Η Αχαΐα στη μακραίωνη προϊστορική περίοδο έχει να επιδείξει τη μεγαλύτερη ανάπτυξή της κατά τους δύο τελευταίους αιώνες των μυκηναϊκών χρόνων (12ος και 11ος αι. π.Χ.). Τότε ακριβώς οι πολιτικές και οικονομικές συγκυρίες, οι εσωτερικές κοινωνικές εξελίξεις, οι ευνοϊκές συνθήκες στην κεντρική και ανατολική Μεσόγειο για την ανάπτυξη του εμπορίου, η προνομιακή θέση της περιοχής στον έλεγχο των πολυσύχναστων ναυτικών εμπορικών διαδρομών μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η ειρηνική περίοδος που μάλλον συνταρασσόταν περιστασιακά από εσωτερικούς ανταγωνισμούς που υπόβοσκαν, και κυρίως οι επαφές και οι σχέσεις με άλλους πολιτισμούς, δημιούργησαν ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης, που οι Αχαιοί εκμεταλλεύθηκαν στο έπακρο.
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
ΠΟΛΕΜΟΥ
Αυτά τα χρόνια αναζήτησαν πρώτες ύλες και εισήγαγαν νέες τεχνολογίες, βελτιώνοντας και αυξάνοντας την παραγωγή τους και κατασκευάζοντας νέα και άγνωστα στο μυκηναϊκό κόσμο προϊόντα. Η ανάπτυξη στηρίχθηκε ωστόσο στη στρατιωτική προετοιμασία, που συνοδεύτηκε από την υιοθέτηση νέων όπλων και ξενόφερτων τεχνικών πολέμου. Είναι αλήθεια, ότι η επιβουλή εκείνη την περίοδο της αχαϊκής επικράτειας θα έμοιαζε με απονενοημένο διάβημα, αν και οι ίδιοι οι Αχαιοί φαίνεται πως σε πολιτικό επίπεδο είχαν φροντίσει να έχουν στο ευρύτερο περιβάλλον τους περισσότερους φίλους, εμπορικούς εταίρους, συνεργάτες και συμμάχους, παρά εχθρούς.
Ο ΑΙΩΝΑΣ ΤΗΣ ΚΕΡΑΜΙΚΗΣ
Το απόγειο της ανάπτυξης συμβαίνει στο δεύτερο μισό του 12ου αι., τότε που καθόλου τυχαία και ύστερα από μία σύντομη εξελικτική περίοδο αναζητήσεων και πειραματισμών εμφανίζεται ένας νέος τοπικός κεραμικός ρυθμός. Τα διάσπαρτα κεραμικά εργαστήρια στη Δυτική Αχαΐα, σαν να υπακούουν σε μία ανώτερη θέληση, γρήγορα εναρμονίζονται και εγκαταλείπουν τα δικά τους ιδιαίτερα στοιχεία. Η παραγωγή αποκτά πλέον τα χαρακτηριστικά βιοτεχνίας και πανομοιότυπα πήλινα σκεύη του νέου συρμού κατακλύζουν τους οικισμούς για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες μέσα σε ένα γενικότερο κλίμα ευμάρειας. Η κεραμική αυτή παγιώνεται σχεδόν αμέσως και κατασκευάζεται και τον επόμενο αιώνα, διατηρώντας αναλλοίωτα στο χρόνο τα βασικά της χαρακτηριστικά.
Τα σχήματα των αγγείων αλλάζουν φόρμα και νέα σχήματα εμφανίζονται αντικαθιστώντας άλλα που εξαφανίζονται. Εκείνο, όμως, που αποτελεί το ιδιαίτερο και το μοναδικό γνώρισμα του ρυθμού είναι τα διακοσμητικό του ύφος, που δεν μοιάζει στη σύνθεσή του με τίποτα από την κεραμική παράδοση και δεν βρίσκει παράλληλα στη σύγχρονη δημιουργία άλλων περιοχών. Τα κύρια διακοσμητικά μοτίβα περιορίζονται σε ποσότητα και τα πλέον συνηθισμένα είναι τα ομόκεντρα τόξα, οι επάλληλες γωνίες και τα τρίγωνα, που σχεδόν πάντοτε περιγράφονται με κρόσσια. Το κάτω μέρος διακοσμούν οριζόντιες ταινίες σε πυκνή διάταξη, που μερικές φορές πλαισιώνουν μεγάλα βαμμένα τμήματα. Ολα αυτά καθιστούν ένα αχαϊκό αγγείο μοναδικό στο περιβάλλον του και οπωσδήποτε αναγνωρίσιμο για την προέλευσή του.
ΣΗΜΑ ΚΑΤΑΤΕΘΕΝ
Η κεραμική αυτή αποτελούσε μεταφορικά ένα σήμα κατατεθέν, ένα κύριο δηλαδή χαρακτηριστικό γνώρισμα του αχαϊκού τόπου. Τα αγγεία του νέου ρυθμού υπήρξαν οι κατάλληλες συσκευασίες για την προώθηση των τοπικών προϊόντων όχι μόνο στην εσωτερική αγορά αλλά κυρίως σε τόπους μακρινούς, εκεί που ο καθένας θα μπορούσε από τη συσκευασία να διακρίνει τα προϊόντα της Αχαΐας από εκείνα άλλων περιοχών.
Τα προϊόντα που προωθούσε η Αχαΐα στις εσωτερικές αγορές αλλά κυρίως σε εκείνες της Μεσογείου ήταν αγροτικά και δευτερευόντως κτηνοτροφικά και βιοτεχνικά (κρασί, λάδι, αρώματα, όσπρια, αναμεμειγμένα υγρά, δέρματα, φυτικά χρώματα). Σε μία πεπερασμένη για τον τόπο αγροτική παραγωγή, που έπρεπε πρωτίστως να καλύψει τις βιοτικές ανάγκες σε τοπικό επίπεδο, και με δεδομένη τη μεγάλη αξία των πρώτων υλών (χαλκού, μολύβδου, χρυσού, γυαλιού, ήλεκτρου κ.λπ.) αλλά και την αυξημένη στην Αχαΐα ανάγκη για αγορά «υπηρεσιών», όπως για παράδειγμα πολεμικής τεχνολογίας, ναυτικών δασμών, εμπορικών προμηθειών κ.ά, η Αχαΐα είχε να αντιτάξει την ποιότητα των προϊόντων που παρήγαγε.
Τα αχαϊκά αγγεία ως διακριτές συσκευασίες επιτελούσαν πια με τον καλύτερο τρόπο τις επιδιώξεις της περιοχής. Ηταν ένα συλλογικό σήμα, ένα σήμα ποιότητας, που δήλωνε αξιόπιστα την προέλευση των αγαθών και εξυπηρετούσε άριστα τα συμφέροντα της Αχαΐας πολύ μακριά από αυτήν. Με τον τρόπο αυτό τα εμπορευόμενα προϊόντα της απέκτησαν υπεραξία και οι κάτοικοι κατόρθωναν να αποκτούν πανάκριβες πρώτες ύλες, με τις οποίες κατασκεύαζαν όπλα, εργαλεία, κοσμήματα κ.ά, που ασφάλιζαν, βελτίωναν και ομόρφαιναν την καθημερινή τους ζωή.
Αχαϊκή κεραμική που βρέθηκε σε γειτονικές περιοχές (Ηλεία, Κορινθία, Αργολίδα, Φθιώτιδα, Φωκίδα, Αιτωλία, Ακαρνανία, Κεφαλονιά) πιστοποιεί την εμπορία αχαϊκών αγαθών σε μικρή κλίμακα και δεν προκαλεί έκπληξη. Εντυπωσιακή είναι η ανεύρεση αχαϊκών αγγείων στην Αλβανία και κυρίως στη νότια Ιταλία.
ΔΕΝ ΠΡΟΒΛΕΨΑΝ ΤΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ
Ιδιαίτερα στην Απουλία, όπου οι πιο κοντινές ακτές της ιταλικής χερσονήσου, ο αριθμός των αγγείων είναι εξαιρετικά μεγάλος και δείχνει μία ζωηρή εικόνα του αχαϊκού εμπορίου μεγάλης κλίμακας.
Για εκείνο, όμως, που δεν προνόησαν οι Αχαιοί (ή δεν μπόρεσαν να ελέγξουν) είναι η αντιγραφή της κεραμικής -της συσκευασίας δηλαδή- στην Ιταλία. Η λεγόμενη ιταλο-μυκηναϊκή κεραμική υπερτερεί εκεί της εισηγμένης μυκηναϊκής, ώστε ιταλικά προϊόντα να πωλούνται στην τοπική αγορά ως αχαϊκά. Εκτός και εάν η κεραμική αυτή είναι προϊόν αχαϊκών αποικιών, τρεις και πλέον αιώνες νωρίτερα από τον πρώτο ελληνικό αποικισμό στη νότια Ιταλία. Εστω και αν τα βιβλία σιωπούν, κάτι τέτοιο δεν πρέπει να θεωρείται απίθανο.
Του Ιωάννη Μόσχου, Αρχαιολόγου
Την επόμενη εβδομάδα: Μυκηναϊκοί οικισμοί της Αχαΐας
