Σε εξέλιξη είναι αυτή την ώρα το “5th Family Business Conference – Towards a sustainable future”, το οποίο διοργανώνεται από την Palladian Conferences για πέμπτη συνεχή χρονιά, υπό την αιγίδα της πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ, της Ελληνικής Ένωσης Επιχειρηματιών, της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας και του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος, με χρυσούς χορηγούς την Alpha Bank και την EY Ελλάδος. Το συνέδριο ασχολείται με τις οικογενειακές επιχειρήσεις και τα ζητήματα που αφορούν στην οργάνωση και διαχείρισή τους.
Κατά την έναρξη του Συνεδρίου, στον χαιρετισμό του ο κ. Κωνσταντίνος Κόλλιας, Πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος επισήμανε ότι ο ρόλος των οικογενειακών επιχειρήσεων στην ελληνική οικονομία είναι αναμφισβήτητα καθοριστικός, καθώς αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας εδώ και αιώνες, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, της απασχόλησης και του επιχειρηματικού πνεύματος στη χώρα. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κλάδων, όπως η γεωργία, η μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο, η φιλοξενία και ο τουρισμός. Συμβάλλουν σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας, παρέχουν ευκαιρίες απασχόλησης και συμμετέχουν καθοριστικά στην τόνωση των τοπικών οικονομιών, ιδίως στις αγροτικές περιοχές, όπου είναι βαθιά ριζωμένες, σημείωσε ο κ. Κόλλιας. Ενώ πρόσθεσε ότι ένας από τους βασικούς λόγους, για τους οποίους οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι σημαντικές για την ελληνική οικονομία, είναι η ανθεκτικότητα και η μακροπρόθεσμη προοπτική τους. Αυτές οι επιχειρήσεις βασίζονται συνήθως σε ισχυρές οικογενειακές αξίες, παραδόσεις και προσωπική δέσμευση για την επιτυχία και την ανάπτυξή τους. Είναι αυτή η αφοσίωση στην επιχειρηματική βιωσιμότητα που τους επιτρέπει να αντιμετωπίζουν τις οικονομικές υφέσεις και να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς πιο αποτελεσματικά από τις μεγαλύτερες, πολυεθνικές εταιρείες. Αναφερόμενος στις προκλήσεις και ευκαιρίες που έχουν μπροστά τους οι οικογενειακές επιχειρήσεις ξεχώρισε την ταχεία παγκοσμιοποίηση και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από μεγάλες εταιρείες. Και όπως σημείωσε, για να αντιμετωπιστούν αυτές, οι οικογενειακές επιχειρήσεις πρέπει να επενδύσουν στην καινοτομία, να αγκαλιάσουν τη χρήση της τεχνολογίας και να προσαρμόζονται συνεχώς στις μεταβαλλόμενες τάσεις των καταναλωτών. Αυτές οι επιχειρήσεις πρέπει επίσης, να επικεντρωθούν στον σχεδιασμό διαδοχής και στην ανάπτυξη ταλέντων, για να διασφαλίσουν την ομαλή μετάβαση από τη μια γενιά στην άλλη ή για να δουν πως μπορούν να καταστούν οι ίδιες πιο ελκυστικές προς τους πιθανούς ενδιαφερόμενους επενδυτές. «Σε κάθε περίπτωση και για να αντιμετωπίζουμε όλες αυτές οι περιπτώσεις, μόνο θετικές βλέπω τις προτάσεις που διάβαζα σε πρόσφατη αρθρογραφία περί αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης και θεσμικότερης θεώρησης των οικογενειακών επιχειρήσεων. Πρόκειται για προτάσεις που μιλούν για νομοθεσίες που διευκολύνουν τις μεταβιβάσεις επιχειρήσεων, καθώς η