Πώς η άμεση αντίληψη ενός επεισοδίου μπορεί να οδηγήσει σε μια ταχύτατη αντιμετώπιση, καθώς σε αντίθετη περίπτωση ο εγκέφαλος «γερνάει» 3,6 χρόνια (!) για κάθε ώρα που το περιστατικό μένει χωρίς τη σωστή φροντίδα • Με την υπογραφή του Μιχάλη Κεφαλογιάννη
Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν μείζονα αιτία θανάτου και αναπηρίας παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι πάνω από 60.000 συμβαίνουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα.
Η συχνότερη μορφή εγκεφαλικών είναι τα ισχαιμικά, τα οποία συμβαίνουν όταν αποφράσσεται μια αρτηρία του εγκεφάλου. Τα ισχαιμικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν πάνω από το 85% του συνόλου των εγκεφαλικών στη χώρα μας, πράγμα που αντιστοιχεί σε πάνω από 50.000 περιστατικά στην Ελλάδα.
Η δεύτερη κατηγορία είναι το αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, όπου η ρήξη αγγείου του εγκεφάλου οδηγεί σε συλλογή αίματος μέσα ή γύρω από το εγκεφαλικό παρέγχυμα, προκαλώντας ενδοκρανιακή ή υπαραχνεοειδή αιμορραγία.
▲ Πώς θα το αναγνωρίσουμε
Ενας απλός, διεθνής μνημονικός κανόνας αναγνώρισης της αιφνίδιας συμπτωματολογίας του εγκεφαλικού βασίζεται στη φράση «BE FAST», που σημαίνει «να είσαι γρήγορος». Ο τίτλος περικλείει τα ακρωνύμια των βασικών συμπτωμάτων:
➥«Β – Βalance»/αιφνίδια δυσκολία στη βάδιση, ζαλάδα, απώλεια ισορροπίας ή κινητικού συντονισμού.
➥«Ε – Eyes»/αιφνίδια αλλοίωση στην όραση, στο ένα ή και στα δύο μάτια.
➥«F – Face dropping»/πτώση γωνίας στόματος – εάν η μια πλευρά του προσώπου παρουσιάζει αδυναμία ή μουδιάζει, το στόμα στραβώνει και το χαμόγελο δεν είναι συμμετρικό.
➥«A – Arm weakness»/αδυναμία άκρων – ξαφνική αδυναμία, μούδιασμα ή και παράλυση στο χέρι ή στο πόδι, συνήθως στη μία πλευρά του σώματος.
➥«S – Speech difficulty»/δυσχέρεια λόγου – εάν ο λόγος είναι μπερδεμένος, ο ασθενής αδυνατεί να μιλήσει καθαρά, υπάρχουν διαταραχή στην ομιλία και δυσκολία επικοινωνίας.
➥«T – Time to call»/άμεση επικοινωνία με εξειδικευμένη μονάδα αντιμετώπισης οξέων αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.
▲ Πρώτες βοήθειες
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί ιατρικό επείγον περιστατικό. Εάν υφίσταται κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, ακόμα και εάν υποχωρήσει, πρέπει να καλέσουμε άμεσα βοήθεια και να μεταφερθούμε στην πλησιέστερη εξειδικευμένη μονάδα αντιμετώπισης οξέων αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.
«Κατά τη διάρκεια της αναμονής για τη μεταφορά δεν χορηγούμε τίποτα στον ασθενή. Σε περίπτωση εμετού, γυρίζουμε το κεφάλι και το σώμα του στο πλάι, ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα εισρόφησης. Σε περίπτωση απώλειας αισθήσεων, τοποθετούμε τον ασθενή σε θέση ανάνηψης ή αλλιώς σε πλάγια θέση ασφαλείας, η οποία διατηρεί ανοιχτό τον αεραγωγό σε αναίσθητο θύμα που αναπνέει φυσιολογικά, προλαμβάνει την απόφραξη του αεραγωγού από τη γλώσσα και επιτρέπει την έξοδο υγρών από το στόμα. Αρχίζουμε άμεσα την παροχή πρώτων βοηθειών, παρακολουθούμε την αναπνοή και τον σφυγμό του, και είμαστε έτοιμοι να αρχίσουμε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) εάν χρειαστεί» τονίζει ο Νικόλας Τσαμόπουλος, επεμβατικός νευροακτινολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, επικεφαλής Συντονισμού Ιατρικής Ερευνας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, διευθυντής Τμήματος Επεμβατικής Νευροακτινολογίας.
