Κατατέθηκε χθες ύστερα από πολύμηνη επεξεργασία ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας, που καλείται να εκσυγχρονίσει και κυρίως να εξανθρωπίσει τα σωφρονιστικά ιδρύματα, αλλάζοντας τη φιλοσοφία της κράτησης, έτσι ώστε το μόνο δικαίωμα που θα στερείται ο κρατούμενος να είναι αυτό της ελεύθερης διαβίωσης.
Το σχέδιο συντάχθηκε από ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή, υπό την προεδρία του έγκριτου εισαγγελέα Εφετών Π. Μπρακουμάτσου, με τη συμμετοχή των επίκουρων καθηγητών Νίκου Κουλούρη και Τόνιας Τζαννετάκη, ενώ η τελική επεξεργασία του έγινε από το υπουργείο.
Το δικαίωμα στην επανένταξη
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Δικαιοσύνης, ο νέος Κώδικας (88 άρθρα) κινείται στο πνεύμα του προηγούμενου σχεδίου που επεξεργάστηκε το 2010-2011 επιτροπή υπό την προεδρία του καθηγητή Γ. Πανούση.
Δίνεται έμφαση στην τήρηση των αρχών της νομιμότητας, της ισότητας και της διαφάνειας στη λειτουργία των φυλακών, στην αρχή ότι το μόνο δικαίωμα των κρατουμένων που περιορίζεται είναι το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και στην παραδοχή ότι η κοινωνική επανένταξη είναι δικαίωμα των κρατουμένων.
Ενσωματώνονται πλέον στον Κώδικα όλες οι νομοθετικές ρυθμίσεις των τελευταίων χρόνων οι οποίες βελτιώνουν την οργανωτική δομή των φυλακών, διευρύνονται οι θεσμοί και οι δυνατότητες της κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων, διευκολύνεται η επικοινωνία τους με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.
Το σχέδιο εξισορροπεί την εύρυθμη και ασφαλή λειτουργία των φυλακών, των κρατουμένων και του προσωπικού από τη μια, με την κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων από την άλλη, ενώ, ταυτόχρονα, διασφαλίζει τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των κρατουμένων και την έννομη προστασία τους σε περίπτωση παραβίασής τους.
Λογοδοσία των οργάνων
Παράλληλα, προάγει την ισότητα και τη διαφάνεια καθώς και τη λογοδοσία των αρμόδιων οργάνων (π.χ. για την ανάθεση εργασίας, τη χορήγηση αδειών, τη λήψη περιοριστικών μέτρων τάξης, προστασίας, ασφάλειας και πειθαρχίας).
Με το σχέδιο αυτό συνεχίζεται η προσπάθεια της κυβέρνησης για τη μεταρρύθμιση του σωφρονιστικού συστήματος, πάνω στο σχήμα που έχει διατυπωθεί με σαφήνεια: «Ασφάλεια – Ανθρωπισμός – Επανένταξη – Διαφάνεια».
Οι επισημάνσεις του καθηγητή Ν. Κουλούρη
Η «Εφ.Συν.» επικοινώνησε με τον επίκουρο καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Ν. Κουλούρη, ζητώντας του κάποιες πρώτες επισημάνσεις για τη σημασία του σχεδίου Σ.Κ. και τις αλλαγές που προβλέπει.
Επιγραμματικά, σύμφωνα με τον ίδιο:
◾ Θεσπίζεται ένα πλαίσιο κανόνων που διευκολύνει την άσκηση των δικαιωμάτων των κρατουμένων και ενισχύει την προοπτική της κοινωνικής επανένταξής τους. Η τελευταία κατοχυρώνεται ως δικαίωμα του κρατουμένου, σύμφωνα με όσα επιτάσσει η συνταγματική αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου.
◾ Αναθεωρείται η διαδικασία εισαγωγής των νεοεισερχόμενων κρατουμένων, που ορίζεται ότι θα διαρκεί επτά ημέρες, ώστε να ενημερώνονται όσο το δυνατόν πληρέστερα για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.
Επιχειρείται η αξιοποίηση όλων των κατηγοριών και κλάδων του προσωπικού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη μεταχείριση των κρατουμένων και η συμμετοχή των ίδιων στη διευθέτηση σειράς θεμάτων που τους αφορούν.
Καθορίζονται οι προδιαγραφές και οι ελάχιστες επιτρεπόμενες διαστάσεις των χώρων κράτησης καθώς και τα δικαιώματα που απορρέουν στην περίπτωση που οι προδιαγραφές αυτές δεν τηρούνται.
Ειδικές και λεπτομερείς προβλέψεις θεσπίζονται για ζητήματα υγειονομικής περίθαλψης και εισάγονται διαφανείς διαδικασίες για την κατανομή των θέσεων εργασίας με ευεργετικό υπολογισμό και την ανάθεσή τους στους κρατουμένους με όρους ισότητας αλλά και με τρόπο που θα επιτρέπει την κάλυψη των υπαρχουσών αναγκών.
Τα επισκεπτήρια
Προβλέπονται τέσσερα διαφορετικά είδη επισκεπτηρίων, ανάλογα με την ιδιότητα των επισκεπτών και τη σχέση τους με τον κρατούμενο, και διευκολύνεται η δυνατότητα επισκέψεων και από μη συγγενικά πρόσωπα. Περιγράφονται σαφέστερα το καθεστώς και τα κριτήρια χορήγησης των αδειών και προβλέπονται ρυθμίσεις για την εφαρμογή και τη διεύρυνση της ημιελεύθερης διαβίωσης.
Αναθεωρείται το πλαίσιο των πειθαρχικών ποινών με βάση την αρχή της αναλογικότητας. Επίσης ρυθμίζονται λεπτομερώς οι προϋποθέσεις μεταγωγών, ανάλογα με τον λόγο για τον οποίο παραγγέλλονται. Στις μεταγωγές για λόγους υγείας προστίθενται οι λόγοι που αφορούν τις θεραπευτικές παρεμβάσεις για την απεξάρτηση.
Εποπτεία και έλεγχος
Τέλος, καθιερώνεται ένα σύνθετο πλέγμα επιθεώρησης, εποπτείας και κοινωνικού ελέγχου των καταστημάτων κράτησης, στο οποίο κεντρικό ρόλο έχουν το Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου των Καταστημάτων Κράτησης και ο Συνήγορος του Πολίτη, αλλά και η Ειδική Μόνιμη Επιτροπή της Βουλής για το σωφρονιστικό σύστημα και τις λοιπές δομές εγκλεισμού κρατουμένων καθώς και άλλοι φορείς που εκτιμάται ότι θα διευκολύνουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
