Επειδή η διάσωση της προφορικής παράδοσης ενός Έθνους είναι ιδιαίτερα σημαντική υπόθεση, παραθέτω αυτούσιο το κείμενο του αγαπητού φίλου και συναγωνιστή ιατρού Αθανασίου Μαργαρίτη, που αγωνίζεται στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων και του Μετσόβου.
(Ο «σύγχρονος Μιλτιάδης» που αψήφησε τις εντολές του ΓΕΣ)
του Αθανασίου Μαργαρίτη
Λίγους μήνες πριν από την ιταλική εισβολή, το Γενικό Επιτελείο Στρατού έστειλε διαταγές στην Ογδόη Μεραρχία της Ηπείρου με διοικητική έδρα στα Ιωάννινα, λέγοντας ούτε λίγο ούτε πολύ ότι κάθε μάχη είναι μόνο για την τιμή των όπλων, καθώς επί της ουσίας είχε κριθεί εκ προοιμίου χαμένη και δεν είχε απολύτως κανέναν λόγο να δοθεί.
Το ΓΕΣ καλούσε μάλιστα την Ογδόη Μεραρχία να υποχωρήσει σε δεύτερη γραμμή άμυνας, στην γραμμή Αράχθου (δηλ. στην περιοχή της Άρτας) και να πολεμήσει τους Ιταλούς πολύ πιο πίσω από την αμυντική γραμμή Ελαίας-Καλαμά, εκεί που γράφτηκαν τελικά οι πρώτες και οι πιο ένδοξες σελίδες του Έπους του 1940.
Κι αυτό γιατί ο διοικητής της ηρωικής Ογδόης Μεραρχίας μαζί με το επιτελείο του, αποφάσισε να αψηφήσει τις διαταγές των επιτελαρχών του ΓΕΣ! Ο λόγος για τον ξεχασμένο πια από την Ιστορία υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, έναν σύγχρονο Λεωνίδα με σάρκα και οστά.
Ο διοικητής της Ογδόης Μεραρχίας όχι μόνο δεν υπάκουσε στα απαισιόδοξα κελεύσματα του επιτελείου του ΓΕΣ αλλά παρέταξε αντιθέτως την άμυνά του στην πρώτη γραμμή, εκδίδοντας δικό του φιρμάνι στους άντρες του: «ουδεμία σκέψη διά υποχώρησιν, η τελευταία γραμμή αμύνης είναι εδώ, μέχρις εσχάτων»!
Κι έτσι ο Χ. Κατσιμήτρος, χωρίς βοήθεια αρχικά από το ΓΕΣ, στάθηκε αγέρωχα μαζί με τους άντρες του άλλα και τον Λαό της Ηπείρου, στην πρώτη γραμμή, πολέμησαν και νίκησαν. Όχι μόνο κράτησε τα σύνορα άθικτα, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες άρχισε να προελαύνει επιθετικά εναντίον των εισβολέων μέσα στο αλβανικό έδαφος!
Ο Χ. Κατσιμήτρος και οι γενναίοι του φύλαξαν τις σύγχρονες Θερμοπύλες (αν και ο ίδιος στο βιβλίο του «Η ΗΠΕΙΡΟΣ ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑ. Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ VIII ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ 1940-41», παρομοίαζε το έπος του με αυτό του Μιλτιάδη στον Μαραθώνα) και έτρεψαν τον εισβολέα σε υποχώρηση. Ο αείμνηστος Στρατηγός περιγράφει γλαφυρά και αμερόληπτα, πως, μαζί με τους Ηπειρώτες και τις Ηπειρώτισσες του, ετοίμασε τον τάφο των Ιταλών και πως τους έθαψε, παρά τις υποδείξεις για σύμπτυξη από το ξενοδοχείο της Μ. Βρετάνιας, κάτι που του το φύλαξε ο Παπάγος, όπως προκύπτει από το βιβλίο του.