μετάβαση γενεών αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για τη βιωσιμότητα και την επιβίωσή τους. Αντίστοιχες που παρέχουν τη δυνατότητα θεσμοθέτησης μετοχών χωρίς δικαίωμα ψήφου ευνοώντας την πρόσβαση των επιχειρήσεων στην χρηματοδότηση. Και άλλες που ρυθμίζουν την φορολογία που σχετίζονται με τις μεταβιβάσεις μιας και ο φόρος κληρονομιάς και δωρεών αποτελεί σημαντική πρόκληση για τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Εργαλεία διακυβέρνησης, μιας και οικογενειακές επιχειρήσεις χρειάζονται οργανωτικές δομές που θα εξουδετερώνουν την εμφάνιση συγκρούσεων. Σε ορισμένες χώρες μάλιστα έχουν εκπονηθεί κώδικες διακυβέρνησης για τις οικογενειακές επιχειρήσεις και έχουν αναπτυχθεί πρωτοβουλίες που αφορούν στην εταιρική διακυβέρνηση, την οικογενειακή διακυβέρνηση, τα οικογενειακά πρωτόκολλα, τα οικογενειακά καταστατικά και τα οικογενειακά συμβούλια. Μεθοδολογίες για τη μεταβίβαση των επιχειρήσεων και τρόποι ευαισθητοποίησης σχετικά με την σημασία ενός ουσιαστικού και εγκαίρου σχεδιασμού για την διαδοχή προσφέρονται από διάφορους φορείς είτε κυβερνητικούς είτε οργανώσεις εργοδοτών ή δίκτυα οικογενειακών επιχειρήσεων. Και πολλές άλλες παρεμβάσεις οι οποίες μπορούν να συζητηθούν και να τεθούν σε δημόσιο διάλογο στο οποίο το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος είναι πρόθυμο να συμμετέχει», κατέληξε ο κ. Κόλλιας.
Στον χαιρετισμό του ο κ. Παύλος Ευθυμίου, Γενικός Διευθυντής της Ελληνικής Ένωσης Επιχειρηματιών (Ε.ΕΝ.Ε) και Εντεταλμένος Σύμβουλος του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών επισήμανε τις δέκα συν δύο προκλήσεις, στις όποιες μπορούμε να εστιάσουμε για να ενισχύσουμε την ανάπτυξη συνολικά του ελληνικού επιχειρείν το επόμενο διάστημα, το οποίο ξεκινάει με πολύ καλύτερους οιωνούς για την επόμενη επταετία. Όπως σημείωσε, μεταξύ άλλων, ο κ. Ευθυμίου: «Η πρώτη μεγάλη πρόκληση που συνδέεται άρρηκτα με το κομμάτι οικογενειακού επιχειρείν: Scale-up, να μεγαλώσει η ελληνική επιχειρηματικότητα. Δεύτερο μεγάλο ζήτημα και πρόκληση: Έχουμε πάρα πολλές πολύ μικρές επιχειρήσεις, μηδέν προς ένα. Αυτό είναι ένα ανάχωμα στην ανάπτυξη το οποίο πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Το δεύτερο που θα έλεγα είναι ότι πρέπει να ενισχύσουμε την παραγωγικότητα, μιλάμε συχνά για τα ελλείμματα και τις μεγάλες προκλήσεις. Στην Ελλάδα αυτό που δε λέμε πολλές φορές ανοιχτά είναι ότι έχουμε παραγωγικό έλλειμα. Το τρίτο μεγάλο στοίχημα: Είναι η επαναβιομηχανοποίηση, αυτό που λέμε διαφοροποίηση παραγωγικού μοντέλου να το κάνουμε πρακτικό, να κάνουμε επένδυση στην επαναβιομηχανοποίηση, με όρους industry 4, αυτοματισμού, ρομποτικής. Αυτό σε συνδυασμό με το τέταρτο στοίχημα της περιόδου που είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Ενδεικτικά, ο ψηφιακός μετασχηματισμός το άμεσο επόμενο διάστημα ετησίως θα αποτελεί ένα στοίχημα, 1,3 τρις παγκοσμίως, και η Ελλάδα η οποία τώρα καλύπτει ένα κομμάτι του κενού που έχει χάσει θα μπορεί να έχει εκθετικά αποτελέσματα αν επενδύσει σωστά και στρατηγικά στον πολυεπίπεδο ψηφιακό μετασχηματισμό του ελληνικού επιχειρείν γεγονός που θα ενισχύσει και το scale-up. Μέσα στο κομμάτι του