«Απ’ όλα μπορείς να σωθείς εκτός από την νοσταλγία σου για κάτι πολύ μακρινό που δε το θυμάσαι …» έγραφε o Τάσος Λειβαδίτης λίγα χρόνια πριν το θάνατο του Παύλου Σιδηρόπουλου (1948-1990). Παρότι μάλλον απίθανο ο πρίγκιπας της ελληνικής ροκ να είχε υπ’ όψιν το συγκεκριμένο ποίημα όταν έγραφε το στίχο: «έχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα», είχε οπωσδήποτε υπ’ όψιν τους ποιητές στα έργα των οποίων αναγνώριζε το δικό του δημιουργικό «αγαπημένο όραμα».Ο στίχος, «έχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα», αποτελεί τίτλο της συλλογής που κυκλοφορεί με πρωτόλεια ποίηση του Παύλου Σιδηρόπουλου και καταλέγεται ανάμεσα στους πάμπολλους που αποκαλύπτουν την υπαρξιακή σχέση του με την λογοτεχνία. Περιέχεται στο ποίημα «Γράμμα» και συμπεριλαμβάνεται σε, αδημοσίευτο έως σήμερα, λογοτεχνικό υλικό που συγκέντρωσε η αδελφή του, Μελίνα Σιδηροπούλου, και εξέδωσαν σε βιβλίο οι εκδόσεις Οpportuna.Το υλικό της συλλογής, αν και αχρονολόγητο, μπορεί να τοποθετηθεί συγγραφικά μεταξύ 1971 με 1987 χάρη στις ηλικιακές αναφορές και τις αυτούσιες παραθέσεις στίχων από ποιήματα κορυφαίων ποιητών που εκδόθηκαν την ίδια εποχή. Εντούτοις περιλαμβάνει και ποιήματα γραμμένα στην εφηβεία και προς το τέλος της ζωής του. Συνολικά μας παραδίδονται 123 ποιήματα ολοκληρωμένα και ημιτελή, τιτλοφορημένα ή άτιτλα, γραμμένα σε έμμετρο και ελεύθερο στίχο, 13 από τα οποία δημοσιεύονται μαζί με το αναγνώσιμο χειρόγραφό τους. Η συλλογή περιλαμβάνει ακόμη 2 αποσπάσματα διηγημάτων, 2 διαλογικές ποιητικές πρόζες και μια ημιτελή ποιητική σύνθεση.Τα ποιήματα του Παύλου Σιδηρόπουλου αποτελούν στην πλειοψηφία τους μικρές ημερολογιακές βόμβες μιας σύνθετης αγωνίας για αναλγητική έκφραση του είναι και του πάσχειν του δημιουργού τους. Η γραφή του, ανεξάρτητα από τα εμφανή πατήματά της «πάνω σ’ ένα ξένο στίχο» και το συν-ορμικό της πάθος, αποκαλύπτει μια πολυσχιδή ποιητική φύση που φλέγεται από ασίγαστη αναζήτηση της ολοκλήρωσής της στα μύχια του αλφάβητου. Ανάμεσα στο σύνολο, τα εξαιρετικά 4 τετράστιχα και τα 11 χαϊκού της συλλογής μετρημένα «με τα δάχτυλα μαντάμ….»,- τα οποία λειτουργούν και ως κατανεμητής του υλικού στην έκδοση -, ξεχωρίζουν για την καλλιτεχνική αρτιότητα και την καθολικότητα της απεύθυνσής τους:Των πεθαμένωνβάρυνε η φωνήκαι πώς να τη σηκώσεις;Και:Μια βουβή υποταγήτ’ αλφάβητό σουτο κρατάς σφιχτά.
