Αποτελεί βέβαια ιστορικό γεγονός ότι ο κοινωνικός άνθρωπος όχι μόνο επιβίωσε αλλά και υπερίσχυσε μέσα στη φύση ως homo sapiens, έννοια που -εξαρχής- είναι αναπόδραστα και γενετικά συνδεδεμένη με τον homo technologicus (homo sapiens technologicus), απόγονο του homo faber. Iδιαίτερα στην εποχή μας, σε κάθε πτυχή και όψη του βίου, είναι αδιανόητο να φανταστούμε τον εαυτό μας έξω από το τεχνοπεριβάλλον που δημιούργησε η ανθρώπινη παρέμβαση.
Υπάρχει, βέβαια, η τεράστιας σημασίας αρνητική επίπτωση της τελευταίας, η οικολογική, από την οποία ήδη δοκιμάζονται οι αντοχές της φύσης, αλλά εδώ θα θίξουμε μόνο μια «εσωτερική» διάσταση, την κοινωνικοπολιτική.
Σήμερα, στην ψηφιακή εποχή, βιώνουμε τη ραγδαία εξέλιξη των νέων τεχνολογιών (Ν.Τ.) με τα πολλά υποσχόμενα προϊόντα τους-τεχνήματα, όπου κυριαρχεί ο κυβερνοχώρος και συνεχώς εξαγγέλλονται αλληλοσχετιζόμενες επαναστάσεις, όπως είναι π.χ. η (βιο)πληροφορική, η λεγόμενη τέταρτη βιομηχανική (ρομποτική) κ.ά.
Μαγεύεται ο άνθρωπος από τα επιτεύγματα της σημερινής «εποχής του τεχνήματος» (Χάιντεγκερ), που καλύπτουν κάθε επιστητό χώρο, από την επικοινωνία, την εργασία και την ιατρική μέχρι την κατάκτηση του Διαστήματος και διαφημίζονται ως πανάκεια, ως η λύτρωση από τα κάθε είδους δεινά για το ανθρώπινο είδος, ακόμη και από την… κοινωνική ανισότητα (Ντ. Χάραγουεϊ), λησμονώντας όμως ότι «κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις» ή «ουδέν καλόν αμιγές κακού».
Στην εποχή μας περισσότερο από ποτέ απαιτούνται η καλλιέργεια και η συνεχής λειτουργία της αναλυτικής κριτικής σκέψης και του στοχασμού με στόχο πάντα τη διά-κριση. Ετσι, αποφεύγεται η ασυνείδητη υποταγή στον τεχνολογικό υπερκαθορισμό που πλασάρεται ως η μόνη αλήθεια, ότι δηλαδή οι Ν.Τ. δημιουργούν προϊόντα όπως η φυσική εξέλιξη, που οδηγεί στην υιοθέτηση ενός φαταλιστικού τεχνοφουτουρισμού.
Η πόρτα για να διαβούμε την κριτική περίσκεψη και την αναγκαία σύνδεση είναι ανοιχτή εδώ και… 24 αιώνες από τον Αριστοτέλη (Ηθικά Νικομάχεια), ο οποίος μέσα από την τελολογική του αντίληψη περιγράφει την αναγωγιμότητα κάθε τεχνήματος σε ένα άλλο, για να καταλήξει στην «ύψιστη τέχνη» που δεν είναι παρά η πολιτική.
Υπό αυτήν την έννοια η σκέψη απελευθερώνεται από τη σημερινή κυριαρχία της μονομερούς τεχνοφουτουριστικής προπαγάνδας ανιχνεύοντας και βαθύτερες σκοπιμότητες.
Ανακαλύπτει αρχικά, χωρίς καμία συνωμοσιολογική προδιάθεση, ότι οι αποφάσεις για την παραγωγή και εξέλιξη και βέβαια τη χρηματοδότηση των Ν.Τ. βρίσκονται στα χέρια των πολύ λίγων, οι οποίοι δεν διαφέρουν από το γνωστό 1% του πληθυσμού που κατέχει τον μισό πλούτο του πλανήτη.
