Πάνω από 120.000 (!) οστά ζώων, κυρίως οικόσιτων, το μεγαλύτερο ζωοαρχαιολογικό υλικό που έχει ανασκαφεί μέχρι σήμερα στον ελληνικό χώρο, έχει συλλεχθεί από τον νεολιθικό οικισμό του Κλείτους στην Κοζάνη, στα όρια του λιγνιτωρυχείου του Νότιου Πεδίου της ΔΕΗ.
 |
Το 95% του υλικού αφορά σε οικόσιτα ζώα όπως πρόβατα, χοίροι, βοοειδή και αίγες, ενώ μόλις ένα 4-5% είναι από θηράματα, ελαφοειδή, αγριόχοιρους, λαγούς, αλεπούδες, άγρια βοοειδή.
Πάνω από 500? τελάρα έχουν συλλέξει οι αρχαιολόγοι και το τεράστιο αυτό υλικό μελετά η ζωοαρχαιολόγος Βάσω Τζεβελεκίδη, η οποία δήλωσε στο «Εθνος» ότι «ο αριθμός αυτός είναι ικανός για να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για την κατανάλωση των ζώων στον νεολιθικό οικισμό, τη στρατηγική διαχείριση των κοπαδιών, καθώς όπως διαφαίνεται ο νεολιθικός άνθρωπος εξέτρεφε τα κοπάδια πρωτίστως για το κρέας και ακολούθως για το γάλα και το μαλλί».
Η εκτροφή των ζώων ξεκίνησε στη νεολιθική εποχή την 5η χιλιετία π.χ. και σηματοδοτεί το πέρασμα από την τροφοσυλλογή στην τροφοπαραγωγή, συνοδεύεται δε από την καλλιέργεια των σιτηρών και των οσπρίων.
Η απουσία θηραμάτων δεν σημαίνει ότι οι νεολιθικοί άνθρωποι δεν κυνηγούσαν, αλλά η διατροφή τους δεν στηριζόταν στο κυνήγι καθώς είχε ήδη ξεκινήσει η εξημέρωση των ζώων και η καλλιέργεια της γης.
Η κ. Τζεβελεκίδη μελετά τα οστά, κοκαλάκι προς κοκαλάκι, και καταγράφει ένα προς ένα τα χαρακτηριστικά τους. Από τι ζώο είναι, από ποια περιοχή του σώματός του προέρχεται, ποια ήταν η ηλικία του, σε τι περιβάλλον ζούσε, πώς έγινε η σφαγή του, πώς αφαιρέθηκε το κρέας από το οστό. Μέχρι στιγμής έχει καταγραφεί ένα μικρό ποσοστό, περίπου 15.000 οστά, που αντιστοιχούν στο 12% του συνολικού υλικού.
 |
Σύμφωνα με τη ζωοαρχαιολόγο, δεν υπήρξαν μεγάλα κοπάδια με εκατοντάδες ζώα το καθένα, αλλά το ζωικό κεφάλαιο αφορά τις οικογένειες του οικισμού και τις ανάγκες τους.
Η ανασκαφή που διενεργήθηκε στο Κλείτος Κοζάνης, από την αρχαιολόγο Χριστίνα Ζιώτα, από το 2006 ως το 2010, ανέδειξε έναν τεράστιο αρχαιολογικό χώρο, έκτασης περίπου 40 στρεμμάτων, και αποκάλυψε οικοδομικά λείψανα δύο προϊστορικών οικισμών της Υστερης και της Τελικής Νεολιθικής, τέλη 6ης και αρχές 5ης χιλιετίας π.Χ.
Ανάμεσα σε κατοικίες, υπαίθριους και στεγασμένους χώρους, βρέθηκαν μεγάλα αποθηκευτικά αγγεία, απορριμματικοί λάκκοι με άφθονα κινητά ευρήματα και λάκκοι με αποθέσεις οστών, που δείχνουν ότι σφαζόταν μεγάλος αριθμός ζώων και μετά την αφαίρεση του κρέατος θάβονταν όλα μαζί.
Σε γειτονική απόσταση, μόλις 3 χιλιόμετρα από το Κλείτος, ανασκάφτηκε και ο νεολιθικός οικισμός της Κρεμαστής Κοιλάδας, έκτασης 7 στρεμμάτων, με επίσης πλούσιο ζωοαρχαιολογικό υλικό.
Οπως είπε στο «Εθνος» η ανασκαφέας, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κοζάνης, Αρετή Μετόκη-Χονδρογιάννη, οστά σε μικρές ή μεγάλες ποσότητες βρέθηκαν σε 410 λάκκους απόθεσης σε σύνολο 462, και αφορούν επίσης σε οικόσιτα ζώα.
Στην Κρεμαστή βρέθηκε και αριθμός ζώων που είχαν ταφεί ύστερα από κάποια θυσία, στο πλαίσιο μιας τελετουργικής δραστηριότητας. Οι αιματηρές θυσίες συνδέονταν με την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής κτισμάτων ή με κοσμικά γεγονότα όπως εορτές.
Ισως με τέτοιες τελετουργίες πρέπει να συνδεθούν και οι μεγάλες ποσότητες οστών ζώων, που υποδηλώνουν ταυτόχρονη σφαγή, κάτι που μάλλον δεν δικαιολογείται για την καθημερινή οικιακή κατανάλωση.
ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ
