Μάλλον δεν είμαι ο καταλληλότερος για να κρίνω σε ποιο βαθμό η «Μονόπολη», αυτό το παιχνίδι που οι περισσότεροι έχουμε παίξει τουλάχιστον στα μικράτα μας, αποτελεί έναν τρόπο για τη «διήγηση του ιμπεριαλισμού στα παιδιά» (για να θυμηθούμε τον υπότιτλο του βιβλίου «Ντόναλντ ο απατεώνας» των Αρμάν Ματλάρ και Αριελ Ντόρφμαν που αφορά μια διαφορετική, κριτική ανάγνωση των παιδικών κόμικς και των προτύπων που προβάλλουν). Μπορώ, όμως, να θυμηθώ δύο στοιχεία του παιχνιδιού που με είχαν εντυπωσιάσει εξαρχής.
Το πρώτο είναι ότι μία από τις κάρτες που μπορούσες να σηκώσεις ανέγραφε τη μαγική απόφαση «Εχεις επιστροφή από την Εφορία» και προσδιόριζε κάποιο ποσόν επιστροφής. Κατά πώς φαίνεται, για να μεταφερθούμε στον χώρο της πραγματικής οικονομίας των ημερών μας, κάποιοι διέκριναν πράγματι ένα νέο τρόπο υλοποίησης του στοιχείου περί επιστροφής χρημάτων. Πρόκειται για εργοδότες που ζητούν να τους επιστραφεί από τους εργαζομένους τους μέρος του μισθού που τους καταβάλλουν.
Σιγά μην έτρεχαν αυτοί οι εργοδότες να διεκδικήσουν επιστροφές από την Εφορία! Για ποιο λόγο να το κάνουν, όταν υπάρχει ο κατά πολύ ευκολότερος, αμεσότερος και αποτελεσματικότερος τρόπος να τα παίρνουν «μαύρα» και ταυτόχρονα να φαίνονται εντάξει με τις πληρωμές των εργαζομένων τους; Δικά τους «παιδιά» είναι οι εργαζόμενοι, αν δεν συνδράμουν αυτοί, ποιος θα το κάνει;
Το «The Landlord’s game» (το «Παιχνίδι του γαιοκτήμονα») που εφηύρε η Αμερικανίδα Ελίζαμπεθ Μάγκι το 1904 προηγήθηκε κατά 30 ολόκληρα χρόνια και θεωρείται πρόγονος της «Μονόπολης».
Σκοπός της Μάγκι ήταν να καταδείξει δύο πράγματα. Πρώτον, σε τι δεινά μπορεί να οδηγήσει η συσσώρευση πλούτου όταν αυτή γίνεται σε βάρος των άλλων. Δεύτερον, ότι, σχεδόν νομοτελειακά, όλος ο πλούτος θα καταλήξει στα χέρια ενός και μόνο «παίκτη» και θα πραγματοποιηθεί το μονοπώλιο.
Καιρός είναι να αποκαλύψω και το δεύτερο στοιχείο που μου έχει εντυπωθεί από τη «Μονόπολη». Είναι το «Πήγαινε στη φυλακή» που πρέπει να εκτελέσεις αυτοστιγμεί, έτσι και το άτιμο το ζάρι σε ρίξει στο τετράγωνο με την αντίστοιχη εντολή. Διπλή η ερμηνεία της εντολής. Η πρώτη, προφανής: τα παιχνίδια αυτού του τύπου ενέχουν τον σοβαρό κίνδυνο να καταλήξουμε στη «στενή». Αρα δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν έχουμε προειδοποιηθεί.
Η δεύτερη ερμηνεία, κάπως βαθύτερη: το να κυνηγάμε τον εύκολο πλουτισμό, εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη ή την αδυναμία των άλλων, σημαίνει ότι ήδη έχουμε αυτοεγκλωβιστεί… Σε μια απομονωμένη, βαθιά, πνευματική φυλακή.
* επίκουρος καθηγητής Ιατρικής Φυσικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
