ΤΟ ΛΕΓΑΜΕ κάποτε σὰν δυσοίωνη προφητεία, σήμερα τὸ ζοῦμε σὰν φρικτὴ πραγματεία: ἡ γνώση ἐκτοπίζεται ἀπὸ τὴν πληροφορία. Καὶ αὐτὸ προσδίδει μιὰ κουφότητα, μιὰ κενότητα στὴ βιοτὴ μας, ἴσως καὶ μία ματαιότητα. Αὐτὸ δὲν εἶναι διαπίστωση δική μου. Ὁ Τόμας Ἔλιοτ τὸ εἶχε διακηρύξει μὲ τὸ χορὸ στὸ πρῶτο χορικό τοῦ «Βράχου»:
«Ποῦ εἶν’ ἡ ζωὴ ποὺ τὴ σπαταλήσαμε ζώντας;
Ποῦ εἶν’ ἡ σοφία ποὺ τὴ χάσαμε μέσα στὴ γνώση;
Ποῦ εἶν’ ἡ γνώση ποὺ τὴ χάσαμε μέσα στὶς πληροφορίες;».
Σήμερα βλέπουμε, χάρη στὰ μαγικὰ σύνεργα τῆς μικροηλεκτρονικῆς, ἕνα πλῆθος ἄσοφα σοφὰ παιδιὰ νὰ σοῦ λένε σὲ χρόνο δευτερολέπτων τὸ πὸτε ἔγινε ἡ μάχη τοῦ Πουατιὲ ἀλλὰ χωρὶς νὰ ξέρουν γιατὶ ἔγινε καὶ ἀπὸ ποιοὺς ἔγινε. Παρακολουθοῦσα ἕνα βράδυ σὲ θερινὸ σινεμὰ τὴ συγκλονιστικὴ ταινία «Δουνκέρκη».
Μπροστὰ μιὰ παρέα παιδιῶν σαχλολογοῦσε καὶ –κατὰ τὸ ἔθιμο– αἰσχρολογοῦσε. Ὅταν ὅμως οἱ φοβερὲς σκηνὲς τῆς ταινίας ἔπνιξαν τὴ χαζολογία, τὰ παιδιὰ βουβάθηκαν.
Στὸ διάλειμμα κάποιο ρώτησε «τὶ εἶναι τὸ Δουνκέρκη;». Στὸ ἅψε-σβῆσε ὁ διπλανὸς του τὸ βρῆκε μὲ τὸ πάτημα ἑνὸς κουμπιοῦ στὸ «τάμπλετ». Ἀλλὰ ἡ ἀπορία τοὺς ἔμεινε: τὶ ἔγινε καὶ πῶς ἔγινε ὅ,τι ἔγινε ἐκεῖ; Τὰ παιδιὰ εἰσέπραξαν εἰκόνες ἀλλὰ ὄχι γνώση τοῦ γεγονότος.
Γιὰ νὰ φθάσει ὁ νὲος σὲ τούτη τὴ γνώση, χρειάζεται νὰ ἀναλώσει χρόνο πολύ γιὰ μελέτη βιβλίων ποὺ πέρα ἀπὸ τὴν πληροφόρηση προσφέρουν καὶ στοχασμό. Τοῦτο τὸν στοχασμὸ δὲν μπορεῖ νὰ χαρίσει κανεὶς ἠλεκτρονικὸς μηχανισμὸς.
Ἔχω παρατηρήσει ὅτι ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ποὺ ἦταν γιὰ τὴ δικὴ μου γενιὰ βίωμα, γιὰ τὶς νεώτερες γενιὲς –παρὰ τὸ πλῆθος τῶν ταινιῶν– εἶναι κάτι ἀσαφὲς καὶ θολὸ σὰν τοπίο σκεπασμένο μὲ πυκνὴ ὁμίχλη.
Γι’ αὐτὸ –παρὰ τὶς ἀποτρεπτικὲς συστάσεις πολλῶν γνωστῶν ὅτι θὰ βουλιάξω οἰκονομικὰ– ἀπετόλμησα τὸ πιὸ βαρὺ συγγραφικὸ ἐγχείρημα τῆς ζωῆς μου. Προχώρησα στὴν ἔκδοση μιᾶς τετράτομης «Ἱστορίας τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου» ποὺ συνολικὰ ἔχει ὄγκο 2.000 σελίδων.