▲ Πώς αντιμετωπίζεται
Ο χρόνος παίζει σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του εγκεφαλικού.
«Κατά τη διάρκεια ενός τυπικού οξέος ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου καταστρέφονται 120.000.000 νευρώνες, 830 δισεκατομμύρια συνάψεις και 714 χιλιόμετρα εμμύελων ινών κάθε ώρα. Σε σύγκριση με το φυσιολογικό ποσοστό απώλειας νευρώνων σε έναν φυσιολογικό εγκέφαλο που γερνά, ο ισχαιμικός εγκέφαλος γερνά 3,6 χρόνια για κάθε ώρα που παραμένει χωρίς αντιμετώπιση» υπογραμμίζει ο κ. Τσαμόπουλος.
Σε περίπτωση ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου, στόχος της άμεσης θεραπείας είναι η βελτίωση της αιματικής ροής. Μέσα στις πρώτες ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων γίνεται χορήγηση ενδοφλέβιας θρομβολυτικής φαρμακευτικής αγωγής. Η εξέλιξη της τεχνολογίας οδήγησε στη δημιουργία ειδικών συσκευών, που μπορούν να προωθηθούν στα μεγάλα αγγεία μέσα στον εγκέφαλο και να βγάλουν τον θρόμβο.
Η μέθοδος μοιάζει με την αγγειοπλαστική που γίνεται στο έμφραγμα της καρδιάς, είναι επαναστατική και αποτελεσματική στη διάνοιξη των αγγείων έως 90%.
Ο λόγος για τη μέθοδο της ενδοαρτηριακής θρομβόλυσης και της ενδοαρτηριακής θρομβεκτομής, με επιτυχή αποτελέσματα αντιμετώπισης, τα οποία αποδεικνύονται σε περισσότερες από έξι διεθνείς πολυκεντρικές μελέτες οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 2015.
«Βάσει και της τελευταίας σχετικής μελέτης, η οποία ολοκληρώθηκε το 2017, τα χρονικά περιθώρια για την αντιμετώπιση ενός ισχαιμικού εγκεφαλικού διευρύνονται ακόμη περισσότερο από τα μέχρι σήμερα ισχύοντα για επιλεγμένα περιστατικά, τα οποία πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ενώ, σε συνδυασμό με τη δημιουργία νέων καινοτόμων συσκευών ενδοαυλικής μηχανικής απόσυρσης ή και αναρρόφησης ενδοκράνιων θρόμβων και επανασηρραγγοποίησης των ενδοκράνιων αγγείων, δίνεται η δυνατότητα παρέμβασης με ασφάλεια σε ακόμη μικρότερα αγγεία του εγκεφάλου, αυξάνοντας τον αριθμό των περιστατικών τα οποία δύναται να αντιμετωπιστούν με επιτυχή έκβαση» τονίζει ο κ. Τσαμόπουλος.
Οσον αφορά το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, στο μεγαλύτερο ποσοστό οφείλεται σε ανεύρυσμα εγκεφάλου, όπου είναι απαραίτητη η διόρθωση ενός εγκεφαλικού ανευρύσματος με χειρουργική παρέμβαση.
Ζωτικής σημασίας η αποκατάσταση
Η παλαιότερη αντίληψη του μη αναστρέψιμου της αναπηρίας μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο έχει ξεπεραστεί από τις ιατρικές εξελίξεις των τελευταίων ετών. Υστερα από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, η αποκατάσταση είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική ισορροπία και την επαναφορά στη μέγιστη λειτουργικότητα.
Ενα εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να επηρεάσει την κινητικότητα και την αισθαντικότητα, ενώ μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στην ομιλία, στην αναπνοή, στην κατάποση, στην ισορροπία, στην ακοή και την κινητικότητα των οφθαλμών και της γλώσσας.