Εξηγεί π.χ. γιατί η ρομποτική βιομηχανική επανάσταση δεν φέρνει την ευτυχία, εφόσον «ο πλούτος ενός έθνους είναι το να δουλεύει κανείς 4ωρο αντί για 12ωρο» (Μαρξ) -βέβαια με τις ίδιες απολαβές-, αλλά αντίθετα εξαθλιώνει και καθιστά άνεργους εκατομμύρια ανθρώπους (οι οποίοι μάλιστα και σε αυτή την κατάσταση εξακολουθούν να αυξάνουν με άλλους «τεχνολογικούς» τρόπους την κερδοφορία των ολίγων).
Φωτίζοντας και τις δύο όψεις του Iανού, κριτικά αμφισβητεί και αντιμάχεται τον επιβαλλόμενο τυφλό τεχνοφετιχισμό. Ετσι γνωρίζει π.χ. ότι μαζί με τα θαυμαστά ρομποτάκια που ευαγγελίζονται την ίαση από κάθε σωματική βλάβη ή ασθένεια, υπάρχουν και τα ρομπότ-στρατιώτες για το πεδίο της μάχης, ακόμη και πολεμικά «ρομποτικά μυρμήγκια» (bionic ants). Κατασκευάζονται, επίσης, «ρομποτικοί γλάροι» και «ρομποτικές πεταλούδες» για… κάθε χρήση.
Αναζητά και μαθαίνει ότι τα γνωστά και τόσο αγαπητά σε μικρούς και μεγάλους παιχνίδια, τα τηλεκατευθυνόμενα drones, ήδη χρησιμοποιούνται ως θανατηφόρα όπλα σε πεδία μάχης.
Παράγονται σωρηδόν με ιδιαίτερες κατά περίπτωση τεχνικές προδιαγραφές που στις σημερινές τρομοφοβικές κοινωνίες -κυρίως των πολυάριθμων μητροπολιτικών αστικών κέντρων- δεν αφορούν μόνο τον έλεγχο και την καταπολέμηση του λεγόμενου κοινού εγκλήματος ή της τρομοκρατίας.
Η άλλη κρυφή όψη αφορά την επόπτευση και την αποτροπή κοινωνικών αντιδράσεων των σημερινών «κολασμένων της Γης», οι οποίοι συνεχώς πολλαπλασιάζονται.
Περιοριστήκαμε στα ελάχιστα αυτά παραδείγματα-παιχνίδια από τον Ιανό μόνο της ρομποτικής και δεν αναφερθήκαμε π.χ. στις πρόσφατες ευρέως διαδομένες «smart» συσκευές με τις μεγαλύτερες δυνατότητες ελέγχου και επιτήρησης ή στο οργουελικό σχέδιο που εκφράζει η κρυφή πλευρά του Ιανού της λεγόμενης «έξυπνης πόλης» (smart city) και σε άλλα πολλά.
Πρόσφατα, δημοσιεύτηκε καταχωρισμένη διαφήμιση για τους ετήσιους διαγωνισμούς ρομποτικής για μαθητές με τίτλο «Η εκπαιδευτική ρομποτική εμπνέει τα παιδιά», που διεξάγονται με χορηγό την Cosmote TV υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας.
Κατόπιν όλων των παραπάνω, οφείλουμε να χαρακτηρίσουμε ως άκριτη και αβασάνιστη ή ακόμη και προκλητική την αποστροφή εκείνη από το κείμενο της διαφήμισης κατά την οποία η δράση αυτή συμβάλλει παιδαγωγικά στην αντίληψη για τη «…δημιουργία μιας ακμάζουσας οικονομίας και μιας υγιούς και ασφαλούς κοινωνίας»!
Η παροχή κριτικής παιδείας μαζί με τα τεχνοεπιστημονικά μαθήματα σε όλα τα είδη και επίπεδα εκπαίδευσης δεν συνιστά πλέον μόνο υποχρέωση, αλλά αδήριτη αναγκαιότητα. Ερωτηθείσα κάποτε η «αείμνηστη» πρωθυπουργός της Αγγλίας και ιέρεια του νεοφιλελευθερισμού σχετικά με αυτόν, είχε δηλώσει ότι αυτός δεν σκοπεύει τόσο στην οικονομία όσο στην «ψυχή» των ανθρώπων. Αυτή την «ψυχή» οφείλουμε να προστατεύσουμε.
* φυσικός, διδάκτορας Φιλοσοφίας της Επιστήμης
Πηγή: https://www.efsyn.gr
