Από τα άλματα στις συνεχείς καθιζήσεις….

Στην ιστορία της ελληνικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, από την ίδρυση του πρώτου ελληνικού πανεπιστημίου από τους Βαυαρούς το 1837, με τις τέσσερις Σχολές, τις οποίες είχε ανάγκη το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, που εκκινούσε «εκ του μηδενός», έχουν επιχειρηθεί και μεταρρυθμιστικά άλματα που, όμως, συχνά ανακόπτονταν. Στις δεκαετίες που ακολουθούν την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών, πλήθος πανεπιστημιακών νομοσχεδίων θα υποβληθούν στη Βουλή αλλά δε θα ψηφισθούν. Στις τομές-άλματα που επιχειρήθηκαν στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, συγκαταλέγονται (ενδεικτικά):

α. To Πανεπιστήμιο της Σμύρνης, ένα Πανεπιστήμιο «γέφυρα και ώσμωση γλωσσών και πολιτισμών» -με σύγχρονους όρους διαπολιτισμικό-,σύλληψη και όραμα του κορυφαίου ελληνα μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή και πολιτική βούληση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Το πανεπιστήμιο δεν θα προλάβει να λειτουργήσει εξαιτίας της τραγωδίας της Σμύρνης, το 1922.

β. Ο Οργανισμός του 1932 του «ύστερου Βενιζελισμού» για το Πανεπιστήμιο Αθηνών που διαμόρφωσε, κι εδώ δια χειρός τού εισηγητή Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή αλλά και του πρύτανη Παπούλια, τον ιδεότυπο του «Πανεπιστημίου της έδρας» με πολλές καινοτομίες. Ο νόμος, παρά τις κατά καιρούς τροποποιήσεις του, θα παραμείνει σε ισχύ για μισό αιώνα.

γ. Η προσπάθεια αποκέντρωσης και εκδημοκρατισμού των πανεπιστημίων στο σύντομο κυβερνητικό διάλειμμα του Γεωργίου Παπανδρέου και του Ευάγγελου Παπανούτσου, το 1964/65. Χαρακτηριστικό, εδώ, είναι το παράδειγμα του Πανεπιστημίου Πατρών με τα πολλά καινοτομικά στη σύλληψή του στοιχεία (εισαγωγή σε Σχολές, μεταπτυχιακές σπουδές, Ερευνητικά Ινστιτούτα, αναπτυξιακός προσανατολισμός, Συμβούλια Επιτρόπων). Και το ποιοτικό αυτό άλμα θα αλλοιωθεί, στην αρχή από την αποστασία του 1965 και στη συνέχεια από τη δικτατορία. Η «κατάρα του Σίσυφου», οι «συνέχειες-ασυνέχειες», οι «μεταρρυθμίσεις-αντιμεταρρυθμίσεις» με την εκπαίδευση «αρένα πολιτικών συγκρούσεων», είναι πάντα εδώ……

Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

Η ομαλοποίηση του πολιτικού βίου κατά τη μεταπολίτευση, που δρομολόγησε την πορεία εκσυγχρονισμού και εξευρωπαϊσμού της χώρας, επέβαλε μεταρρυθμίσεις και στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Σ’ αυτές ανήκει ο Ν. 1268/1982 -είχε προηγηθεί ο «δειλός εκσυγχρονισμός» του Ιωάννη Βαρβιτσιώτη με τον Ν.815/1978, που δε θα εφαρμοσθεί- , ο οποίος θ’ αλλάξει τον ιδεότυπο του ελληνικού πανεπιστημίου, θ’ ανοίξει το δρόμο σε νέους επιστήμονες, θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό και εκδημοκρατισμό του, αν και έδωσε μεγαλύτερη δημοκρατία στα πανεπιστήμια απ’ αυτήν που μπορούσαν να καταναλώσουν….