ψηφιακού μετασχηματισμού θα έβαζα και το κομμάτι του Generative AI, αυτό που ο περισσότερος κόσμος έχει μάθει τώρα με το chat GTP. Αυτός ο πυλώνας ετησίως, βάσει προβλέψεων, θα μπορούσε να προσθέτει στο παγκόσμιο ΑΕΠ 4,4 τρισ., δηλαδή τέσσερις φορές περισσότερο συγκριτικά με αυτό που εννοούμε ψηφιακό μετασχηματισμό, με την παραδοσιακή έννοια. Δεν μπορούμε να μείνουμε εκτός στην Ελλάδα από αυτό το στοίχημα κι αν επενδύσουμε στις δεξιότητες εκείνες που θα «ξεκλειδώσουν» το ελληνικό ανθρώπινο δυναμικό και στο ελληνικό επιχειρείν τη δυνατότητα να είναι μέσα σ’ αυτό το άλμα ανάπτυξης που θα συντελεστεί θα βγούμε πολύ κερδισμένοι, το οποίο δίνει το πέμπτο στοίχημα ότι θα πρέπει να έχουμε στρατηγική επένδυση στο «χρυσάφι» της χώρας που είναι το ανθρώπινο δυναμικό. Στην Ελληνική Ένωση Επιχειρηματιών έχουμε καταθέσει μία πολύ συγκεκριμένη θέση: να υπάρχει ένα ψηφιακό πιστοποιητικό δεξιοτήτων που άπτονται όλου του φάσματος του ψηφιακού μετασχηματισμού των ψηφιακών skills, της χρήσης των νέων τεχνολογιών το οποίο να συνδυάζεται με μια μείωση του μη μισθολογικού κόστους για τις επιχειρήσεις εκείνες που επενδύουν, το οποίο να επιμερίζεται μισό υπέρ της επιχείρησης και μισό υπέρ του εργαζόμενου. Έκτο στοίχημα: Πρέπει να επενδύσουμε στην καινοτομία. Είναι πραγματικά μια στρατηγική ευκαιρία τα επόμενα χρόνια να στραφούμε στην καινοτομία, στην έρευνα και την ανάπτυξη μεγιστοποιώντας τη διασύνδεση των ώριμων και νεοφυών επιχειρήσεων και τεχνολογικών επιχειρήσεων, καθώς αυτό έχει τεράστιους πολλαπλασιαστές και τεράστια οφέλη. Έβδομο στοίχημα: πρέπει να σκεφτόμαστε με διεθνείς όρους ανταγωνιστικότητας, την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια αγορά. Στην Ελληνική ‘Ένωση Επιχειρηματιών βάζουμε μία δεύτερη διάσταση στην εξωστρέφεια. Και λέμε ότι δεν πρέπει να σκεφτόμαστε μόνο πώς θα μεγιστοποιήσουμε τις εξαγωγές, αλλά πώς θα μπορέσουμε να ενισχύσουμε και την απόβαση ελληνικών επιχειρήσεων στις μεγάλες χώρες του εξωτερικού με όλα τα εργαλεία: ίδρυση θυγατρικών, στρατηγικές συνεργασίες και επανεπένδυση φυσικά στην Ελλάδα με ισχυρές παραγωγικές βάσεις για να κατακτούμε τις παγκόσμιες αγορές με αιχμή την καινοτομία, καινοτόμες πλατφόρμες. Ένατο στοίχημα: το παραγωγικό μοντέλο θα αλλάξει, και θα επιτευχθεί μόνο αν αρχίσουμε να συνθέτουμε το παζλ με τα οκτώ προηγούμενα σημεία. Δέκατο στοίχημα: Η αλλαγή κουλτούρας, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από την κοινωνικοποίηση της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Διασυνδέοντας τα πανεπιστήμια με την αγορά πολύ έμπρακτα, με placements, με απτά καλά παραδείγματα τόσο του εξωτερικού και ελληνικές ευρεσιτεχνίες, έτσι ώστε πραγματικά να ξεκλειδώσουμε και τον πλούτο που θα δώσει την ώθηση στην αλλαγή κουλτούρας. Τέλος, ένας νέος χάρτης ελληνικής επιχειρηματικότητας σκιαγραφείται ο οποίος έχει τεχνολογικά πάρκα, κέντρα καινοτομίας, πολλές από τις ξένες επενδύσεις ενισχύουν αυτόν τον χάρτη. Πάμε να τοποθετηθούμε σωστά γύρω από αυτά τα hubs, να έχουμε μία εικόνα του πού παράγεται αξία αυτήν τη στιγμή στην ελληνική επικράτεια με hubs επιχειρηματικότητας και να μεγιστοποιήσουμε γύρω απ’ αυτό την ελληνική υπεραξία».
