Murray N. Rothbard: Το τρομακτικό όραμα του «ακατέργαστου κομμουνισμού» του Μαρξ

όπως συμβαίνει συχνά με τη σκέψη και τα γραπτά του μαρξ, υποχωρεί πίσω στο μυστήριο της «διαλεκτικής» – εκείνη τον θαυμαστή μαγική λέξη με την οποία ένα κοινωνικό σύστημα αναπόφευκτα δημιουργεί την νικηφόρα υπερβατικότητα και άρνηση του.

του Murray N. Rothbard

Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής

Εισαγωγή

Ένας άλλος σημαντικός λόγος για την αποτυχία του Μαρξ να δημοσιεύει ήταν η ειλικρινής του απεικόνιση της κομμουνιστικής κοινωνίας στο δοκίμιο «Ιδιωτική Ιδιοκτησία και Κομμουνισμός». Εκτός από το ότι ήταν φιλοσοφικό και όχι οικονομικό, απεικόνισε ένα τρομακτικό αλλά φερόμενο αναγκαίο στάδιο της κοινωνίας αμέσως μετά την απαραίτητη βίαιη παγκόσμια επανάσταση του προλεταριάτου και πριν τελικά επιτευχθεί ο τελικός κομμουνισμός. Η μετεπαναστασιακή κοινωνία του Μαρξ, εκείνη του «ανούσιου» ή «ακατέργαστου» κομμουνισμού, δεν ήταν τέτοια που να ωθεί τις επαναστατικές ενέργειες των Μαρξιστών πιστών.

Κριτικές στον Μαρξ

Γιατί ο Μαρξ πήρε κατάκαρδα δύο πικρές κριτικές του κομμουνισμού που έγιναν εμφανείς στην Ευρώπη. Η μία ήταν από τον αναρχικό της «αμοιβαιότητας» Pierre-Joseph Joseph Proudhon, ο οποίος καταδίκασε τον κομμουνισμό ως «καταπίεση και δουλεία», και στον οποίο ο Μαρξ ρητά αναφέρθηκε στο δοκίμιό του. Το άλλο ήταν ένα συναρπαστικό βιβλίο του συντηρητικού Χεγκελιανού μοναρχικού Lorenz von Stein (1815-1890), ο οποίος είχε προσληφθεί από την πρωσική κυβέρνηση το 1840 για να μελετήσει τα ανησυχητικά νέα δόγματα του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού που γίνονταν αχαλίνωτα στη Γαλλία. Ο Μαρξ όχι μόνο έδειξε μια μικρή εξοικείωση με το επόμενο βιβλίο του Stein το 1842, αλλά στηριζόταν στην ιδέα του προλεταριάτου ως θεμέλιου και κινητήριου μοχλού της παγκόσμιας επανάστασης σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του Stein για τα νέα επαναστατικά δόγματα ως εξορθολογισμούς των ταξικών συμφερόντων του προλεταριάτου.¹

Η μετεπαναστατική κοινωνία του Μαρξ

Το πιο αξιοσημείωτο ήταν ότι ο Μαρξ συμφώνησε με την απεικόνιση του πρώτου σταδίου της μετεπαναστατικής κοινωνίας του Προυντόν και ιδιαίτερα του Stein, την οποία συμφώνησε με τον Stein να ονομάσει «ακατέργαστο κομμουνισμό». Ο Stein πρόβλεψε ότι ο ακατέργαστος κομμουνισμός θα ήταν μια προσπάθεια επιβολής της εξίσωσης με την άγρια και χωρίς έλεος απαλλοτρίωση και καταστροφή της περιουσίας, τη δήμευση της και την καταναγκαστική κοινοκτημοσύνη των γυναικών καθώς και με του υλικού πλούτου. Στην πραγματικότητα, η εκτίμηση του Μαρξ για τον ακατέργαστο κομμουνισμό, το στάδιο της δικτατορίας του προλεταριάτου, ήταν ακόμη πιο αρνητική από του Stein:

«Με τον ίδιο τρόπο, όπως η γυναίκα είναι να εγκαταλείψει τον γάμο για γενική [δηλ. καθολική] πορνεία, έτσι ο κόσμος του πλούτου, δηλαδή η αντικειμενική ύπαρξη του ανθρώπου, είναι να εγκαταλείψει τη σχέση του αποκλειστικού γάμου με τον ιδιοκτήτη της ιδιωτικής ιδιοκτησίας για τη σχέση της γενικής πορνείας με την κοινότητα».