Ο τελευταίος πανεπιστημιακός νόμος -είχε προηγηθεί ο περιορισμένος εκσυγχρονισμός του Γ. Σουφλιά, το 1991-, που άλλαξε το μοντέλο διοίκησης των πανεπιστημίων και πέτυχε να φέρει στις διοικήσεις τους κορυφαίες προσωπικότητες του ακαδημαϊκού χώρου, είναι ο Ν. 4009/2011 της Αννας Διαμαντοπούλου. Το μεγάλο άλμα στον νόμο είναι ότι πέτυχε να εγκριθεί στη Βουλή με πρωτόγνωρη για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα πλειοψηφία… Αυτό θα έπρεπε, σε μια ευρωπαϊκή και σύγχρονη χώρα, ν’ αποτελεί για το πολιτικό σύστημα ένα σημαντικό κεκτημένο, ιδιαίτερα για την Ελλάδα χωρίς κουλτούρα διαλόγου και συναινέσεων.

ΑΠΟ ΤΑ ΑΛΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΚΑΘΙΖΗΣΕΙΣ….

Κι ενώ η κοινωνία και η πανεπιστημιακή κοινότητα είχαν πιστέψει ότι η ιστορική εμπειρία μάς είχε διδάξει, τα τελευταία χρόνια ξαναζούμε ό,τι η ιστορία μάς προέτρεπε να αποφύγουμε. Η πρώτη «πράξη του δράματος» της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, ήταν η κατάργηση του νόμου Διαμαντοπούλου και η επιστροφή, σε πολλά σημεία, του μοντέλου που είχε δείξει τα όριά του, δηλαδή του Ν. 1268/1982. Η ανατροπή του νόμου Διαμαντοπούλου, όμως, φαντάζει «πλημμέλημα» μπροστά στο «κακούργημα» που συντελείται τους τελευταίους μήνες με την κατάργηση της τεχνολογικής εκπαίδευσης, μέσα από τη συνένωση ΑΕΙ/ΤΕΙ και με την αλλοίωση του καινοτομικού χαρακτήρα πρωτοποριακών Ιδρυμάτων, που θεσμοθετήθηκαν από το «κακό παλιό πολιτικό σύστημα».

Αναφερόμαστε, ως παράδειγμα μόνο, στο Διεθνές Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη και το ΕΑΠ, που αποτελούσαν άλματα που ΤΩΡΑ ανακόπτονται (στο ΕΑΠ, ο υπουργός, αφού «ξεσηκώθηκαν και οι πέτρες», ακόμη και οι φίλιες, έκανε πίσω). Προχωρούν, όμως, «από πάνω», παρά την καθολική αντίδραση Τμημάτων και Σχολών και καταργώντας την αυτονομία και αυτοτέλεια των πανεπιστημίων, συνενώσεις ανάμεσα σε άνισα και ανόμοια Ιδρύματα, «παρά φύσιν ακαδημαϊκοί γάμοι», όπως ο «παρά φύσιν», μέχρι πρότινος, «αριστεροδεξιός κυβερνητικός γάμος». Πρόκειται για γάμους με δεδομένη συχνά την «ασυμφωνία χαρακτήρων» και, επομένως, με προδιαγεγραμμένο ή το διαζύγιο ή την «ενδοοικογενειακή βία»…

Κύριε Υπουργέ,

Ομότεχνε συνάδελφε,

Αγαπητέ Κώστα,

έχεις ερευνήσει και συγγράψει σημαντικά έργα για την ιστορία της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Επομένως, γνωρίζεις ότι υπουργοί Παιδείας έμειναν στην ιστορία είτε για το «τίποτα», είτε, σπάνια, για τις μεταρρυθμίσεις τους, αλλά πιο συχνά, για τις απορρυθμίσεις και αντιμεταρρυθμίσεις τους. Οχι, δηλαδή, επειδή έχτισαν αλλά επειδή γκρέμισαν… Είναι επιλογή σου ως τί θέλεις να καταγραφείς για τους μελλοντικούς ομότεχνούς μας, αν και φοβάμαι ότι είναι αργά για αλλαγή πορείας…