» και του «συν-μέτοχου», και άρα του «συν-αγωνιστή» αποκρούοντας τον απεχθή πειρασμό του «δεν το γνώριζα». Αποτελεί τον δρόμο που οδηγεί προς την ηθική εκείνη απελευθέρωση, που σημαίνει υπέρβαση του ατομικισμού, της μικρότητας και της μικροψυχίας. Μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τους άλλους, να σεβόμαστε και να βιώνουμε τις αξίες της ελευθερίας και της αλληλεγγύης. Γκρεμίζεται το τείχος της δυσπιστίας, της καχυποψίας, της εχθρότητας, της αδικίας, που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα ατομικής και κοινωνικής προόδου. Αίρεται, συνεπώς, ο μυωπικός εγωκεντρισμός των σύγχρονων κοινωνιών και διαμορφώνεται μια ανθρωπιστική ηθική.
Με τη συνεργασία τέλος, διασφαλίζεται η Δημοκρατία, αφού οι πολίτες ως ελεύθεροι άνθρωποι συμμετέχουν στα κοινά, ελέγχουν την εξουσία και έμπρακτα προτάσσουν το κοινό συμφέρον έναντι του ατομικού, ξεπερνώντας τον όποιο ατομοκεντρισμό. Αντιδρούν στα φαινόμενα διαφθοράς και στηλιτεύουν τον έκλυτο πολιτικό βίο. Η εξάρτηση της δημοκρατίας από την ποιότητα των ατόμων αποτελεί και τη δύναμή της. Άλλωστε η δημοκρατία ή θα είναι συμμετοχική ή δεν θα είναι καθόλου δημοκρατία.
Παρ’ όλη την πίεση που ασκούν στο άτομο τα κοινωνικά δεδομένα, η ελευθερία της βούλησης και η προσωπικότητά του βρίσκουν διέξοδο ν’ αναπτυχθούν μέσα από την συνεργασία.
Το «ΕΓΩ» συλλειτουργεί με το «Εσύ» και αναπτύσσει μια δυναμική μεγαλύτερη από το υποτιθέμενο άθροισμα των επιμέρους δυναμικών των ατόμων.
Χρέος μας ανθρώπινο είναι, στην καθημερινή επανάληψη του παγκόσμιου δράματος της ανθρώπινης δυστυχίας και της αγωνίας του κάθε ανθρώπου για ευοίωνο μέλλον, να μην εξακοντιστούμε στο ρόλο των θεατών. Η συνεργασία και η αλληλεγγύη δεν αποτελούν μόνο ηθική μας υποχρέωση, αλλά πρώτιστα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του γνήσιου πολιτισμού. * Ο Δρ Πολύβιος Ν. Πρόδρομος είναι καθηγητής Νεοελληνικών.