Κι όμως, αυτός ο σύγχρονος Σπαρτιάτης, χάθηκε στη λήθη, πεθαίνοντας όχι μόνο ξεχασμένος και παραγνωρισμένος το 1962, αλλά και με τη ρετσινιά του προδότη και του δωσίλογου των Γερμανών, καθώς έκανε το λάθος και συμμετείχε για λίγους μήνες στην κυβέρνηση Τσολάκογλου (αν και συνειδητοποιεί σύντομα το έγκλημά του και παραιτείται σε λιγότερο από πέντε μήνες μη θέλοντας να αποτελεί μέλος μιας κυβέρνησης ανδρεικέλων).
Η ζωή του
Ο Χαράλαμπος Γ. Κατσιμήτρος γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1886 στο χωριό Κλειτσός της Ευρυτανίας. Για τα παιδικά του χρόνια δεν είναι τίποτα γνωστό και τον ξαναβρίσκουμε το 1904 ως εθελοντή στον Ελληνικό Στρατό. Το 1911 έγινε δεκτός στη Σχολή Υπαξιωματικών, από την οποία αποφοίτησε την επόμενη χρονιά ως ανθυπασπιστής του Πυροβολικού.
Αφού πέρασε από τους βαθμούς του ανθυπολοχαγού Πεζικού (1913), υπολοχαγού (1914) και λοχαγού (1916), τον Νοέμβριο του 1920 έγινε ταγματάρχης. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), ενώ πολέμησε και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και διακρίθηκε για τη γενναιότητά του. Συμμετείχε επίσης στη Μικρασιατική Εκστρατεία (1921-1922) ως διοικητής Τάγματος και τραυματίστηκε μάλιστα σοβαρά στη Μάχη του Αφιόν Καραχισάρ (13 Αυγούστου 1922). Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου (1924-1925) και τον Ιανουάριο του 1937 προάχθηκε στον βαθμό του υποστράτηγου.
Στις 9 Φεβρουαρίου 1938 ανέλαβε διοικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού της Ηπείρου με έδρα τα Ιωάννινα, η οποία αποτελούνταν αποκλειστικά σχεδόν από Ηπειρώτες, με το σκεπτικό ότι αν χρειαζόταν οι ντόπιοι πατριώτες θα αγωνίζονταν κυριολεκτικά «υπέρ βωµών και εστιών». Ήταν έτοιμος να διαδραματίσει τη σπουδαιότερη συνεισφορά του στο έθνος.
Το Έπος του 1940
Από την πρώτη στιγμή που αναλαμβάνει επικεφαλής της Ογδόης Μεραρχίας, ο Χ. Κατσιμήτρος εφαρμόζει το σχέδιο του Γενικού Επιτελείου Στρατού για την άμυνα του Στρατού στην Ήπειρο, ενόψει μιας ενδεχόμενης επίθεσης των Ιταλών, που κατείχαν ήδη την Αλβανία. Η διετία 1939-1940 σφραγίζεται από τις πυρετώδεις προετοιμασίες για τη φημολογούμενη ιταλική επίθεση, με τον ίδιο να διαγιγνώσκει εγκαίρως την ανάγκη για περισσότερα αμυντικά έργα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του εχθρού. Η κατάληψη της Αλβανίας εξάλλου και η προώθηση ισχυρών ιταλικών δυνάμεων προς την ελληνοαλβανική μεθόριο ήταν φυσικό να ανησυχήσουν την ελληνική κυβέρνηση, η οποία σπεύδει να ενισχύσει με μικρές μονάδες τους τομείς ευθύνης της 8ης Μεραρχίας αλλά και της 9ης (Δυτική Μακεδονία). Ο Χ. Κατσιμήτρος εργάζεται μεθοδικά και ολοκληρώνει με τρόπο αριστοτεχνικό τη γραμμή άμυνας κόντρα στις δυσκολίες, ζητώντας ακόμα και τη συνδρομή του ηπειρωτικού λαού. Αποτέλεσμα; Η γραμμή Ελαίας-Καλπακίου-Καλαμά να είναι πανέτοιμη για επίθεση.
