«Ο ΣΥΡΙΖΑ παίζει έναν κρίσιμο ρόλο και για τις υπόλοιπες προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, διότι εάν παραδοθεί, θα είναι πολύ δύσκολο για εμάς στη νότια Ευρώπη και στην Ιρλανδία να ακολουθήσουμε μια εναλλακτική πολιτική προς όφελος των λαών».
Αυτό δήλωνε ο Πορτογάλος κοινωνιολόγος Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος στη συνέντευξη που μου είχε δώσει τον Μάιο του 2015, με τη δραματική διαπραγμάτευση τότε εν εξελίξει.
Σήμερα, θεωρεί ότι εκείνη η μάχη χάθηκε για τα καλά, ενώ εκτιμά ότι η εμπειρία της Πορτογαλίας σήμερα κινείται σε άλλο μήκος κύματος, αλλά, δυστυχώς, η χώρα του είναι μικρή και με επίσης μικρή επιρροή στις ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Ο ίδιος είναι ένας από τους επιμελέστερους μελετητές των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο και κυρίως στον Νότο και προσπαθεί να ανιχνεύσει δρόμους και τρόπους για την εξεύρεση μιας εναλλακτικής στον σημερινό νεοφιλελεύθερο μονόδρομο.
Στο επίκεντρο των προβληματισμών του βρίσκεται σταθερά η σύνδεση της ακαδημαϊκής γνώσης με τη γνώση που αποκομίζει το κίνημα από τους καθημερινούς αγώνες, στους οποίους, όπως λέει, πρέπει οι διανοούμενοι να συμμετέχουν απαραιτήτως.
● Λίγες μέρες πριν από τις γερμανικές εκλογές, η Ευρώπη δείχνει περισσότερο διαιρεμένη από ποτέ, όντας σε βαθιά παρακμή. Ρατσισμός, φτώχεια, ανισότητες, ανεργία. Ποιες είναι οι προοπτικές για την ήπειρό μας;
Η ήπειρος ήταν πάντα μια ομάδα υποηπείρων με αντικρουόμενα συμφέροντα. Η Ε.Ε. δεν το άλλαξε αυτό σημαντικά.
Τώρα οι διαφορές είναι περισσότερο εμφανείς και οι συγκρούσεις έχουν βγει στην επιφάνεια, εξαιτίας των συνθηκών που βιώνουμε, είτε με πιο ήπια είτε με πιο βίαια μέσα.
Στο κοντινό μέλλον ο πυρήνας (η Γερμανία) θα παίξει μαζί με την Ανατολή εναντίον της νοτιοδυτικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Η μοναδική ελπίδα προέρχεται ακριβώς από τον Νότο, εάν η Αριστερά του ενωθεί και κατακτήσει την εξουσία, αλλά και δείξει το απαραίτητο θάρρος να ακολουθήσει μια αριστερή και όχι δεξιά πολιτική.
Η Πορτογαλία ανοίγει αυτόν τον δρόμο. Αλλά, δυστυχώς, είναι πολύ μικρή και πολύ μόνη σ’ αυτόν τον δρόμο, προς το παρόν.
● Ξέρω ότι παρακολουθείτε στενά την κρίση στη νότια Ευρώπη και κυρίως στην Ελλάδα. Πώς αξιολογείτε τη μέχρι σήμερα διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και πώς επηρεάζει αυτή τις υπόλοιπες προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης;
Ο ΣΥΡΙΖΑ υιοθέτησε έναν μοιραίο συνδυασμό: μια λεκτικά επιθετική αντιπαράθεση με τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, η οποία συνοδεύεται από μια ολοκληρωτική και σχεδόν άνευ όρων παράδοση σ’ αυτήν. Η Πορτογαλία έμαθε από την Ελλάδα και έκανε το αντίθετο.