Εἶναι τὸ κορυφαῖο ἀπὸ τὰ 100 καὶ πλέον ἔργα ποὺ ἔγραψα στὴ διάρκεια τῆς μακρᾶς ζωῆς μου. Φέτος τὸν Δεκέμβριο ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις «Περί Τεχνῶν» θὰ ἐκδοθοῦν οἱ δύο πρῶτοι τόμοι καὶ τὸ 2018 οἱ δύο ἑπόμενοι. Ὁ Β΄ τόμος εἰδικὰ εἶναι ἀφιερωμένος ἀποκλειστικὰ στὴ «Μάχη τῆς Ἑλλάδος», δηλαδὴ στὴ συμβολὴ τῆς πατρίδας μας στὴ συμμαχικὴ νίκη –μικρὴ ἤ μεγάλη ἀδιάφορο– ποὺ ἀγνοεῖται, παραποιεῖται ἤ ἀμφισβητεῖται ἀπὸ ξένους μεγαλόσχημους ἱστορικοὺς.
Ξέρω ὅτι θὰ μπῶ ἀπὸ οἰκονομικὴ ἄποψη μέσα γιὰ τὰ καλά, ἀλλὰ τὸ θεώρησα χρέος μου πρὸς τὴ νέα γενιὰ ποὺ θολοπλέει ἱστορικὰ. Ποὺ μπορεῖ μὲ τὸ πάτημα ἑνὸς κουμπιοῦ νὰ σοῦ βρεῖ πότε ἔγινε ἡ μάχη στὸ Κούρσκ καὶ ποιὸς πιλοτάριζε τὸ ἀεροπλάνο ποὺ ἔρριξε τὴν ἀτομικὴ βόμβα στὴ Χιροσίμα ἀλλὰ ἔχει μιὰ ἀσαφῆ καὶ ἀσταθῆ γνώση γιὰ τὰ γεγονότα ποὺ συνθέτουν τὸν πόλεμο καὶ γιὰ τὶς αἰτίες καὶ τὶς ἀφορμὲς ποὺ ὁδήγησαν στὸν πόλεμο.
Καὶ τὸ χειρότερο: κάποια παιδιὰ, παρὰ τὸν ὑψηλὸ δείκτη εὐφυΐας, κοιτάζουν τὸν μεγαλύτερο πόλεμο τῆς ἱστορίας μὲ κομματικὰ κιάλια, καὶ τὸν ἑρμηνεύουν μὲ κομματικὸ μυαλὸ, ἴσως γιατὶ θέλουν νὰ γνωρίσουν κάποιον μεγαλύτερο –τόσο μεγαλύτερο ποὺ, ἄν διεξαχθεῖ καὶ ὕστερος, αὐτὸς θὰ γίνει μὲ… ρόπαλα!
Φυσικά δὲν περιμένω καμμιὰ ἐπιβράβευση˙ οὔτε βέβαια πλουτισμό. Ἐξάντλησα γιὰ τὸ ἔργο αὐτὸ ἕνα μεγάλο μέρος τῶν οἰκονομιῶν ποὺ εἶχα φυλάξει γιὰ τὰ γεράματὰ μου.
Μοιραῖα θὰ γίνω πενέστερος ἀλλ’ ὅποιος τὸ ἀγοράσει θὰ γίνει πλουσιώτερος. Ὄχι σὲ πληροφορίες ἀλλὰ σὲ γνώσεις καὶ στοχασμὸ ποὺ ὁδηγοῦν στὴ γνώση.
Δὲν ἀπαιτῶ ἀπὸ τὸν ἀναγνώστη νὰ συμφωνήσει μὲ τὶς κρίσεις μου, τὸν καλῶ ὅμως νὰ κάνει τὶς δικὲς του πατώντας πάνω σὲ μιὰ terra firma, δηλαδὴ σὲ ἕνα σταθερὸ ἱστορικὸ ἔδαφος.
Ὅπως δὲν ἀπογοήτευσα τοὺς ἀναγνῶστες τῶν προγενέστερων ἔργων μου, ἐλπίζω πὼς οὔτε καὶ μὲ αὐτὸ, ποὺ τὸ θεωρῶ σὰν τὸ κορυφαῖο –ἀλλ’ ὄχι ἐλπίζω τὸ τελευταῖο– συγγραφικό ἔργο μου, θὰ διαψεύσω τὶς προσδοκίες τῶν ἀναγνωστῶν μου.
Ἡ καλή κυκλοφορία του θὰ μοῦ ἐπιτρέψει νὰ ἔχω καλύτερη κυκλοφορία –ἄν ὄχι αἵματος– πάντως πνεύματος.
