Του Αβραάμ Ζελίδη (*)
Ο χειμώνας καθυστερεί αλλά έρχεται, τα ακραία καιρικά φαινόμενα μπορούν ανά πάσα στιγμή να πλήξουν περιοχές της Ελλάδας και οι ανθρώπινες ζωές που μπορεί να χαθούν, σε συνδυασμό με τις ανυπολόγιστες υλικές ζημιές, θα είναι για άλλη μια φορά ανυπολόγιστες. Κι όμως, πάντα η όποια αντίδραση έρχεται μετά την καταστροφή.
Ερωτήματα όπως, ποιος μας έδωσε το δικαίωμα να αλλάξουμε τη ροή ενός ποταμού; Ποιος μας έδωσε το δικαίωμα να περιορίσουμε το πλάτος της κοίτης του; Ποιος μας έδωσε το δικαίωμα να αφαιρέσουμε υλικό μέσα από τις κοίτες των ποταμών; Δεν απαντήθηκαν ποτέ.
Το γεγονός ότι το ποτάμι κινείται σε συγκεκριμένη διεύθυνση είναι γιατί η κλίση της κοίτης του, η στέρεο-μεταφορά, η ταχύτητα ροής, η γεωλογία της περιοχής και πολλοί άλλοι φυσικοί παράγοντες συνετέλεσαν ώστε να έχει τη συγκεκριμένη θέση και ροή. Το πλάτος της κοίτης το καθόρισε η φύση γιατί είχε την ανάγκη για να μεταφέρει όλο τον όγκο που προκύπτει από τα καιρικά φαινόμενα.
Δεν σημαίνει ότι αν για κάποια χρόνια, μέσα στην ανθρώπινο κύκλο ζωής, ο ποταμός δεν χρησιμοποιεί όλο το πλάτος της κοίτης του εμείς έχουμε το δικαίωμα ή μπορούμε και επιτρέπεται να το μειώσουμε. Το υλικό που μεταφέρει ένας ποταμός φτάνει στην παράκτια ζώνη και εκεί με τα παράκτια ρεύματα διασπείρεται κατά μήκος της παραλίας προστατεύοντας την από τη διάβρωση. Η αφαίρεση υλικού μέσα από την κοίτη, με το πρόσχημα της πρόληψης πλημμυρικών φαινομένων, στερεί το υλικό από τις παραλίες και αυξάνει με γεωμετρική πρόοδο την διάβρωση των ακτών, καταστρέφοντας υποδομές και περιουσίες.
Η Ατομική ευθύνη της αλλοίωσης του χαρακτήρα ενός ποταμού, από την δημιουργία του στους ορεινούς όγκους, μέχρι τις εκβολές του είναι μεγάλη, αλλά ακόμα μεγαλύτερη η κοντόφθαλμη διαχείριση από την μεριά των υπευθύνων στην αντιμετώπιση εκ των υστέρων της όποιας διατάραξης της ισορροπίας.
Το 1997 πλημμύρισε η Κόρινθος γιατί δεν είχε πού να πάει το νερό του ποταμού Ξηριά, αφού μείωσαν το πλάτος της κύριας κοίτης ή εξαφάνισαν μικρότερα δευτερεύοντα ρεύματα. Άλλαξε κάτι τα τελευταία 21 χρόνια; Φυσικά και ΟΧΙ. Τι θα γίνει στο επόμενο ακραίο καιρικό φαινόμενο που θα πλήξει την περιοχή; Απλά θα πλημμυρίσει και πάλι η Κόρινθος.
Από τον Χάραδρο κάθε χρόνο αφαιρείται τεράστια ποσότητα υλικού, στερώντας έτσι την παράκτια ζώνη που διαρκώς διαβρώνεται με το πρόσχημα της προστασίας της γέφυρας προς το πανεπιστήμιο. Γιατί δεν κατασκευάζεται άλλη γέφυρα που να μην εμποδίζει την μεταφορά του υλικού από το ποτάμι; Γιατί προφανώς είναι «έξοδο» σε αντίθεση με το «έσοδο» από την πώληση του υλικού του ποταμού.
Παραδείγματα καταστροφών πολλά, που δεν μάθαμε από αυτά. Υπάρχουν δύο κατηγορίες σκέψης και αντίδρασης. Ατομικά, βλέποντας μια καταστροφή σκεφτόμαστε ότι ευτυχώς δεν συμβαίνει σε μας, και μετά λόγω ευαισθησίας, τρέχουμε να βοηθήσουμε. Πολιτικά, βλέποντας μια καταστροφή σε μια περιοχή σκεφτόμαστε «να μην συμβεί στην περιοχή μου» όσο είμαι εγώ ο υπεύθυνος (δήμαρχος, περιφερειάρχης κ.λπ.) ή αν είναι στην περιοχή μου τότε η απάντηση είναι «δεν είχα μια μελέτη», ή «δεν μου είπαν οι αρμόδιοι» ή «δεν είχαμε λεφτά για να κάνουμε τις παρεμβάσεις».
Όμως να θυμάστε ότι η φύση εκδικείται όταν ο άνθρωπος παρεμβαίνει στην εξέλιξή της και προσπαθεί να τη δαμάσει. Για ό,τι συμβαίνει γύρω μας, είμαστε συνυπεύθυνοι.
* Ο Αβραάμ Ζεληλίδης είναι καθηγητής Γενικής Θαλάσσιας Γεωλογίας & Γεωδυναμικής του Πανεπιστημίου Πατρών.
Εφημερίδα Πελοπόννησος
