Για την έννοια της αρετής, έχουν γραφτεί άπειρα δοκίμια και έχουν υπάρξει ατέρμονες φιλοσοφικές αναλύσεις.
Επίσης είναι πασιφανές ότι την αρετή πολλοί επικαλέστηκαν, λίγοι όμως εφάρμοσαν.
Τα χρησιδάνεια αρετής είναι διαχρονικά και επαναλαμβανόμενα στην Ελλάδα από πολλούς και ιδίως το τελευταίο διάστημα από αυτούς που απευθύνονται στο λαό για τις ανάγκες κατανάλωσης του λόγου, κυρίως δηλαδή από τους πολιτικούς.
Για την ανάγκη της παρούσας γραφής, η οποία έχει ως αφορμή την όζουσα δημοσιότητα των τελευταίων ημερών και ως αιτία αυτό που ονομάζω αντιποίηση της αρετής των άλλων, θα περιορίσω την έννοια της αρετής, σ’ εκείνη τη διάστασή της που έχει καταγραφεί ιστορικά και εμπεδωθεί δικαιολογημένα για την ανθρωπογεωγραφία των διαφόρων περιοχών της χώρας.
Το σθένος των ανθρώπων στην αντιμετώπιση των δυσκολιών, της φτώχειας και της ανελευθερίας, η ανάδειξη ηρώων σε πολέμους, στην πολιτική, στις τέχνες και στην επιστήμη, το ήθος που επέδειξαν οι τοπικοί πληθυσμοί ανά την επικράτεια σε δύσκολες περιόδους για την επιβίωσή τους αλλά και η άνθηση της δημιουργίας μετά την κατάκτηση της ελευθερίας, συνθέτουν τον ενάρετο χαρακτήρα, ο οποίος υμνήθηκε μέσα από θρύλους, τραγούδια, διηγήσεις και έμεινε μέσα στην ιστορία και στην παράδοση μας.
Η αρετή των άλλων είναι ένα αεράκι που έρχεται από μακριά για να μας χαϊδέψει το πρόσωπο και να μας προσφέρει ανάσες.
Η αρετή των άλλων δεν είναι αντικείμενο κληρονομικής διαδοχής, δεν είναι αντικείμενο χρησιδανείου και δεν είναι πάνω από όλα αντικείμενο αντιποίησης, ώστε να γίνεται χρήση της σήμερα για την προσπόριση οφέλους ή την απαγκίστρωση από δυσάρεστες καταστάσεις.
Για παράδειγμα κατέγραψα το τελευταίο διάστημα πολιτικούς, καταγόμενους από διάφορες περιοχές της χώρας, άλλοτε να στέκονται κάτω από αγάλματα ή σύμβολα ή προσωπογραφίες προσωπικοτήτων της ιστορίας, άλλοτε να κάνουν δηλώσεις από συγκεκριμένες περιοχές για τις οποίες υπάρχουν συγκεκριμένες ιστορικές αναφορές και άλλοτε να ενσωματώνουν στον λόγο τους ένδοξες περιόδους ή γενναία πρόσωπα, ώστε να καρπωθούν μέσω της πλαστής εικόνας της επικοινωνίας οφέλη από την αρετή της ιστορίας των ανθρώπων και του τόπου, των οποίων συνειρμικά προσπαθούν να εμφανιστούν ως συνεχιστές, απόγονοι ή κληρονόμοι.
Επίσης έχω παρατηρήσει ότι από τα αδιέξοδα στα οποία περιέρχονται πολιτικοί, λόγω των οικονομικής φύσεως δοσοληψιών τους στις οποίες τίθεται εν αμφιβόλω η διαφάνεια, η ηθική ή και η νομιμότητα, προσπαθούν να διέλθουν με κρητικές μαντινάδες, με δημώδη άσματα ή αντάρτικα τραγούδια, παραπέμπουν δε με το ύφος του λόγου τους στην καταγωγή τους, ώστε να εξαγνίσουν τη θέση τους, αντιποιούμενοι την αρετή του τόπου καταγωγής τους και των ανθρώπων του.
Οι σύγχρονοι αυτοί πολιτικοί θα έπρεπε κατά την άποψή μου να απαντήσουν με αμιγώς πολιτικά και οικονομικά επιχειρήματα για όσα τους καταμαρτυρούν και με τον τρόπο αυτό να υπερασπίσουν τη θέση τους και σε κάθε περίπτωση να αποδείξουν με το έργο τους, εκεί που έχουν διοριστεί, ότι αξίζουν λόγω αυτού και μόνο (του έργου τους) τα εύσημα της επιτυχίας και της αρετής.
Ας αφήσουμε, λοιπόν, την αρετή των άλλων και να μη την αντιποιούμαστε για ίδιο όφελος, γιατί εμείς δεν συμμετείχαμε σ’ αυτήν και οι άλλοι θυσιάστηκαν για να την πετύχουν.
* Ο Νάσος Μιχελής είναι δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Νομικών Μελετών Καινοτόμου και Νεοφυούς Επιχειρηματικότητας.