Οι ασθενείς, μετά την οξεία φάση, παρουσιάζουν διαφορετικού χρονικού βαθμού αποκατάσταση των ελλειμμάτων τους και των λειτουργικών δυνατοτήτων τους.
«Ο χρόνος αποκατάστασης ποικίλλει από ασθενή σε ασθενή. Αλλος μπορεί να περπατήσει σε 2-3 εβδομάδες, ενώ άλλος να παραμείνει σε αμαξίδιο ή κλινήρης, ανάλογα με τη βαρύτητα του εγκεφαλικού, το ανατομικό σημείο της βλάβης, την ηλικία και τις συνοδές παθήσεις» εξηγεί ο Γιώργος Βησσαράκης, φυσίατρος – γιατρός φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης.
Το πρόγραμμα αποκατάστασης είναι εξατομικευμένο ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς.
Στόχος είναι η αναβάθμιση του λειτουργικού επιπέδου του ασθενούς, η αξιολόγηση του ασθενούς για χορήγηση κατάλληλων βοηθημάτων για τις μετακινήσεις και τις δραστηριότητες της καθημερινότητας, η πρόληψη και θεραπεία των συνοδών παθήσεων, η ψυχολογική υποστήριξη, η εκπαίδευση στην αυτοεξυπηρέτηση και ανεξαρτησία του ασθενούς, και, τέλος, η κοινωνική επανένταξη.
«Η αποκατάσταση συνιστάται να ξεκινά αμέσως με την είσοδο του ασθενούς στο νοσοκομείο, προς αποφυγήν βραχυπρόθεσμων επιπλοκών, όπως αιμοδυναμική σταθεροποίηση, λοίμωξη αναπνευστικού, κατακλίσεις και διατήρηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων» επισημαίνει ο κ. Βησσαράκης.Η αποκατάσταση συνιστά μια πολυπαραγοντική θεραπευτική διαδικασία, η οποία επιταχύνει και μεγιστοποιεί τη λειτουργική αποκατάσταση των ασθενών.
Οι κύριοι άξονες της αποκατάστασης είναι α) η φυσικοθεραπεία, με σκοπό τη βελτίωση των κινητικών ελλειμμάτων, την επανεκπαίδευση λειτουργικής και ανεξάρτητης βάδισης, και τη βελτίωση λειτουργικότητας του ημίπληκτου άνω άκρου, β) η εργοθεραπεία, με στόχο τη λειτουργική αποκατάσταση των ασθενών σε όλους τους τομείς των καθημερινών δραστηριοτήτων (αυτοεξυπηρέτηση, προσαρμογή στην οικία και εργασία), γ) η λογοθεραπεία, με σκοπό τη βελτίωση των διαταραχών λόγου και κατάποσης, δ) η υδροθεραπεία, με στόχο την επανεκπαίδευση βάδισης και ε) η ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών και των συγγενών τους.
«Νεότερες θεραπευτικές παρεμβάσεις στο κομμάτι της νευροαποκατάστασης, όπως είναι ο διακρανιακός ηλεκτρικός ερεθισμός (transcranial direct current stimulation – tdcs), η εφαρμογή του οποίου αποφέρει σημαντικά οφέλη στη βελτίωση των κινητικών ελλειμμάτων, του λόγου και των γνωσιακών ελλειμμάτων των ασθενών με αφασία και διαταραχές επικοινωνίας, και η χρήση ρομποτικών βοηθημάτων με σκοπό την ταχύτερη κινητοποίηση των ασθενών έχουν πολύ καλά αποτελέσματα» αναφέρει ο κ. Βησσαράκης και καταλήγει:
«Ο ρόλος της αποκατάστασης δεν ολοκληρώνεται με την έξοδο του ασθενούς από το κέντρο αποκατάστασης. Η δυναμική εξέλιξη της νόσου και η παρουσία όψιμων επιπλοκών ύστερα από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, όπως η σπαστικότητα, ο νευροπαθητικός πόνος, η κατάθλιψη, η μειωμένη σεξουαλικότητα, οι διαταραχές ούρησης και η δυσκολία στην εκπλήρωση των δραστηριοτήτων καθημερινής διαβίωσης, καθιστούν απαραίτητη τη χρόνια παρακολούθηση των ασθενών, με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργικότητάς τους».
