Δημογραφικό: Η Ελλάδα που Μικραίνει, η Περιφέρεια που Αδειάζει, η Ευρώπη που Γερνάει

Το δημογραφικό ζήτημα αποτελεί πλέον μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις της χώρας και της Ευρώπης συνολικά. Δεν πρόκειται για μια θεωρητική συζήτηση, αλλά για μία πραγματικότητα που αποτυπώνεται με αριθμούς, επηρεάζει την οικονομία, την κοινωνική συνοχή και το μέλλον των επόμενων γενεών. Η Ελλάδα βρίσκεται στην καρδιά μιας δημογραφικής κρίσης που εξελίσσεται για δεκαετίες – μια κρίση που πλέον δεν αφορά μόνο τις γεννήσεις, αλλά τον συνολικό πληθυσμό, τις ηλικιακές ισορροπίες και την ερήμωση ολόκληρων περιοχών.

Η Ελλάδα χάνει πληθυσμό με ταχύτερο ρυθμό από ποτέ

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η Ελλάδα κατέγραψε για ακόμη μία χρονιά αρνητικό φυσικό ισοζύγιο: το 2023 καταγράφηκαν περίπου 76.000 γεννήσεις και 140.000 θάνατοι, με αποτέλεσμα μια καθαρή απώλεια πληθυσμού που ξεπερνά τις 64.000.

Το 2010, οι γεννήσεις ήταν περίπου 115.000. Μέσα σε μία δεκαετία χάθηκαν περίπου 40.000 γεννήσεις ετησίως.

Αυτό δεν είναι μια στατιστική υποσημείωση. Είναι μια βαθιά μεταβολή στον κοινωνικό ιστό της χώρας.

Η Περιφέρεια ερημώνει – και ο χάρτης το δείχνει ξεκάθαρα

Οι μεγαλύτερες απώλειες πληθυσμού καταγράφονται σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές, αλλά και σε ολόκληρες περιφέρειες όπου ο δείκτης γήρανσης έχει ξεπεράσει κάθε ιστορικό προηγούμενο.

Σε πολλές περιφερειακές ενότητες:

•Ο δείκτης γήρανσης (άτομα 65+ προς άτομα κάτω των 15) έχει ξεπεράσει το 200%.

•Υπάρχουν χωριά όπου οι γεννήσεις είναι μηδενικές επί σειρά ετών.

•Σε κάποιους νομούς, περισσότερο από το 35% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών.

Δεν πρόκειται μόνο για αριθμούς. Πρόκειται για σχολεία που κλείνουν, για επαγγέλματα που εξαφανίζονται, για κοινότητες που δεν μπορούν πλέον να ανανεωθούν.

Η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει μια χώρα όπου η ζωή συγκεντρώνεται σε λίγα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ η περιφέρεια χάνει σταδιακά το ανθρώπινο κεφάλαιό της.

Η Ευρώπη γερνάει — και η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις

Το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό μόνο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μέσο όρο γεννητικότητας 1,5 παιδιά ανά γυναίκα, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται ακόμη χαμηλότερα, περίπου στο 1,3.

Για να διατηρηθεί ο πληθυσμός σταθερός, απαιτείται δείκτης 2,1.

Η Eurostat προβλέπει ότι μέχρι το 2050:

•Ο πληθυσμός άνω των 65 στην ΕΕ θα αυξηθεί κατά περισσότερο από 35%,

•Ο πληθυσμός σε ηλικίες εργασίας (20–64) θα μειωθεί κατά 15%,

•Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων θα φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.

Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις πέντε πιο γηρασμένες χώρες της Ευρώπης και η τάση αυτή επιταχύνεται.

Γιατί συμβαίνει; Οι βαθύτερες αιτίες

Το φαινόμενο οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων:

•τη μακρόχρονη οικονομική κρίση,

•τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος,

•την αστάθεια στην αγορά εργασίας,

•τη δυσκολία των νέων ζευγαριών να αποκτήσουν κατοικία,

•την καθυστερημένη ηλικία τεκνοποίησης,

•τη συρρίκνωση υπηρεσιών σε μικρές πόλεις και χωριά.

Δεν πρόκειται για επιλογή των νέων να μην κάνουν παιδιά. Πρόκειται για αντικειμενικές συνθήκες που κάνουν την οικογένεια πιο δύσκολη υπόθεση από ποτέ.

Το δημογραφικό δεν είναι στατιστική – είναι εθνικό ζήτημα

Η υπογεννητικότητα επηρεάζει την οικονομία, την ασφάλεια, την κοινωνική πρόνοια, τη δυνατότητα ανάπτυξης.

Ένας πληθυσμός που μικραίνει δεν μπορεί να υποστηρίξει εύκολα το ασφαλιστικό σύστημα, ούτε μπορεί να διατηρήσει ισχυρό εργατικό δυναμικό.

Η γήρανση επηρεάζει την παραγωγικότητα, την καινοτομία, αλλά και την ίδια την κοινωνική συνοχή.

Η ερήμωση της ελληνικής υπαίθρου, ειδικότερα, θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ανατροπή οικονομικών και κοινωνικών δομών.

Το ερώτημα δεν είναι αν πρέπει να δράσουμε – αλλά πόσο γρήγορα

Το δημογραφικό δεν διορθώνεται από μόνο του.

Απαιτείται συντονισμένη στρατηγική που ενισχύει:

•τα νέα ζευγάρια,

•την περιφέρεια,

•την οικογένεια,

•την πρόσβαση σε σύγχρονες υπηρεσίες,

•και την οικονομική σταθερότητα των νέων γενεών.

Το κρίσιμο είναι ότι ο χρόνος δεν είναι σύμμαχος.

Κάθε χαμένη δεκαετία μετατρέπει το δημογραφικό όχι σε πρόβλημα, αλλά σε μη αναστρέψιμη πραγματικότητα.