Πράγματι, σηκώθηκε τεράστιος κουρνιαχτός για την «post–truth», την οποία το Λεξικό της Οξφόρδης ανήγαγε σε «λέξη του έτους 2016», όταν μάλιστα το «Brexit» και ο Trump επικράτησαν στην αγγλική και αμερικανική πολιτική σκηνή και όχι μόνο.
Βέβαια, το στοίχημα του «μετά–» δεν είναι νέο, εφόσον για παράδειγμα η πρώτη συζήτηση για τη «Meta–history» τοποθετείται το 1951, με «νουνό» τον Ι.Berlin, και «αφηγητή» της Meta-history (1973) τον H.White που τόνισε τα «μυθοποιητικά στοιχεία» που έχει μέσα του ο «ιστορικός λόγος» (βλ. Πώς η ιστορία γίνεται παρελθόν, 2009:207, 116-119, 333/334).
Ακόμη και λημματογράφος του Αθήνησι (βλ. Κόμβοι στη συζήτηση για το έθνος, 2006:40) έφτανε να ορίζει την «ιστοριογραφία» ως «έκθεση γεγονότων του παρελθόντος με λογοτεχνικό τρόπο»…
Θα μπορούσα να συνεχίσω θέτοντας ορισμένα ερωτήματα:
1. Πώς αίρεται η αυτοπαγίδευση του ερευνητή σε ένα «πλάσμα» που θα κυκλοφορούσε στην ιστορία και στην ιστορία των ιδεών χωρίς «συγκείμενο» και ιστορική γείωση;
2. Αντίθετα, η ευρύχωρη «τοπογραφία ιδεών», στην οποία επιμένω, νομιμοποιεί και κάθε φορά πιστοποιεί ως δυναμική διελκυστίνδα «ειδικού» και «γενικού», κατά την επιτέλεση της οποίας η «τοπικότητα» του ερευνώμενου αντικειμένου αναδύεται ως πλούσια σε καθορισμούς και σχέσεις ολότητα, για να θυμηθώ έναν από τους «παππούδες» μου, συγκεκριμένης κλίμακας στο πεδίο της ιστορίας;
3. Επιπλέον, γιατί να εγκαταλείψω το «παρατηρητήριο» του δρώντος ερευνητικού υποκειμένου για την κατόπτευση, όσο γίνεται με ακρίβεια, του δικού μας ιστορικού τοπίου, παγιωμένου και αναδυόμενου, και των ιδεών που αυτό παράγει και αναπαράγει;
4. Και πριν απ’ όλα, σ’ όλες αυτές τις εξακτινώσεις των ερευνητικών ενδιαφερόντων να μην απουσιάζει, όσο γίνεται, η αναστοχαστική θεώρηση του «κέντρου», δηλαδή του διανοουμένου που καιροφυλακτεί να μη διολισθήσει σε κάποια στεγανοποιημένη «Applied Philosophy» για την «εφαρμογή» τάχα των θεωρητικών του επεξεργασιών;
5. Πάνω απ’ όλους μας, ο διάλογος δεν έχει πολλούς προγόνους και δεν διαθέτει μια αδιαμφισβήτητη εσωτερική συνάφεια με τα αιτήματα του Διαφωτισμού (όπως και αν αυτός οριστεί) κάθε εποχής και προφανώς και της δικής μας;
6. Και ένας τέτοιος διάλογος γιατί να μη συνεπάγεται αλλαγή παραδείγματος γραφής, δηλαδή την «αποδόμηση» του ερευνητή των αυστηρών πραγματειών;
7. Ακριβώς, με την ασίγαστη μέριμνα για την αβίαστη εκδίπλωση της θεωρητικής σκέψης, την τεκμηρίωση της συνοχής της και την ομαλή και αναγκαία διαδοχή των επιχειρημάτων ως τρόπων διανοητικής οικείωσης της πραγματικότητας;
8. Μέσα από τα απρόοπτα της διδασκαλίας, των ανακοινώσεων, των διαλέξεων και των συζητήσεων, ακόμη και σε ένα «Φιλοσοφικό καφενείο» χωρίς το επίθετο της «ταυτοποίησής» του, εμφανίζονται νέα ερωτήματα και αντίστοιχα μέσα από τα νέα στοιχεία της έρευνας συγκροτούνται νέοι διδακτικοί κύκλοι;
9. Σε όλους τους τόπους του φιλοσοφείν, χωρίς να εξαιρείται κανένας από τους θαμώνες του, ενδημούν «κοινοί τόποι»;
10. Υπάρχει τάχα στην ιστορία των ιδεών, όποιο μονοπάτι κι αν πάρουμε, ακόμη θέση για τον «ιδεώδη Παρατηρητή»;
11. Ισως μόνον γι’ αυτόν που θα αρκείται να πιστοποιεί ό,τι συνιστά προκατανόηση και επομένως «κατασκευή» με μία και αδυσώπητη ρυθμιστική αρχή;
12. Η διαρκής ανάδραση από το «κείμενο» στο «συγκείμενο» επιτρέπει ή όχι την ενθάρρυνση του σχηματοποιού Ελεάτη των βραδύκαυστων μηχανισμών που κρύβουμε μέσα μας;
13. Ετσι αφήνει περιθώρια στον φιλίστορα να προσπερνά τις άπνοες τοιχογραφίες, δηλαδή χωρίς ιστορικό σφρίγος και δυναμική κοινωνικών αντιπαραθέσεων, όπως θα ήθελε κάθε «συστημική» βούληση να τις συμμαζέψει;
14. Η συνεχής δοκιμασία των κριτηρίων, με τα οποία καθίσταται έγκυρη για ορισμένον χρονικό ορίζοντα η ιστορικοκριτική θεώρηση της πραγματικότητας, στρέφεται κατευθείαν προς τα ιστορικά όρια των προθέσεων «αντικειμενικότητας», χωρίς συνάμα να διολισθήσει στην παγίδα του σχετικισμού;
15. Πώς θα ξεφύγουμε από μαθητές/τριες που δεν απορούν;
Δεν αποφεύγω τον «πειρασμό» να θέσω ένα ακόμη ερώτημα σε «δημοσιολογούντες»: ποιος ήταν ο «Κριτής» που μαζί με τον «Κράνη» και τον «Σκυριανό» αρθρογραφούσε στον Αγώνα των Παρισίων (1972); Ο πρώτος είχε πατέρα Καλύμνιο…
*ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Παν/μιο Ιωαννίνων