● Τι σημαίνει για σας η προεδρία του Τραμπ και πώς εξηγείτε αυτό το πισωγύρισμα των ΗΠΑ;
Ο Τραμπ είναι το (προσωρινό) αποτέλεσμα του ταχύτατου ξεπεσμού της αμερικανικής πλουτοκρατίας. Το σύστημα είναι τόσο διαβρωτικό και τόσο ισχυρό, ώστε να μπορεί να αξιοποιεί και να κερδίζει από την κριτική προς αυτό από εκείνους που είτε πραγματικά είτε υποκριτικά αντιτίθενται σ’ αυτό.
Μια νέα μορφή φασισμού βρίσκεται εν όψει. Αυτή τη φορά το διάλειμμα του εθνικισμού ήταν απαραίτητο να παραδοθεί χωρίς περιορισμούς στο ιμπεριαλιστικό στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα.
● Οι φυσικές καταστροφές με ανθρωπογενείς αιτίες γίνονται όλο και συχνότερες, δείχνοντάς μας τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. Πώς μπορούμε να συνδυάσουμε την πάλη ενάντια στον καπιταλισμό με την πάλη για την προστασία του περιβάλλοντος;
Υπάρχουν δύο αντιφάσεις έμφυτες στον καπιταλισμό: ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία και ανάμεσα στο κεφάλαιο και τη φύση.
Για τον καπιταλισμό η φύση είναι φυσικές πηγές και υποανθρώπινοι πληθυσμοί (γυναίκες, λαοί αποικιών, ιθαγενείς, Ρομά, μαύροι, άνθρωποι κατώτερης κάστας, πρόσφυγες κ.λπ.).
Σε αντίθεση με τον αγαπητό μου Ντέιβιντ Χάρβεϊ και γενικά τους συμβατικούς μαρξιστές, η σύγχρονη κυριαρχία είναι τόσο καπιταλιστική όσο και αποικιακή και πατριαρχική. Είτε μάχεσαι ενάντια σε όλα αυτά είτε παραδίνεσαι σε όλα.
● Σε μια από τις συνεντεύξεις σας λέτε: «Πρέπει να αναπτύξουμε ένα νέο είδος γνώσης, μια γνώση που θα ξεκινά από την αρχή της αξιοπρέπειας. Μια γνώση η οποία ζει έξω από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ινστιτούτα». Πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό;
Αυτό που αποκαλώ «οι επιστημολογίες του Νότου» είναι η γνώση που γεννιέται στη μάχη.
Η πανεπιστημιακή γνώση είναι η γνώση των νικητών της ιστορίας και όχι των ηττημένων. Για να ανακτήσουμε τη γνώση που γεννιέται στους αγώνες πρέπει να είμαστε μέρος αυτών των αγώνων και όχι απλώς αλληλέγγυοι.
Το πανεπιστήμιο μπορεί να είναι χρήσιμο στον βαθμό που ανοίγεται στη γνώση η οποία γεννιέται στους αγώνες και τη συνδυάζει με την επιστημονική γνώση, σ’ αυτό που εγώ ονομάζω «οικολογίες της γνώσης».
Για να το πούμε και αντίστροφα: το πανεπιστήμιο δεν χρειάζεται να πάει στον έξω κόσμο. Πρέπει μάλλον να φέρει τον έξω κόσμο στις πανεπιστημιουπόλεις, στις αίθουσες διδασκαλίας και στα ερευνητικά κέντρα.
Ποιος είναι
Γεννημένος το 1940, ο Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος είναι καθηγητής κοινωνιολογίας και διευθυντής του Κέντρου Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Κοΐμπρα. Εχει ασχοληθεί και συγγράψει για θέματα παγκοσμιοποίησης, κοινωνιολογίας του δικαίου και του κράτους, επιστημολογίας, για το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναλυτής επηρεασμένος βαθιά από τον μαρξισμό, ο οποίος, ωστόσο, γνωρίζοντας και τα όρια αυτής της θεωρίας, έχει χαρακτηρίσει τη μελέτη της «μια διαρκή ανακάλυψη».
Πηγή:https://www.efsyn.gr
