Την καλύτερη ιστορικά επίδοση ως προς τον αριθμό των άμεσων ξένων επενδύσεων πέτυχε το 2022 η Ελλάδα, ενώ βελτιώνεται η ποιοτική σύνθεσή τους, σύμφωνα με την έρευνα «EY Attractiveness Survey Ελλάδα 2023», την πέμπτη έκδοση με θέμα την ελκυστικότητα της χώρας ως επενδυτικού προορισμού, η οποία διενεργήθηκε από την FT Longitude για λογαριασμό της EY Ελλάδος, μεταξύ 3 και 26 Ιουλίου 2023.
Την ίδια στιγμή η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από την Ελλάδα εκτιμάται ότι θα φέρει νέα σημαντική αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα. Όπως επισημαίνει μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Γιώργος Παπαδημητρίου, διευθύνων σύμβουλος EY Ελλάδος «η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, έχει, κατ’ αρχήν, μεγάλη συμβολική και ψυχολογική σημασία, καθώς επιβεβαιώνει την επιστροφή της Ελλάδας στην ‘‘κανονικότητα”, μετά από μία ταραγμένη πολυετή περίοδο. Σε αυτή την κατεύθυνση, αναμένεται ότι θα επηρεάσει θετικά και τη δυνατότητα της χώρας στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), καθώς θα ενισχύσει σημαντικά την εμπιστοσύνη της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας, με τη δραστική μείωση του κινδύνου κρατικής αφερεγγυότητας (sovereign risk)».
Παράλληλα, σύμφωνα με τον κ. Παπαδημητρίου, «η μείωση του κόστους δανεισμού, για το Δημόσιο, τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις, αναμένεται να ενισχύσει την πιστωτική επέκταση, συμβάλλοντας έμμεσα και στην αύξηση των ΑΞΕ. Ωστόσο, όπως σημειώνουμε και στην έρευνά μας, EY Attractiveness Survey Ελλάδα 2023, για να καλυφθεί το επενδυτικό κενό που δημιουργήθηκε την τελευταία εικοσαετία, θα πρέπει οι πολύ καλές επιδόσεις που καταγράφει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, να συνεχισθούν και οι ρυθμοί να ενταθούν περαιτέρω, πράγμα που θα απαιτήσει συστηματική δουλειά σε όλα τα μέτωπα και επιμονή στις μεταρρυθμίσεις».
Σύμφωνα με το ΕΥ European Investment Monitor, το 2022 πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα 47 άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ), αυξημένες κατά 57%, έναντι 30 επενδύσεων το 2021. Ο αριθμός αυτός, κατατάσσει – για πρώτη φορά – την Ελλάδα, στην πρώτη εικοσάδα μεταξύ των 48 χωρών που παρακολουθεί η έρευνα και αποτελεί, με διαφορά, την καλύτερη επίδοση της χώρας από την έναρξη της παγκόσμιας σειράς ερευνών, Attractiveness Survey, το 2000. Αθροιστικά, οι ΑΞΕ της τελευταίας τριετίας αντιπροσωπεύουν το 35% του συνόλου των επενδύσεων που κατέγραψε η έρευνα την περίοδο 2000-2022. Τονίζεται, δε, ότι η αύξηση κατά 57% του αριθμού των επενδύσεων το 2022 σημειώθηκε σε μία χρονιά κατά την οποία οι συνολικές επενδύσεις στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά μόλις 1% και σε ένα περιβάλλον οξυμένου ανταγωνισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών για την προσέλκυση επενδύσεων.
Η εικόνα των άμεσων ξένων επενδύσεων
Σε ό,τι αφορά τους κλάδους της οικονομίας όπου κατευθύνθηκαν οι επενδύσεις το 2022, εξαιρετικά ενθαρρυντική είναι η παρουσία στην κορυφή της κατάταξης του λογισμικού και των υπηρεσιών πληροφορικής, που απορρόφησαν το 40% των επενδύσεων, έναντι 17% πέρσι, 10% την προηγούμενη εικοσαετία και 20% στην Ευρώπη. Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνει, σύμφωνα με την έρευνα, τη δυνατότητα της χώρας να εξελιχθεί σε hub καινοτομίας, καθώς και την προοπτική της επιτάχυνσης του ψηφιακού της μετασχηματισμού. Σημαντική συμμετοχή είχαν, επίσης, οι επαγγελματικές υπηρεσίες και υπηρεσίες προς επιχειρήσεις (19%, έναντι 15% την προηγούμενη εικοσαετία και 13% στην Ευρώπη) και η παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (9%, έναντι 3% και 5% αντίστοιχα). Θα πρέπει να αποτελέσει πηγή προβληματισμού η υποχώρηση των κλάδων των μεταφορών και logistics στο 6% και της αγροδιατροφής στο 2% από 20% το 2021, καθώς και οι δύο κλάδοι συνδέονται με σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της ελληνικής οικονομίας, δηλαδή τη γεωγραφική της θέση στη νοτιοανατολική «πύλη» της Ευρώπης και την ποιότητα των αγροτικών της προϊόντων.