Το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου 1940, ο διοικητής της Μεραρχίας Ηπείρου, Χ. Κατσιμήτρος, δίνει τηλεφωνικώς τις τελευταίες οδηγίες στους διοικητές των μονάδων και ιδίως των τμημάτων της μεθορίου να επαγρυπνούν για το ενδεχόμενο ιταλικών κινήσεων. Είχε προηγηθεί σύσκεψη των αξιωματικών της VIII Μεραρχίας, κατά την οποία ο Χ. Κατσιμήτρος ανακοίνωσε την εντολή του ΓΕΣ για υποχώρηση στη γραμμή άμυνας Αράχθου και εκεί να αναμένει νέες διαταγές. Αμέσως σηκώθηκε ένας Γιαννιώτης Ανθυπολοχαγός, λύνει τη ζώνη με το υπηρεσιακό περίστροφο το αφήνει μπροστά στον Υποστράτηγο και κατευθύνεται σιωπηλός προς την έξοδο. Αμέσως ερωτήθηκε την σημασία αυτής της ενέργειας και γυρίζοντας προς τον Κατσιμήτρο απαντάει: «Σεις μπορείτε να υποχωρήσετε στην Άρτα, εγώ παραιτούμαι από το Ελληνικό στράτευμα και πάω να υπερασπιστώ τους γονείς μου, τη γυναίκα μου, το σπίτι μου. Δεν το αντέχει η συνείδησή μου να αφήσω να περάσουν χωρίς τουφεκιά οι Μακαρονάδες». Αμέσως ο Κατσιμήτρος τον φίλησε στο μέτωπο και απευθύνθηκε στους αξιωματικούς του: «Την απάντηση την έδωσε ο νεαρός Ανθυπολοχαγός. Εδώ θα δώσουμε τη μάχη και ή θα πέσουμε σαν τους Τριακόσιους του Λεωνίδα ή θα νικήσουμε όπως ο Μιλτιάδης στον Μαραθώνα».
Την επομένη, ο ιταλός πρέσβης επιδίδει στον πρόεδρο της Ελληνικής Κυβέρνησης, Ιωάννη Μεταξά, το διαβόητο τελεσίγραφο για να λάβει την περίφημη απάντηση «Έχουμε πόλεμο». Ο αρχηγός του ΓΕΣ, στρατηγός Παπάγος, διατάσσει «Όπως η 8η Μεραρχία αποκρούσει διά των όπλων την εισβολήν των Ιταλικών Στρατευμάτων, συμμορφουμένη προς τας διαταγάς τας οποίας έλαβε διά την εκτέλεση της αποστολής της». Ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος απάντησε: «Η Μεραρχία θα εκτελέση το καθήκον της προς την πατρίδα, όπως επιβάλλη η εθνική τιμή και καθ’ όν τρόπον αυτή γνωρίζει» και αμέσως βάζει σε ενέργεια το σχέδιο που ατύπως είχε αποφασιστεί. Έλληνες στρατιώτες, στην γραμμή Καλπακίου μετά από εντολή προωθήθηκαν ελαφρώς προς τις γραμμές των Ιταλών και στρεφόμενοι προς την ελληνική γραμμή άμυνας άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα. Αμέσως ενημερώθηκε το ΓΕΣ από τον Κατσιμήτρο με την περίφημη φράση «βαλλόμεθα πανταχώθεν» για να λάβει την, χωρίς άλλη επιλογή και με δυσφορία, διαταγή να απαντήσουν στα πυρά και να στείλει εκ νέου ο Κατσιμήτρος στο ΓΕΣ το αγέρωχο μήνυμά του: «Κρατάω Καλπάκι». Λίγα μόλις χιλιόμετρα από τα σύνορα, ο Κατσιμήτρος έχει στήσει ήδη τη γραμμή άμυνάς του με κίνδυνο να περικυκλωθεί και να αποδεκατιστεί. Είχε δώσει μάλιστα όπλα σε όσους μπορούσαν να τα κρατήσουν, βοηθητικούς, μάγειρες, σε πολίτες, σε όλους! Αμέσως στην ημερήσια διαταγή του στο προσωπικό της 8ης Μεραρχίας καλεί σε άμυνα μέχρις εσχάτων, προσθέτοντας ότι οποιαδήποτε υποχώρηση θα ήταν αδιανόητη, καθώς εκεί, στα σύνορα, ήταν η τελευταία γραμμή άμυνας της Ελλάδας. Κι έτσι καταφέρνουν να κρατήσουν τους Ιταλούς μέχρι να φτάσουν τα τρένα με τους φαντάρους από την Αθήνα. Και μετά την άμυνα, ήρθε η ολομέτωπη επίθεση! Ο Κατσιμήτρος πέρασε την κατάλληλη στιγμή σε σφοδρή αντεπίθεση και έδιωξε πέραν των ελληνικών συνόρων τους ιταλούς εισβολείς, καταδιώκοντάς τους μέσα στο αλβανικό έδαφος και απελευθερώνοντας ταυτοχρόνως ελληνικές περιοχές. Ο Χ. Κατσιμήτρος εξουδετέρωσε την ιταλική επίθεση με την ηρωική του αντίσταση στο Καλπάκι, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην τελική νίκη σε βάρος των Ιταλών. Αν ο διοικητής της Ογδόης είχε υπακούσει στις διαταγές του ΓΕΣ, τότε η έκβαση του πολέμου θα ήταν προφανώς διαφορετική.
