31 Ιουλίου 1920… Ο Ίων Δραγούμης πέφτει νεκρός μετά από δολοφονική επίθεση από μέλη της Βενιζελικής παρατάξεως. Ίσως ένα κείμενο στο οποίο ο οποιοσδήποτε να προσπαθήσει να αποτυπώσει το μεγαλείο, την αξία αλλά και τη διαχρονικότητα των ιδεών του Δραγούμη να μην είναι ικανό να το κάνει.
Ο γεμάτος αγώνες, αξίες και προσφοράς προς το έθνος βίος του Ίωνος Δραγούμη, θα ήταν άδικο να περιοριστεί σε λίγες ή πολλές γραμμές. Άνθρωποι σαν τον μεγάλο άνθρωπο και τεράστιο Έλληνα Ίωνα Δραγούμη, δεν περιγράφονται, αλλά είναι ταυτοχρόνως πηγή και οδηγός για μελέτη, προβληματισμό και δράση. Ένας άνθρωπος που απέδειξε ότι ο εθνικισμός δεν είναι μια ιδεολογία για στενόμυαλους αποδίδοντας τον σεβασμό του εθνικισμού προς την ανθρωπότητα:
“Μόνο εμείς, όσοι νιώθουμε την δική μας πατρίδα, μπορούμε να νοιώσουμε και των άλλων τις πατρίδες. Πρέπει πρώτα να νοιώσω τον εαυτό μου καλά, έπειτα καλά το έθνος μου και έτσι φθάνω στην ανθρωπότητα. Όσοι λένε πως είναι κοσμοπολίτες και δεν περνούν από όλα αυτά τα στάδια, δεν μπορούν να νοιώσουν την ανθρωπότητα.”
Και είναι λογικό ένας δυναμικός και σκεπτώμενος άνθρωπος να έχει πολλούς εχθρούς. Πόσο μάλλον όταν τοποθετούσε την αξία των εθνών πάνω από αυτή του κράτους: “Το κράτος χρησιμεύει για την αυτοσυντήρησιν της φυλής, που είναι απείρως πολυτιμοτέρα από την απλή αυτοσυντήρησιν του κράτους. Διότι τα κράτη δεν δημιουργούν τίποτε, μόνον συντηρούν και υποβοηθούν, τα έθνη όμως δημιουργούν πολιτισμούς”, έγραψε στο έργο του “Όσοι ζωντανοί”.
Άλλες φορές έκρινε αυστηρά το Ελληνικό κράτος αλλά και τους ίδιους τους Έλληνες: “Δεν πασκίζω για το κράτος, γιατί το κράτος το δικό μας δεν αξίζει να το βοηθάει κανένας, είναι μονάχα ορμητήριο, εγώ πασκίζω για το Έθνος. Είναι ανάγκη να φτειάσω ανθρώπους, να ελευτερώσω όλους τους Έλληνες και δούλους γιατί είναι όλοι τους σκλάβοι και ραγιάδες”. Ένας άνθρωπος που έβαλε πάνω από όλα τον ίδιο τον άνθρωπο δίνοντας αξία στη δύναμη που κρύβει μέσα του και που παρεκίνησε σε δράση.
Εξάλλου η ρήση ότι ο “Εθνικισμός είναι μορφή δράσης”, είναι γνωστή αλλά ακόμη και στις μέρες μας δύσκολα απολύτως αντιληπτή. Ολοκληρώνουμε με την ίσως σπουδαιτέρα φράση αυτού του σπουδαίου ανθρώπου και ιδεολόγου, αφού ό,τι και να πούμε εμείς δεν θα καταφέρουμε να γίνουμε τόσο άμεσοι και λακωνικοί:
“Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΣΩΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΥ, ΛΙΓΟΙ ΟΜΩΣ ΞΕΡΟΥΝ ΟΤΙ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΤΕΤΟΙΟΙ”. ΑΘΑΝΑΤΟΣ!…