Αναφορικά με την γεωγραφική κατανομή των επενδύσεων, σημειώνεται ότι για μια ακόμη χρονιά η μεγάλη πλειοψηφία των επενδύσεων (62%, από 70% το 2021) κατευθύνθηκε στην Αττική. Μία στις πέντε επενδύσεις (19% από 10% το 2021) πραγματοποιήθηκαν στη Βόρεια Ελλάδα, 6% στην Πελοπόννησο, και από 4% στην Ήπειρο, την Κρήτη και τις Κυκλάδες. Σημειώνεται ότι όλες οι επενδύσεις στη Βόρεια Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου κατευθύνθηκαν δύο στις 10 επενδύσεις, από μία στις 10 πέρσι. Από τα εννέα αυτά επενδυτικά έργα, πέντε αφορούσαν τον κλάδο λογισμικού και υπηρεσιών πληροφορικής, επιβεβαιώνοντας τη διαπίστωση ότι η πόλη αποτελεί πλέον πόλο έλξης επενδύσεων, ιδιαίτερα στον τομέα της τεχνολογίας.
Η συμμετοχή των ΗΠΑ στις επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα το 2022 εκτοξεύτηκε στο 40% από 23% το 2021, με τις μισές από τις επενδύσεις αυτές να αφορούν το λογισμικό και τις υπηρεσίες πληροφορικής. Το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν διπλάσιο από το αντίστοιχο για το σύνολο της Ευρώπης. Αντίστοιχα, το ποσοστό των ΑΞΕ που προήλθε από την Ευρώπη, το οποίο φτάνει το 60% στο σύνολο της ηπείρου, στη χώρα μας διαμορφώθηκε στο 51%, εκ των οποίων 38% από την Ε.Ε. Η Γερμανία (13% από 7%) εκτόπισε το Ηνωμένο Βασίλειο (11% από 17%) από τη δεύτερη θέση. Σχετικά σημαντική είναι και η παρουσία της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Σαουδικής Αραβίας και της Ισπανίας (4%). Αξίζει να σημειωθεί ότι στην κατάταξη φέτος έχουν προστεθεί η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ελβετία, οι οποίες δεν περιλαμβάνονταν πέρσι, παρότι συγκαταλέγονται μεταξύ των έξι μεγαλύτερων επενδυτριών χωρών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Παράλληλα με την ποσοτική ενίσχυση των επενδύσεων, συνεχίζει να καταγράφεται και βελτίωση της ποιοτικής τους σύνθεσης. Παρατηρείται, αρχικά, μια μεγαλύτερη διασπορά των επενδύσεων σε περισσότερες δραστηριότητες, υποδηλώνοντας, ενδεχομένως, μια τάση προς μία πιο ισόρροπη ανάπτυξη. Με βάση το είδος της δραστηριότητας, παρατηρείται ένα σημαντικό ποσοστό των επενδύσεων να κατευθύνεται σε δραστηριότητες έντασης γνώσης με σχετικά υψηλή προστιθέμενη αξία, που μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της οικονομίας. Στην κορυφή της κατάταξης βρίσκονται οι υπηρεσίες προς επιχειρήσεις, με 26% του συνόλου, από 13% το 2021, μια δραστηριότητα με σημαντικές προοπτικές που βρίσκεται στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη με 24%.
Σημαντική είναι και η συμμετοχή των Internet Data Centers (13%, έναντι 3% πέρυσι και μόλις 1% στην Ευρώπη), των Shared Services Centers (13%, έναντι 3% στην Ευρώπη) και της έρευνας και ανάπτυξης (11%, έναντι 7% τα προηγούμενα χρόνια και 10% στην Ευρώπη). Τα γραφεία πωλήσεων και μάρκετινγκ, μία δραστηριότητα που χαρακτηρίζει συνήθως οικονομίες σε πρώιμη φάση ανάπτυξης – η οποία μεταξύ 2000 και 2021 είχε απορροφήσει το 49% των επενδύσεων – περιορίστηκαν στο 13%, κοντά στα ευρωπαϊκά επίπεδα (14%). Το εντυπωσιακό 30% των επενδύσεων που κατευθύνθηκαν το 2021 στη δημιουργία κεντρικών γραφείων επιχειρήσεων περιορίστηκε στο 11% το 2022, αλλά εξακολουθεί να κινείται πάνω από την υπόλοιπη Ευρώπη (8%). Αρνητική εξέλιξη, ωστόσο, αποτελεί η υποχώρηση της συμμετοχής της βιομηχανίας και των logistics στο 6%, από 20% και 17% αντίστοιχα το 2021 και σε χαμηλότερα επίπεδα από την προηγούμενη εικοσαετία (20% και 8% αντίστοιχα), αλλά και το σύνολο της Ευρώπης (29% και 10%).
