Τα εν οίκω εν δήμω

Η ιστορία της νεότερης εποχής, απεικονίζεται στις σελίδες των εφημερίδων. Η επιστημονικώς άρτια ιστορία δεν συντάσσεται μόνο μέσα από απλή αποδελτίωση των δημοσιευμάτων μιας περιόδου.

Ομως τα φύλλα των εφημερίδων αποτελούν σπουδαία πηγή, προκειμένου να μπει ο ιστορικός στο πνεύμα και το κλίμα μιας εποχής. Δεν παύει, βέβαια, ο Τύπος, να αποτυπώνει την αλήθεια των πραγμάτων, υπό τον όρο ο αναγνώστης να ξέρει να διαβάζει σωστά. Το σωστό διάβασμα μιας εφημερίδας δεν είναι απλή υπόθεση. Ενας αδαής αναγνώστης απειλείται να βγάλει εντελώς εσφαλμένα συμπεράσματα και να πλανηθεί απολύτως.

Η εφημερίδα «Καθημερινή» πήρε μια πολύ ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία. Επανεξέδωσε το φύλλο της, Αύγουστος 1922, όπου ο εκδότης και αρθρογράφος της Γεώργιος Βλάχος είχε δημοσιεύσει το μνημειώδες άρθρο υπό τον τίτλο «Οίκαδε», συνιστώντας να ξεχειμωνιάσει το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα της Μικράς Ασίας στην ελληνική επικράτεια. Ουσιαστικά επρόκειτο για προτροπή υποχώρησης, ανασύνταξης και εγκατάλειψης του μετώπου, με μια κάποια λήψη πρόνοιας για την προστασία του μειονοτικού πληθυσμού της μικρασιατικής ζώνης, για να μη λέμε ότι αφήνουμε τον κόσμο αυτόν στο έλεος του Αλλάχ.

Το άρθρο είχε προκαλέσει πάταγο. Είχε θεωρηθεί μειοδοτικό πέταγμα πετσέτας από την συντηρητική παράταξη, κατ’ ουσίαν από την κυβέρνηση. Είχε υποστηριχθεί ότι οι τουρκικές δυνάμεις το χρησιμοποίησαν, διαχέοντάς το στις ελληνικές στρατιωτικές γραμμές, καταρρακώνοντας το ήδη κλονισμένο ηθικό του στρατεύματος, που έκλεινε μια τριετία μαχόμενο χωρίς ουσιαστικά κέρδη, περιπλανώμενο σε μια αχανή περιοχή, με πολύ μικρή υλική υποστήριξη, ενώ στο μεταξύ η ελληνική κοινωνία συμπλήρωνε μια οκταετία εμπλοκής σε αναμετρήσεις που απορφάνιζαν οικογένειες.

Οι ιστορικοί που σχολιάζουν το άρθρο στο αφιέρωμα της εφημερίδας διατείνονται ότι ήδη η αντεπίθεση του Κεμάλ είχε εξαπολυθεί σαρωτικά, συνεπώς το άρθρο δεν είχε κανένα πρακτικό αποτέλεσμα, και είναι αμφίβολο εάν οι ελληνικές δυνάμεις το είχαν πάρει είδηση. Δεν κρίνεται η έκβαση ενός πολέμου από ένα άρθρο, σημειώνει η εφημερίδα, προκειμένου να προκαλέσει μια κάποια ιστορική αποκατάσταση, για μια πτυχή της ιστορίας της, που επί γενεές ελλήνων θεωρείτο μελανή. Το «Οίκαδε», είχε μετατραπεί, συμβολικά, σε τεκμήριο προδοτικής στάσης της κυβέρνησης Γούναρη, συναποτελώντας στοιχείο του τοξικού κλίματος μέσα στο οποίο έγινε η Δίκη και η Εκτέλεση των Εξι, μεταξύ των οποίων και του Γούναρη. Περίπου σαν να ήταν στοιχείο της δικογραφίας. Ο οποίος Γούναρης είχε παραγγείλει το άρθρο από τον Βλάχο, κάτι που δεν μας παραξενεύει: Μέχρι και στις μέρες μας άνθησε το φαινόμενο των παραταξιακών εφημερίδων, το οποίο το ευνοούσε (το απαιτούσε) η ίδια η κοινωνία, που μετά την Κρίση του 2011 το αφόρισε, φαινόμενο κατά το οποίο μεταξύ κόμματος και εφημερίδας δεν υπήρχαν διαφοροποιήσεις στη γραμμή, αλλά αντίθετα υπήρχε πλήρης επικοινωνία στο παρασκήνιο.

Το φαινόμενο αυτό μετέτρεψε, όχι χωρίς τη συγκατάθεσή του, τον εκδότη σε παράγοντα της δημόσιας ζωής, φτάνοντας στο σημείο να υπαγορεύει ποιόν βουλευτή θέλει και ποιόν δήμαρχο. Μερικοί το επιδιώκουν και σήμερα. Με ένα μέρος του κοινού να το επικροτεί. Η ιδέα της ανεξαρτησίας του Τύπου δεν έχει τόσους φίλους στην Ελλάδα, όσο σε αφήνει να νομίζεις το κλίμα έκφρασης των χρηστών του διαδικτύου.

Μέσα σ’ αυτό το πάντρεμα πολιτικής και τύπου, υπήρξαν ασφαλώς πολλές φορές στην ιστορία των μέσων ενημέρωσης όπου προέβησαν ή υιοθέτησαν κακές επιλογές. Αυτές θα πρέπει να κρίνονται σε σχέση με το ιστορικό πλαίσιό τους και χωρίς στοιχεία αναδρομικότητας. Εχει ενδιαφέρον η γενναία κίνηση της «Καθημερινής» να μιλήσει η ίδια για αυτή την ιστορία του παρελθόντος της, και μάλιστα να την αξιοποιήσει. Υπάρχει πολύς κόσμος που διαβάζει το Σήμερα μέσα από το φίλτρο του Χθες. Αλλά μια έξυπνη εφημερίδα θέλει και αυτό το κοινό, γιατί εκείνο είναι κατ’ εξοχήν εύφλεκτο και δεκτικό σε ιντριγκάρισμα. Οσο ο Τύπος προκαλεί δημόσια συζήτηση με θέμα τον εαυτό του ή οτιδήποτε έξω από αυτόν, διευρύνει το μέλλον του και χαλυβδώνει το παρόν του.

Ασχετο: Πόσοι σημερινοί Ελληνες ξέρουμε τι σημαίνει η λέξη Οίκαδε; Αυτό είναι μια άλλη ιστορία.