Οπως έχει πει ο Γκράμσι, η εποχή που ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος πασχίζει να γεννηθεί, είναι η Εποχή των Τεράτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά άρθρα αναφέρθηκαν σε αυτόν τον όρο από το 2010 και μετά, όταν οι κρίσεις διαδέχονταν η μία την άλλη.
Η οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό-προσφυγικό, τα θέματα ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή αποδείχθηκε ότι δεν ήταν μεμονωμένα προβλήματα μόνο μιας χώρας, αλλά ευρωπαϊκά προβλήματα που χρειάζονταν ευρωπαϊκές λύσεις. To ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης αποδείχθηκε αναποτελεσματικό στο να προβλέψει και να αποτρέψει, πόσο μάλλον να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, κρίσεις που ξεπερνούσαν τα εθνικά σύνορα και άγγιζαν τα δομικά στοιχεία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Το νέο που συνεχίζει να διαπλάθεται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι το αποτέλεσμα μιας πολύ ουσιαστικής πολιτικής και ιδεολογικής σύγκρουσης πάνω στο κενό του παλιού που καταρρέει.
Είναι η σύγκρουση από τη μια μεριά των ιδεών της παλινόρθωσης του έθνους-κράτους, της επιστροφής σε εθνικές «λύσεις» και κλειστές κοινωνίες και σύνορα και από την άλλη των ιδεών της διαφορετικής και ενδυναμωμένης Ευρώπης που έχει μάθει από τα λάθη της και αποζητά μια νέα πολιτική αρχιτεκτονική με δημοκρατικό έλεγχο και συμμετοχική ανάπτυξη.
Η πραγματικότητα είναι ότι οι παραπάνω στόχοι είναι σε απόλυτη αντιδιαστολή, όμως τα πολιτικά σύνορα αυτών που τα πρεσβεύουν είναι πολλές φορές δυσδιάκριτα και πολύπλοκα.
Πόσο «φιλοευρωπαίοι» είναι αυτοί που πιστεύουν στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, ώς εκεί που βολεύει τα συμφέροντά τους, όπως το τραπεζικό τους σύστημα ή τις επενδύσεις τους και μόνο;
Πόσο «αντιευρωπαίοι» είναι αυτοί που προσπαθούν να περισώσουν κάποια εθνική κυριαρχία, φοβούμενοι τις αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών και των περιφερειών της Ε.Ε.;
Τα πολύπλοκα αυτά διλήμματα και η εποχή των τεράτων που ακόμα βιώνουμε προκαλούν πραγματικές τερατογενέσεις.
Η Ακροδεξιά γιγαντώνεται με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς, πάνω στις αποτυχημένες ευρωπαϊκές νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που μεγέθυναν τις ανισότητες και την περιθωριοποίηση όλο και μεγαλύτερων κοινωνικά ευάλωτων πληθυσμών. Βρίσκει επίσης ανοιχτές θύρες στον συντηρητικό χώρο, που για ψηφοθηρικούς λόγους ενδίδει στα μισαλλόδοξα μηνύματά της. Βρίσκει επίσης έδαφος στις χώρες όπου οι προοδευτικές και αριστερές δυνάμεις είναι πολυδιασπασμένες.
Είναι επίσης ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι μέσα από τις νέες παγκόσμιες πολιτικές ισορροπίες, οι ακροδεξιές δυνάμεις βρίσκουν νέους διεθνείς συμμάχους που τις στηρίζουν, που ενδόμυχα ή ανοιχτά επιθυμούν τη διάλυση της Ε.Ε. και ενδυναμώνουν την ιδέα της «εθνικιστικής διεθνούς».
Μέσα σε λίγα χρόνια, με την αυξανόμενη έλλειψη ιστορικής μνήμης των δεινών που προκάλεσε στο παρελθόν, η ακροδεξιά ατζέντα από περιθωριακή έγινε καθοριστική των εξελίξεων, κεντρική πολιτική επιλογή και τέλος, σε κάποιες χώρες, κυβερνητική επιλογή!
Οι σημερινές αυξανόμενες ανισότητες, όμοιες της δεκαετίας του ’30, δημιουργούν ένα νέο πολιτικό σκηνικό, που όλο και περισσότερο θυμίζει εκείνη την εποχή, όπου ο φασισμός και ο ναζισμός εκμεταλλευόμενοι τα μεγάλα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα και τα πολιτικά λάθη άλωσαν την Ευρώπη και την οδήγησαν στην καταστροφή.
