Μακρόν εναντίον της συμμαχίας Τραμπ και η επιστροφή του “America First” στον ΟΗΕ
Με τη διεθνή σκηνή να βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, οι χθεσινές και σημερινές ομιλίες των Προέδρων Εμανουέλ Μακρόν και Ντόναλντ Τραμπ ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ σηματοδοτούν δύο αντίρροπες στρατηγικές, δύο διαφορετικές αντιλήψεις των παγκόσμιων θεσμών και της διπλωματίας — αλλά και μια ξεκάθαρη αντιπαράθεση αξιών, ρόλων και τρόπων δράσης διεθνώς.
Ο Μακρόν: αναγνώριση, πίεση και ανανέωση διεθνών δεσμεύσεων
Η ομιλία του Εμανουέλ Μακρόν χθες χαρακτηρίζεται από τολμηρά βήματα κυρίως η επίσημη αναγνώριση της Παλαιστίνης από τη Γαλλία, υπό τον ρόλο του ως παρουσιαστικό σχήμα πίεσης για ειρήνη και διαπραγμάτευση.
Ο Μακρόν έθεσε μπροστά του την ανάγκη άμεσου τερματισμού του πολέμου στη Γάζα, με αποκατάσταση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ασφάλειας των αμάχων, την απελευθέρωση των ομήρων, και τον καθορισμό προϋποθέσεων για την ανοικοδόμηση μετά τη σύρραξη.
- Η προσπάθεια να ενώσει άλλες χώρες της Δύσης και όχι μόνο, γύρω από την ιδέα της έμπρακτης αναγνώρισης της Παλαιστίνης, δίνοντας έτσι μια νέα ώθηση στον διεθνή διάλογο.
- Η έμφαση στην ηθική διάσταση της Δύσης: δικαιοσύνη, ανθρωπιά, διεθνής νομιμότητα χαρακτηριστικά συχνά αμφισβητούμενα, ιδίως σε περιόδους πολέμου.
- Η πίεση προς το Ισραήλ και την ανάγκη αποδοχής ότι οι γεωπολιτικές λύσεις δεν μπορούν να παρακάμπτουν το διεθνές δίκαιο.
- Πώς θα διαμορφωθεί η συνέχεια δηλαδή, αν η αναγνώριση της Παλαιστίνης από τη Γαλλία θα μείνει ως δηλωτική πολιτική ή θα συνοδευτεί από συγκεκριμένες δράσεις (διπλωματικές, οικονομικές, ασφαλείας).
- Ποιός ο ρόλος των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην αντίδρασή τους και κατά πόσο αυτές οι αντιδράσεις θα επηρεάσουν τα περιθώρια δράσης της Γαλλίας και της Ευρώπης συνολικά.
- Η επικινδυνότητα της σχηματοποίησης της πολιτικής ως ανταγωνισμός ευρωπαϊκής vs. αμερικανικής επιρροής, κάτι που ορισμένοι κριτικοί βλέπουν ήδη ως υπόκωφη σύγκρουση βασικών στρατηγικών.
Ο Τραμπ: επιστροφή στην εθνική κυριαρχία και την κριτική στους διεθνείς θεσμούς
Σήμερα, ο Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται να παρουσιάσει μια ομιλία που επιβεβαιώνει την κατεύθυνση “America First” με ανανεωμένο ύφος όχι απλώς ως πολιτικό σλόγκαν, αλλά ως κεντρική αρχή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
- Η κριτική κατά των «παγκόσμιων θεσμών» οι οποίοι σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, έχουν φθείρει τη διεθνή τάξη και δεν εξυπηρετούν πλέον τα συμφέροντα ασφαλείας ή εθνικής κυριαρχίας των ΗΠΑ.
- Η μείωση της χρηματοδότησης των ΗΠΑ σε διεθνείς οργανισμούς, η αμφισβήτηση της αποδοτικότητάς τους και η έμφαση σε πρωτοβουλίες όπου οι ΗΠΑ διατηρούν άμεσα τον έλεγχο.
- Η προσέγγιση που επιδιώκει να παρουσιάσει τα επιτεύγματα της θητείας του ως “δεύτερης τετραετίας” με έμφαση στην πολιτική ασφάλειας, στην προστασία συνόρων, στην αποδέσμευση από υποχρεώσεις που θεωρεί δαπανηρές ή μη αποδοτικές.