Αυτά τα μικρά ακέραια αριστουργήματα μας δίνουν μια επαρκή ιδέα για την συμπυκνωτική «κουρνιασμένη δύναμη» του ποιητικού στοχασμού του Παύλου Σιδηρόπουλου που ίσως θα μπορούσε «…αργά μα σταθερά να σε σκλαβώσει γελώντας σου καλόκαρδα και πάνσοφα…». Μας δίνουν όμως και μια επαρκή ιδέα για το εύρος των ποιητικών του δυνατοτήτων πέρα από την αγωνία της μορφής, και της αποδοχής της, η οποία φαίνεται ότι κατέτρεχε την προσπάθειά του να ειπωθεί ποιητικά και ταυτόχρονα να διατυπώσει έναν άρτιο λόγο που θα απαντούσε στα αιτήματα της γενιάς και του καιρού του:« Εδώ θα γευτώ/ το ψεύδος και τη συκοφαντία του ατάλαντου∙ οικτίρω την αγωνία του/ Αυτός ξέρει τι οφείλει…»Ή:« …σας συνάντησα άρρωστος/ να απαιτείτε τη σαφήνεια του λόγου και την καθαρή σκέψη./ Δεν ξέρετε τι θέλετε κι όμως ζητάτε…»
Στα έμμετρα ποιήματα της συλλογής εμφανής είναι η φυσική του κλίση στη ρίμα την οποία ο Παύλος Σιδηρόπουλος χειριζόταν με ευχέρεια, πληρότητα και χιούμορ. Πολλά από τα ποιήματα αυτά αποτέλεσαν βάση για μετέπειτα τραγούδια όπως ενδεικτικά «Ο Γέρο-Φίλιος ο Βλαστός» από όπου το πασίγνωστο« Μπάμπης ο Φλού » και « Ο γέρο Μαθιός » και « Ο φράχτης ήτανε ανοιχτός » από όπου το « Ξέσπασμα »Οι φίλοι του Παύλου Σιδηρόπουλου θα αναγνωρίσουν, στο εξώφυλλο της έκδοσης την «λοξή» συνέχεια- παραλλαγή της προσωπογραφίας του από το εξώφυλλο του «Εν αρχή ην ο λόγος»: το πρώτο βινύλιο που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του (1994) με συνεντεύξεις και κείμενά του το οποίο συμπληρώνει την γνώση μας για τη λόγια πλευρά του.Εν κατακλείδι, μετρώντας τον εαυτό του στο ζύγι της οικογενειακής και της ευρύτερης λογοτεχνικής παράδοσης μεγαλώνοντας σε μια εποχή που το διάστημα ερχόταν πιο κοντά, τα αιτήματα για ελευθερία ηχούσαν πιο δυνατά και οι κάθε είδους αλυσίδες γίνονταν αισθητές πιο βαριά, ο δημιουργός Παύλος Σιδηρόπουλος υπήρξε «πολύ γρήγορος για να ζήσει και πολύ μικρός για να πεθάνει».Και μπορεί να μην πρόλαβε να μας δώσει το ολοκληρωμένο ποιητικό και μουσικό έργο που επιθυμούσε πρόλαβε όμως, μέσα από την ποίηση της ζωής του να μας βεβαιώσει πως και εν τέλει και «Εν αρχή ην ο άνθρωπος».
* H Aθανασία Δανελάτου είναι δικηγόρος, κάτοχος ΜΔΕ Λογοτεχνίας και Κοινωνιολογίας των Πανεπιστημίων Πατρών και Παντείου.
Απογευματινό τσάι, αποσπ., Τάσου Λειβαδίτη, «Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα», Κέδρος, Αθήνα 1987, σ. 37.Η πιθανότητα σύνδεσης των 2 στίχων είναι μηδενική μιας και το «Γράμμα» ανήκει μάλλον στα πρώτα νεανικά ποιήματα του Παύλου Σιδηρόπουλου (δηλ. πριν το 1971) και οι επιρροές του έχουν να κάνουν περισσότερο με την καζαντζακική «Ασκητική» και την καβαφική Ιθάκη.Βλ. «Χωρίς τίτλο», «Έχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα. Ποιήματα. Παύλος Σιδηρόπουλος», Opportuna, 2018, σελ. 68.Γιώργου Σεφέρη, Πάνω σ έναν ξένο στίχο, Τετράδιο γυμνασμάτων, Ἀθήνα, Μάρτης 1940.Βλ. «Είσαι απ’ αυτούς κι εσύ…», αποσπ., «Έχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα. Ποιήματα. Παύλος Σιδηρόπουλος», Opportuna, 2018, σελ. 46-47.Bλ. «Έχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα. Ποιήματα. Παύλος Σιδηρόπουλος», Opportuna, 2018, σελ. 130Ο.π. υπ 6, σελ.42Βλ. Επικήδειος, αποσπ., «Έχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα. Ποιήματα. Παύλος Σιδηρόπουλος», Opportuna, 2018, σελ. 67.Ο.π. υπ. 8Σελ.104Σελ. 115Σελ. 20Εικονογραφημένες και οι δύο από την Δώρα ΒουτσινάΝίκου Νικολαΐδη, «Γλυκιά Συμμορία», (1983) κιν.ταινία, «Ήταν πολύ γρήγορος για να ζήσει και πολύ μικρός για να πεθάνει», λεπτό προβολής 10:20.Πρόκειται για τον τίτλο του τελευταίου ποιήματος της συλλογής «Έχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα. Ποιήματα. Παύλος Σιδηρόπουλος», Opportuna, 2018, σελ. 196
της ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ ΔΑΝΕΛΑΤΟΥ