Η Ε.Ε., μέσα από τα συνεχή αδιέξοδα και την απομάκρυνσή της από ευρέα κοινωνικά στρώματα, αποδείχθηκε αδύναμη να αφουγκραστεί τις ανάγκες των Ευρωπαίων πολιτών. Σήμερα αντιμετωπίζει και τις αυξανόμενες αντιδραστικές πολιτικές και από κράτη-μέλη που ήδη έχουν ενδώσει στις «εθνικές λύσεις» και που ακυρώνουν κάποιες σωστές επιλογές της. Παρά το ότι έχει πια απολέσει την αξιακή της βαρύτητα, η Ε.Ε. παραμένει εν τούτοις το πλαίσιο εκείνο όπου μπορούν και πρέπει να δοθούν οι πολιτικές μάχες για μια καλύτερη και διαφορετική Ευρώπη.
Σήμερα οι ακροδεξιές δυνάμεις στην Ευρώπη έχουν αντιληφθεί ότι η Ευρώπη και η Ε.Ε. είναι πιο εύκολο να κατακτηθούν ή να μετασχηματιστούν παρά να διαλυθούν. Η ορμπανοποίηση της ευρωπαϊκής Δεξιάς, η ατζέντα της καθαρής χριστιανικής Ευρώπης, η μη ανοχή στις κοινωνικές και εθνικές διαφορετικότητες και στα δικαιώματά τους, τα κλειστά σύνορα και η εθνική καθαρότητα, ο έλεγχος της δημοσιογραφίας και της Δικαιοσύνης ενισχύονται καθημερινά.
Αυτή είναι η νέα Ευρώπη που οραματίζονται [1] και σε αυτό το τρομακτικό όραμα όλες οι δημοκρατικές και προοδευτικές δυνάμεις πρέπει να αντιταχθούν.
Μόνο η ουσιαστική θωράκιση των ευρωπαϊκών ιδεών με συγκεκριμένες πολιτικές ενίσχυσης της κοινωνικής και περιφερειακής συνοχής, της δίκαιης ανάπτυξης, του κράτους δικαίου και της διαφάνειας, της κοινωνικής συμμετοχής, του σεβασμού στη διαφορετικότητα μπορεί να προσδώσει στην Ε.Ε. μια νέα ρεαλιστική και προοδευτική προοπτική.
Ενα νέο Σύμφωνο για την Απασχόληση και την Ανάπτυξη, ένας αναθεωρημένος Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης, ένα σχέδιο κοινωνικών επενδύσεων και μια ολοκληρωμένη στρατηγική καταπολέμησης της φτώχειας μπορούν να γίνουν εκείνες οι πολιτικές που θα δώσουν αναπτυξιακές λύσεις σε μια Ευρώπη που τείνει να γίνει βορά των ακροδεξιών λαϊκίστικων πολιτικών.
Η συσπείρωση πάνω σε προοδευτικές ιδεολογικές βάσεις και πολιτικές στρατηγικές μπορεί να αντιπαραβάλει βιώσιμες και ρεαλιστικές λύσεις στα καθημερινά προβλήματα των πολιτών με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες της κάθε κοινωνίας, προστατεύοντας το περιβάλλον, με συμμετοχική ανάπτυξη κι αλληλεγγύη. Χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ελλάδα, η Ισπανία έχουν αποδείξει ότι βιώσιμα αναπτυξιακές λύσεις με κοινωνική ευαισθησία υπάρχουν.
Προοδευτικά σχήματα στην Ευρώπη, όπως η Προοδευτική Συμμαχία, επίσης έχουν αποδείξει ότι αυτά που ενώνουν τους Σοσιαλιστές, τους Αριστερούς και τους Πράσινους είναι πολύ περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν.
Σήμερα η Αριστερά και όλες οι προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, άρα και στην Ελλάδα, έχουν το ιστορικό καθήκον να είναι ανοιχτές σε αυτόν τον διάλογο, με σεβασμό στις όποιες διαφορές τους, να προτείνουν συγκεκριμένες πολιτικές, που θα γίνουν τα στοιχεία εκείνα που θα χτίσουν τη διαφορετική Ευρώπη της συνανάπτυξης και της ανοιχτής κοινωνίας, όπως την ονειρεύτηκαν οι προοδευτικοί ηγέτες της Ευρώπης, από τον Σπινέλι μέχρι τον Μπερλίνγκουερ.
Δεν υπάρχει πια η πολυτέλεια του χρόνου και των αέναων ενδοσκοπήσεων. Οι ευρωεκλογές του 2019 αποτελούν τις κρισιμότερες των τελευταίων δεκαετιών και σε αυτές το μήνυμα πρέπει να είναι ξεκάθαρο για μια Ευρώπη των λαών, των ανοιχτών κοινωνιών, της δημοκρατίας και της ειρήνης, αξιών που δεν είναι πια τόσο δεδομένες όσο όλοι μας πιστεύαμε.