Στην ομιλία της η κα Ευτυχία Κασελάκη, Εταίρος, Συμβουλευτικές Υπηρεσίες EY Ελλάδος – Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Ανθρώπινου Δυναμικού αναφέρθηκε σε στοιχεία που περιλαμβάνονται στην ετήσια έρευνα που διεξάγει η ΕΥ σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του St Gallen, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, ότι το 2022, τα έσοδα των 500 μεγαλύτερων οικογενειακών επιχειρήσεων στον κόσμο ήταν αυξημένα κατά 10%, δηλαδή πολύ πάνω από τον ρυθμό αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ σχεδόν οι μισές από τις επιχειρήσεις του Δείκτη βρίσκονται στην Ευρώπη (46%), ανάμεσά τους μία ελληνική. Επισήμανε δε ότι η μακροζωία και η σταθερότητα συνεχίζουν να αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά των εταιρειών που περιλαμβάνονται στον Δείκτη του 2023, καθώς πάνω από τρεις στις τέσσερις (76%) υπάρχουν εδώ και περισσότερο από 50 χρόνια, ενώ σχεδόν το ένα τρίτο (31%) ξεπερνούν τον έναν αιώνα λειτουργίας. Όπως καταγράφει η έρευνα, η γυναικεία εκπροσώπηση στη Διοίκηση των οικογενειακών επιχειρήσεων έχει περιθώρια βελτίωσης: Παγκοσμίως, περίπου το 6% έχει γυναίκα Διευθύνουσα Σύμβουλο, ενώ οι γυναίκες κατέχουν μόλις το 23% όλων των θέσεων στα διοικητικά συμβούλιά τους. Ως προς την κατανομή των εδρών στα διοικητικά συμβούλια μεταξύ των μελών της οικογένειας, η Ευρώπη πρωτοπορεί, με τις γυναίκες να καταλαμβάνουν το 25% των εδρών που αναλογούν στην ιδρυτική οικογένεια, ξεπερνώντας τον παγκόσμιο μέσο όρο του 20%. Η κα Κασελάκη σημείωσε επίσης, ότι η ΕΥ, μέσω του προγράμματος Entrepreneurial Winning Women στηρίζει γυναίκες που αποφασίζουν να ιδρύσουν μια επιχείρηση παρέχοντας συμβουλευτική υποστήριξη για να μεγεθύνουν την επιχείρησή τους και να καταστούν υποδείγματα – role models – και για άλλες γυναίκες. Ενώ επισήμανε ότι σύμφωνα με την παγκόσμια έρευνα Global Entrepreneurship Monitor 2022/23 μεταξύ των νέων επιχειρήσεων το κίνητρο της «συνέχισης της οικογενειακής παράδοσης» είναι αρκετά ισχυρό στην Ελλάδα (39%), αλλά ακόμη περισσότεροι απαντούν «πρέπει να επιζήσω και δεν υπάρχουν πολλές δουλειές» (63%). Η κα Κασελάκη έκλεισε την ομιλία της αναφερόμενη στις μεγάλες προκλήσεις για τις οικογενειακές επιχειρήσεις σήμερα. Τον μετασχηματισμό τους όχι μόνο τον ψηφιακό, αλλά και τον μετασχηματισμό της οργανωτική δομής, της κουλτούρας και του μοντέλου διοίκησης των εταιρειών. Τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο στο τέλος της ημέρας, είναι αυτό που μπορεί να απογειώσει μια οικογενειακή επιχείρηση. Την υιοθέτηση ESG πολιτικών, αφού το ESG βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας, καθώς το επιβάλουν οι απαιτήσεις της κοινωνίας, των τραπεζών, των επενδυτών, αλλά και των εργαζόμενων και των καταναλωτών. Την εξωστρέφεια η οποία αποτελεί το μεγάλο ζητούμενο για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας και τέλος την μεγέθυνσή τους, η οποία συνδέεται άμεσα με την εξωστρέφεια και την αύξηση της παραγωγικότητας, δημιουργώντας ένας ενάρετο κύκλο που μπορεί να απογειώσει τις οικογενειακές επιχειρήσεις και την Ελληνική Οικονομία.
