Βρισκόμαστε ως παγκόσμια πολιτική κοινωνία στο πρώτο ήμισυ του εικοστού πρώτου αιώνα και όλοι μας αντιλαμβανόμαστε ότι τα πολιτικά πράγματα όχι μόνον εξελίσσονται και μεταβάλλονται, αλλά προπάντων επαναπροσδιορίζονται. Αυτό σημαίνει ότι ο ιστορικός χρόνος στην πολιτική εξαρτάται πρωτίστως από την αυτοσυνείδηση και την αυτοεικόνα, την οποία κατασκευάζουν οι ίδιοι οι πολιτικώς δρώντες.
Σε προηγούμενες παρεμβάσεις μου στη φιλόξενη σελίδα της «Εφημερίδας των Συντακτών», ανέπτυξα την ιδέα σύμφωνα με την οποία το μεταπολεμικό «παράδειγμα της πολιτικής» έχει φτάσει στο τέλος του. Με τον όρο «παράδειγμα της πολιτικής» εννοούμε ένα σύστημα ιδεών, απόψεων, αντιλήψεων, πεποιθήσεων και στάσεων εν γένει τις οποίες τελικά ως πολιτική κοινωνία «μεταφράζουμε» σε θεσμούς, μέσω των οποίων οργανώνουμε την καθημερινή ζωή μας (τον κοινωνικό βιόκοσμο, όπως λέμε στη φιλοσοφία).
Μετά το τέλος του πολέμου οι επιμέρους ευρωπαϊκές κοινωνίες (οι ίδιοι οι λαοί, όπως συνηθίζεται να χρησιμοποιούμε τον όρο) στάθηκαν μπροστά στα ανθρώπινα ερείπια του πολέμου και έθεσαν σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα ανασυγκρότησης σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις σφαίρες λειτουργίας τους.
Επισημαίνω ότι το «μεταπολεμικό παράδειγμα της πολιτικής» περιλαμβάνει τρία δομικά στοιχεία:
- Πρώτον, την αυτονομία του πολιτικού στοιχείου έναντι όλων των άλλων δομών της πολιτικής κοινωνίας.
- Δεύτερον, την εγκαθίδρυση θεσμών και πρακτικών μέσω των οποίων οι κοινωνικές ανισότητες αμβλύνονται (κράτος πρόνοιας κ.λπ.) και
- τρίτον, το οποίο αποτελεί τη συμπερίληψη των δύο προηγούμενων δομών: η πολιτική ως ιδέα και ως πράξη δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης άλλων συζητήσεων και διαλόγων (Diskurs), όπως π.χ. με την οικονομία.
Στις μέρες μας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο (εάν όχι και στο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα) βρισκόμαστε μπροστά σε ριζικές αλλαγές και σε δομικούς μετασχηματισμούς σχετικά με τον ρόλο και την κοινωνική λειτουργία της πολιτικής που δεν έχουμε ζήσει, ενδεχομένως, ως ανθρωπότητα στο παρελθόν. Εχει τεθεί σε ιστορική τροχιά ένας ριζικός μετασχηματισμός της πολιτικής, ο οποίος σε μια πρώτη ανάγνωση ορίζεται ως το τέλος του «μεταπολεμικού πολιτικού παραδείγματος», αλλά ταυτόχρονα, από τη σκοπιά της πολιτικής φιλοσοφίας, δηλαδή της ίδιας της σκέψης, που επιχειρεί να διαγνώσει την εποχή μας, θεσμοθετούνται οι ερευνητικές συνθήκες για τη μελέτη του πολιτικού παρόντος.
Αναδύεται ένα νέο πολιτικό παράδειγμα ή ορθότερα διαμορφώνονται κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξη νέων θεσμών και νέων πρακτικών σχετικά με την κοινωνική λειτουργία της πολιτικής. Οι ιστορικές διαδικασίες για το τέλος του «μεταπολεμικού πολιτικού παραδείγματος» έχουν την αφετηρία τους στο έτος-τομή: 1989 (δηλαδή εδώ και τριάντα χρόνια).
Τότε έπεσε το Τείχος και όπως όλοι γνωρίζουμε ότι «κάθε επανάσταση τρώει τα παιδιά της», αυτό σημαίνει τελικά ότι γινόμαστε «έγκλειστοι» σε ένα «σπήλαιο» (Πλάτων), εντός του οποίου είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε τα επόμενα χρόνια του βίου μας.
Μ’ αυτά που λέω, υποστηρίζω ότι το τίμημα για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα αυταρχικά καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού» ήταν η ένταξη του ίδιου του ανθρώπου σ’ ένα τεχνοκρατικό καθεστώς (σε παγκόσμιο επίπεδο), το οποίο ακύρωσε τελικά τις πολιτικές κατακτήσεις του «μεταπολεμικού πολιτικού παραδείγματος». Το σημαντικότερο σημείο αναφοράς έχει να κάνει με την πλήρη επικράτηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος έναντι της πολιτικής.
Στο πλαίσιο του τεχνοκρατικού καθεστώτος που επικρατεί παγκοσμίως τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (δηλαδή το χρήμα ως εμπόρευμα) καθορίζουν τις τύχες της ανθρωπότητας. Κατά συνέπεια όποιοι πολιτικοί ηγέτες επιμένουν να «διασώσουν» ένα πολιτικό πράγμα (όπως συμβαίνει με τους σοσιαλδημοκράτες) που ονομάζεται κοινωνικό κράτος ή κράτος πρόνοιας, ζουν στον κόσμο τους. Οταν τα πρωτεία της δημιουργίας του κοινωνικού κόσμου ανήκουν στο οικονομικό σύστημα και δεν έχει γι’ αυτό κλειδιά η πολιτική, τότε τα κοινωνικοπολιτικά πράγματα αποκτούν νέες δυναμικές εφαρμογής.
Ως σύνοψη στη σύντομη αυτή ανάλυσή μου θα ήθελα να τονίσω ότι το νέο πολιτικό παράδειγμα όχι μόνο θεμελιώνεται σ’ ένα πράγμα (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου) που ονομάζεται χρήμα-εμπόρευμα και δεν εξαρτάται πια από την πολιτική εξουσία. Το ίδιο το θεμέλιό του (δηλαδή το χρήμα) δεν εντάσσεται σε διαδικασίες εκδημοκρατισμού και κοινωνικού ελέγχου. Το θεμέλιο της σύγχρονης πολιτικής μορφής ζωής προσδιορίζει όλες τις δομές και όλα τα επιμέρους κοινωνικά συστήματα. Στην τεχνοκρατική εποχή μας το χρήμα κατέχει τη θέση που κατείχε ο «Θεός» στη θεοκρατική κοινωνία. Για τα ζητήματα αυτά θα επανέλθω σε επόμενη παρέμβασή μου.
* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Παν. Θράκης
Πηγή:https://www.efsyn.gr