Μετά τον πόλεμο -τελευταία χρόνια
Παρά το ολιγόμηνο της «παρασπονδίας» του, άφησε τον εαυτό του έκθετο, κι έτσι στις 31 Μαΐου 1945 ο υποστράτηγος καταδικάζεται από το ειδικό δικαστήριο ως δωσίλογος και συνεργάτης των Γερμανών. Η καταδίκη περιλαμβάνει κάθειρξη 5,5 ετών «διότι γενόμενος υπουργός συνέπραξεν μετά του πρωθυπουργού εις την εκτέλεσιν των αξιοποίνων πράξεων της συνεργασίας και διευκολύνσεως» των δυνάμεων Κατοχής, την ίδια ώρα που αποπέμπεται από το στράτευμα και από τον βαθμό του. Ο ίδιος ο Κατσιμήτρος αφήνει να εννοηθεί πως στην καταδικαστική αυτή απόφαση είχε συμμετοχή ο Παπάγος, μιας και δεν του συγχώρεσε ποτέ την «παρακοή» στην διαταγή του για υποχώρηση στη γραμμή άμυνας Αράχθου.
Έχοντας εκτίσει το μεγαλύτερο μέρος της ποινής του (4 χρόνια και 4 μήνες), λαμβάνει χάρη στις 5 Οκτωβρίου 1949 από τον βασιλιά Παύλο και το 1953 αποκαθίσταται πλήρως το όνομά του αλλά και ο βαθμός του. Ο αντιστράτηγος εν αποστρατεία διατήρησε όλα του τα παράσημα. Στις αρχές μάλιστα του 1945, ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας είχε επαναφέρει τον Κατσιμήτρο στην ενεργό υπηρεσία και του ζήτησε να μεταβεί στην Κέρκυρα, να συγκεντρώσει τις ανταρτικές δυνάμεις του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα και να αναδιοργανώσει την 8η Μεραρχία. Οι αντιδράσεις υπήρξαν έντονες και την επομένη τον κάλεσε για να του ανακοινώσει τη ματαίωση της αποστολής, καθώς ο Κατσιμήτρος είχε ήδη συμπεριληφθεί στον κατάλογο των 27 ανώτατων στρατιωτικών που παραπέμφθηκαν στο ειδικό δικαστήριο.
Ο Χ. Κατσιμήτρος εγκαταστάθηκε μετά την περιπέτειά του σε συνοικία της Κυψέλης στην Αθήνα, όπου και πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του παραγνωρισμένος και ξεχασμένος απ’ όλους, φίλους και συμπολεμιστές. Στην προσωπική του ζωή, ο γιος του ακολούθησε τα χνάρια του και έγινε αξιωματικός του Στρατού. Ο δαφνοστεφανωμένος ήρωας των βουνών έφυγε από τη ζωή στις 20 Φεβρουαρίου 1962 και η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη.
Κάποια από τα παραπάνω περιστατικά, όπως αυτό με τον Γιαννιώτη στην καταγωγή Ανθυπολοχαγό, δεν αποδεικνύονται με έγγραφα, σώζονται όμως στην προφορική παράδοση των Ιωαννίνων