Όχι μόνο αυτό, αλλά όπως το θέτει ο καθηγητής Tucker, ο Μαρξ παραδέχεται ότι:

«ο ακατέργαστος κομμουνισμός δεν είναι η πραγματική υπέρβαση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, αλλά μόνο η οικουμενική αναδιανομή της, όχι η υπερνίκηση της απληστίας, αλλά μόνο η γενίκευση αυτής και όχι η κατάργηση της εργασίας, αλλά μόνο η επέκτασή της σε όλους τους ανθρώπους. Πρόκειται απλώς για μια νέα μορφή στην οποία η ανηθικότητα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας έρχεται στην επιφάνεια».

Εν ολίγοις, στο στάδιο της κοινωνικοποίησης της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, αυτό που ο ίδιος ο Μαρξ θεωρεί τα χειρότερα χαρακτηριστικά της ιδιωτικής περιουσίας θα μεγιστοποιηθούν. Όχι μόνο αυτό, αλλά ο Μαρξ παραδέχεται την αλήθεια της κατηγορίας των αντικομμουνιστών τότε και τώρα πως ο κομμουνισμός και ο κοινοτισμός δεν είναι παρά η έκφραση στα λόγια του Μαρξ, του «φθόνου και της επιθυμίας να μειωθούν όλα σε ένα κοινό επίπεδο». Μακριά από το να οδηγήσει σε ανθοφορία της ανθρώπινης προσωπικότητας, όπως υποτίθεται ότι υποστηρίζει ο Μαρξ, παραδέχεται ότι ο κομμουνισμός θα την καταργήσει εντελώς. Έτσι ο Μαρξ λέει:

«Με την πλήρη κατάργηση της προσωπικότητας των ανθρώπων, αυτός ο τύπος κομμουνισμού δεν είναι παρά η λογική έκφραση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Ο γενικός φθόνος, ο οποίος συνιστά την εξουσία, είναι η μεταμφίεση στην οποία η απληστία εγκαθίσταται και ικανοποιεί τον εαυτό της απλά με έναν άλλο τρόπο […] Στην προσέγγιση της γυναίκας ως λάφυρου και υπηρέτριας της κοινοτικής λαγνείας προωθείται ο άπειρος εκφυλισμός στον οποίο ο άνθρωπος υπάρχει μόνο για τον εαυτό του».²

Συνολικά, η απεικόνιση του ακατέργαστου κομμουνισμού από τον Μαρξ είναι πολύ παρόμοια με τα τερατώδη καθεστώτα που επέβαλαν οι τυραννικοί αναβαπτιστές του δέκατου έκτου αιώνα.³

Ο καθηγητής Tucker προσθέτει, ίσως υπογραμμίζοντας το προφανές, ότι:

«αυτές οι έντονες ενδείξεις από τα χειρόγραφα του Παρισιού σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο Μαρξ προέβλεψε και αξιολόγησε την άμεση μετεπαναστατική περίοδο πολύ πιθανότατα εξηγούν την ακραία επιφυλακτικότητα που έδειξε πάντοτε στο θέμα αυτό στα δημοσιευμένα γραπτά του».⁴

Κλείνοντας

Αλλά, αν αυτός ο κομμουνισμός είναι βέβαια τόσο τερατώδης, ένα καθεστώς «άπειρης υποβάθμισης», γιατί κάποιος πρέπει να το ευνοήσει, ή ακόμα χειρότερα να αφιερώσει τη ζωή του και να πολεμήσει σε μια αιματηρή επανάσταση για να το δημιουργήσει; Εδώ, όπως συμβαίνει συχνά με τη σκέψη και τα γραπτά του Μαρξ, υποχωρεί πίσω στο μυστήριο της «διαλεκτικής» – εκείνη τον θαυμαστή μαγική λέξη με την οποία ένα κοινωνικό σύστημα αναπόφευκτα δημιουργεί την νικηφόρα υπερβατικότητα και άρνηση του. Και, στην περίπτωση αυτή, το ολοκληρωτικό κακό – που περιέργως, αποδεικνύεται ότι είναι η μετεπαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου και που δεν προηγείται του καπιταλισμού – μετατρέπεται σε απόλυτο καλό.

Το λιγότερο που θα μπορούσαμε να πούμε είναι ότι ο Μαρξ δεν μπορεί και δεν επιχειρεί να εξηγήσει πώς ένα σύστημα ολικής απληστίας μετατρέπεται σε ένα ολικής αντι-απληστίας. Τα αφήνει όλα στην μαγεία της διαλεκτικής, τώρα μια διαλεκτική θανάσιμα φερόμενη από την υποτιθέμενη κινητήρια δύναμη της ταξικής πάλης, η οποία με κάποιο τρόπο μετατρέπει το τερατούργημα του ακατέργαστου κομμουνισμού στον παράδεισο του «υψηλότερου σταδίου» του κομμουνισμού.

***

• Αυτό το άρθρο αποτελεί απόσπασμα από τον δεύτερο τόμο, κεφάλαιο 10ο του βιβλίου του Murray N. Rothbard, «An Austrian Perspective on the History of Economic Thought (1995)».