Οι προκλήσεις και οι ενδεχόμενες αντιφάσεις:
- Η διεθνής φθορά της εικόνας των ΗΠΑ αν ο ρόλος τους ως “παγκόσμιος ηγέτης” αποδυναμωθεί περαιτέρω ιδιαίτερα σε κρίσιμες ζώνες όπως η Μέση Ανατολή και η Ουκρανία, όπου η συνεργασία με άλλες χώρες και οργανισμούς είναι πρακτικά αναγκαία.
- Ο αντίκτυπος σε διεθνείς κρίσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή το αν η επικέντρωση στην εθνική κυριαρχία και η μείωση δέσμευσης σε διεθνείς θεσμούς θα αγνοήσει ή υποτιμήσει παγκόσμιες απειλές.
- Ο κίνδυνος απομόνωσης όχι μόνο λόγω αντιπαράθεσης με άλλες χώρες, αλλά και λόγω αμφισβήτησης της αξιοπιστίας των ΗΠΑ στην διεθνή σκηνή, ιδίως αν οι δηλώσεις δεν συνοδεύονται από σταθερή πολιτική συνέπεια.
Η αντιπαράθεση Μακρόν – Τραμπ στον ΟΗΕ δεν είναι απλώς πολιτικό θέατρο· είναι σύγκρουση δυο οραμάτων για τον ρόλο της διεθνούς κοινότητας:
- Από τη μία, η γαλλική προσέγγιση επιχειρεί να αναζωογονήσει τη διεθνή συνεργασία, τη θεσμική νομιμότητα και την ηθική διάσταση στην εξωτερική πολιτική με επίκεντρο την ειρήνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δικαιοσύνη.
- Από την άλλη, η αμερικανική προτίμηση αναδεικνύει αυστηρά εθνικά συμφέροντα, αξιολόγηση κόστους–οφέλους για διεθνείς δεσμεύσεις, και την επιδίωξη ισχύος με όρους κυριαρχίας, ελέγχου, και περιορισμένης εμπλοκής όταν η συμμετοχή δεν φαίνεται άμεσα ωφέλιμη.
Για χώρες όπως η Ελλάδα, η ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις στρατηγικές είναι κρίσιμη: η διπλωματία, οι συμμαχίες, η ευρωπαϊκή διάσταση — όλα αυτά αποκτούν νέο βάρος όταν ο μεγάλος διαιρετικός άξονας δεν είναι πλέον “Ανατολή vs Δύση” με τον παλιό τρόπο, αλλά “πολυμερής θεσμός/διεθνής νομιμότητα” vs “εθνικά συμφέροντα και άμεσα οφέλη”.
Η ομιλία του Μακρόν χθες αντιπροσωπεύει μια προειδοποιητική έκκληση: ότι η ειρήνη δεν είναι απλώς επιλογή αλλά αναγκαιότητα και ότι η αναγνώριση της Παλαιστίνης δεν είναι μόνο συμβολική χειρονομία, αλλά μέρος μιας συνολικής πίεσης για λύση που θα σέβεται το διεθνές δίκαιο.
Η ομιλία του Τραμπ σήμερα αναμένεται να επιβεβαιώσει ότι οι ΗΠΑ δεν προτίθενται να απαλλαγούν από τις διεθνείς προκλήσεις αλλά ότι θα τις προσεγγίσουν με διαφορετικούς όρους: όρους οι οποίοι προκρίνουν τη δύναμη, την εθνική κυριαρχία, και την αποδοτικότητα σε σχέση με συμμετοχή σε θεσμούς που θεωρούνται από την Ουάσιγκτον ότι έχουν επιδείξει αδυναμίες ή έχουν παρωχηθεί.
Από τη σύγκλιση ή την απόκλιση αυτών των δύο γραμμών εξαρτώνται όχι μόνο οι διεθνείς ισορροπίες, αλλά και το κατά πόσο το πολυμερές σύστημα θα αντέξει και με ποιο πρόσωπο στην εποχή της γεωπολιτικής αναπροσαρμογής.
